01/06/2025
ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါရှိသော ကလေးငယ်များ
ဆရာ/ဆရာမများနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများ သိထားသင့်သည်များ
ကျွန်တော်တို့ အဆုတ်အထူးကုဆရာဝန်တစ်ယောက်အနေနဲ့ ကလေးငယ်တွေ ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါ ခံစားနေရတာကို မကြာခဏ တွေ့ရပါတယ်။ ဒီကလေးငယ်လေးတွေဟာ ကျောင်းတွေ၊ ကလေးထိန်းကျောင်းတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် မိဘတွေ အလုပ်သွားတဲ့အခါ အိမ်မှာ ပြုစုစောင့်ရှောက်ပေးမယ့်သူတွေနဲ့ အချိန်ကုန်ဆုံးကြရပါတယ်။
ဒီလိုအချိန်မှာ ဒီကလေးလေးတွေ ရုတ်တရက် အသက်ရှူကြပ်လာရင်၊ ရင်ကျပ်လာရင် ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်ပေးရမလဲဆိုတာကို ဆရာ/ဆရာမများနဲ့ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများက သေချာသိနားလည်ထားဖို့ဟာ ကလေးငယ်လေးတွေရဲ့ အသက်ကို ကယ်တင်ရာမှာ အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။ "မသိလို့၊ မတတ်လို့" ဆိုတာမျိုး မဖြစ်ရအောင် ဒီနေ့မှာ အရေးကြီးတဲ့ အချက်တွေကို ရှင်းပြပေးချင်ပါတယ်။ နိင်ငံတကာမှာ ကလေးတွေကို သင်ကြားရသူတွေ၊ ပြုစုရသူတွေဟာ ကျန်းမားရေးဆိုင်ရာအသိတွေ အတော်ကို သိနေအောင် သင်ကြားထားရပါတယ်။
ဘာကြောင့် ဆရာ/ဆရာမများနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများ ပန်းနာရင်ကျပ်အကြောင်း သိထားဖို့ လိုအပ်တာလဲ?
1. ကလေးငယ်လေးများ၏ အသက်ဘေး ကာကွယ်ရန် ပန်းနာရင်ကျပ်ထဖောက်တဲ့အခါ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းပိတ်ပြီး မိနစ်ပိုင်းအတွင်း အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ လျင်မြန်မှန်ကန်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုက ကလေးရဲ့အသက်ကို ကယ်တင်နိုင်ပါတယ်။
2. ကလေးငယ်များရဲ့ ဘဝအရည်အသွေး ကောင်းမွန်ရန် ရောဂါကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရင် ကလေးငယ်တွေဟာ ပုံမှန်ကလေးတွေလိုပဲ ကျောင်းတက်နိုင်၊ ကစားနိုင်၊ ပညာသင်နိုင်ပါတယ်။ ရောဂါကြောင့် ဘဝမှာ အားငယ်တာမျိုး၊ ကန့်သတ်ခံရတာမျိုး မဖြစ်ရအောင် ပံ့ပိုးပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
3. မိဘများ စိတ်ချရစေရန် မိဘတွေက ကလေးကို စာသင်ကျောင်း ဒါမှမဟုတ် နေ့ကလေးထိန်းကျောင်းကို အပ်နှံတဲ့အခါ ကလေးရဲ့ ကျန်းမာရေးကို စိတ်ပူပန်မှုကင်းကင်းနဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချစွာ အပ်နှံနိုင်ဖို့အတွက်ပါ။
ကလေးပန်းနာရင်ကျပ်ရဲ့ လက္ခဏာများကို မှတ်သားထားပါ
• မကြာခဏ ချောင်းဆိုးခြင်း အထူးသဖြင့် ကစားပြီးတဲ့အခါ၊ လေအေးမိတဲ့အခါ၊ ညဘက် သို့မဟုတ် မနက်ပိုင်းမှာ ချောင်းဆိုးခြင်း။
• ရင်ဘတ်က တရွှီရွှီမြည်သံ အသက်ရှူတိုင်း ရင်ဘတ်က တရွှီရွှီ အသံမြည်ခြင်း။
• အသက်ရှူမောခြင်း၊ အသက်ရှူမြန်ခြင်း ကလေးငယ်တွေ ပုံမှန်ထက် အသက်ရှူနှုန်းမြန်တာ၊ ပုံမှန်လို ကစားမနိုင်ဘဲ မောပန်းနေတာမျိုး။
• ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း / တင်းကျပ်ခြင်း ကလေးတွေက တိတိကျကျ မပြောတတ်ပေမယ့် ရင်ဘတ်ကို ဖိထားတာ၊ မအီမသာဖြစ်နေတာမျိုး။
• နှုတ်ခမ်း ဒါမှမဟုတ် လက်သည်းခွံတွေ ပြာလာခြင်း ဒါဟာ အောက်ဆီဂျင် အလွန်အမင်းနည်းနေတဲ့ အရေးပေါ်အခြေအနေ လက္ခဏာပါ။ ချက်ချင်း အကူအညီလိုအပ်ပါတယ်။
အရေးကြီးဆုံး - "ပန်းနာရင်ကျပ် ထိန်းချုပ်မှု အစီအစဉ်" (Asthma Action Plan) ကို သိထားပါ
• ကလေးငယ်တိုင်းမှာ သူ့ဆရာဝန်နဲ့ မိဘတွေက ရေးဆွဲထားတဲ့ "Asthma Action Plan" တစ်ခု ရှိတတ်ပါတယ်။ မရှိသေးရင် မိဘနဲ့ ဆရာဝန်က ဆောင်ရွက်ပေးထားရပါမယ်။ ဒီ Plan မှာ ကလေးရဲ့ ရောဂါအခြေအနေ (ဥပမာ - အစိမ်းရောင် (ကောင်းမွန်)၊ အဝါရောင် (သတိထားရန်)၊ အနီရောင် (အရေးပေါ်)) အလိုက် ဘယ်ဆေးကို ဘယ်လောက်ပမာဏ ပေးရမယ်၊ ဘယ်အချိန်မှာ ဆေးရုံကို ပို့ရမယ်ဆိုတာ အသေးစိတ် ရေးသားထားပါတယ်။
• ဆရာ/ဆရာမများအနေဖြင့် မိဘတွေဆီကနေ ကလေးရဲ့ Action Plan ကို မဖြစ်မနေ တောင်းခံပါ။ အဲဒီ Plan ကို မြင်သာတဲ့နေရာမှာ ကပ်ထားပြီး ကလေးနဲ့ ထိတွေ့ရတဲ့ ကျောင်းက ဆရာ/ဆရာမအားလုံးကို သေချာနားလည်အောင် ရှင်းပြထားပါ။
• ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများအနေဖြင့် မိဘတွေက ကလေးကို မိမိတို့လက်ထဲ အပ်နှံတဲ့အခါ ဒီ Plan ကို သေချာတောင်းယူပြီး ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်ရမယ်ဆိုတာ မေးမြန်းထားပါ။
အရေးပေါ် ဆေးဝါးများ (Reliever Inhaler) အကြောင်း သိထားပါ
• ပန်းနာရင်ကျပ်ရှိတဲ့ ကလေးတိုင်းမှာ အရေးပေါ် သက်သာစေသော ရှူဆေး (Reliever Inhaler) ကို ဆောင်ထားရပါမယ်။ (ဥပမာ - Ventolin/Salbutamol Inhaler)။
• အရေးပေါ်ရှူဆေးကို ဘယ်မှာထားရမလဲ? ကလေးငယ်ရဲ့ အရေးပေါ်ရှူဆေးကို လုံခြုံပြီး လက်လှမ်းမီတဲ့နေရာ (ဥပမာ - ကျောင်းစားပွဲ အံဆွဲ၊ ကလေးထိန်းတဲ့နေရာ၊ ကလေးရဲ့ ကျောပိုးအိတ်ထဲ) မှာ ထားပါ။ သားသမီးတွေကလည်း ကျောင်းကို ဆေးထည့်ပေးလိုက်တဲ့အခါ ဆရာ/ဆရာမကို သေချာပြောပြပြီး ပေးအပ်ထားပါ။
• အရေးပေါ်ရှူဆေး ဘယ်လိုရှူရမလဲ? (အထူးသဖြင့် Spacer ဖြင့်)
o ကလေးတွေအတွက် ရှူဆေးကို Spacer (ကြားခံဖန်ပြွန်) နဲ့ တွဲပြီး ရှူရပါမယ်။ (ယခင်ပို့စ်မှာ ရှင်းပြခဲ့သလို ကလေးငယ်လေးတွေ အသက်ရှူသွင်းတာကို တိတိကျကျမလုပ်နိုင်လို့ ဆေးက အဆုတ်ထဲ မရောက်ဘဲ လည်ချောင်းမှာပဲ ကပ်တတ်တာကြောင့် Spacer က မဖြစ်မနေ လိုအပ်ပါတယ်)။
o ရှူနည်းအဆင့်ဆင့်ကို လေ့ကျင့်ထားပါ (မိဘတွေဆီကနေ သင်ယူထားပါ/ ဆရာဝန်နဲ့ မေးမြန်းပါ)
1. ဆေးဘူးကို လှုပ်ပါ။ Spacer ရဲ့ တစ်ဖက်မှာ ဆေးဘူးကို တပ်ပါ။
2. ကလေးရဲ့ နှာခေါင်းနဲ့ ပါးစပ်ကို Spacer Mask နဲ့ လုံအောင် ဖုံးပြီး ကလေးကို ပုံမှန်အသက်ရှူခိုင်းပါ။
3. ဆေးဘူးကို ဖိနှိပ်ပြီး ကလေးကို အသက် (၆) ကြိမ်မှ (၈) ကြိမ်အထိ ပုံမှန် ရှူသွင်း ရှူထုတ် လုပ်ခိုင်းပါ။
4. လိုအပ်ပါက ဆရာဝန်ညွှန်ကြားတဲ့အတိုင်း ထပ်ရှူပါ။
အရေးပေါ်အခြေအနေ ဖြစ်လာရင် ဘာလုပ်မလဲ?
• ကလေးက ရုတ်တရက် အသက်ရှူကြပ်လာပြီ၊ ရင်ကျပ်လာပြီ၊ တရွှီရွှီမြည်လာပြီဆိုရင် မကြောက်ပါနဲ့၊ စိတ်မပူပါနဲ့။
• ပန်းနာရင်ကျပ် ထိန်းချုပ်မှု အစီအစဉ် (Asthma Action Plan) မှာ ပါတဲ့အတိုင်း ကလေးကို အရေးပေါ်ရှူဆေးကို Spacer နဲ့ တွဲပြီး ချက်ချင်းရှူခိုင်းပါ။
• မိဘတွေကို အမြန်ဆုံး အကြောင်းကြားပါ။
• အရေးပေါ်ရှူဆေး (၁၅-၂၀) မိနစ်အတွင်း (၂) ကြိမ်ခန့် ပေးပြီးတာတောင် ကလေးရဲ့ လက္ခဏာတွေ မသက်သာဘူး၊ ပိုဆိုးလာတယ် (နှုတ်ခမ်းပြာလာတာ၊ စကားမပြောနိုင်တော့တာ၊ အသက်ရှူရ အရမ်းခက်တာ၊ ရင်ဘတ်ချိုင့်ဝင်တာ) ဆိုရင် အချိန်မဆွဲဘဲ ချက်ချင်း နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းကို အမြန်ဆုံး ပို့ဆောင်ပေးပါ။
မှားယွင်းသော အယူအဆများ
ကျွန်တော်တို့ မြန်မာ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဒီလိုအယူအဆတွေ မကြာခဏ ကြားရတတ်ပါတယ်။
• "ကလေးက ကြီးလာရင် ပျောက်သွားမှာပါ။ ဆေးတွေ သိပ်မရှူနဲ့" ဒါဟာ အင်မတန်မှားယွင်းတဲ့ အယူအဆပါ။ ကလေးဘဝ ပန်းနာရင်ကျပ်ရဲ့ ၆၀% မှ ၇၀% လောက်က ကြီးရင် သက်သာသွားနိုင်ပေမယ့် (၃၀-၄၀)% လောက်ကတော့ လူကြီးအထိ ဆက်ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ကြီးလာရင် ပျောက်လိမ့်နိုးနဲ့ ဆေးမပေးဘဲထားရင် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သလို အဆုတ်လည်း ရေရှည်ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။
• "ကလေးက ဆေးစွဲသွားမှာ ကြောက်လို့ ရှူဆေးမသုံးခိုင်းဘူး" ဒါဟာ အကြီးမားဆုံး အဆိုးဆုံး အမှားတစ်ခုပါ။ ပန်းနာရင်ကျပ်အတွက် သုံးတဲ့ ရှူဆေးတွေ (အထူးသဖြင့် Controller ဆေးတွေ) ဟာ ဆေးစွဲတာမျိုးမရှိဘဲ အဆုတ်ရောင်ရမ်းတာကို လျှော့ချပေးတာပါ။ အသက်ကယ်ဆေးတွေပါ။ ဒီဆေးတွေကို မှန်မှန်ကန်ကန် မသုံးတဲ့အတွက်ကြောင့်သာ ရောဂါထဖောက်ပြီး ကလေးငယ်လေးတွေ အသက်အန္တရာယ်များတာကို ဆရာဝန်တစ်ယောက်အနေနဲ့ အကြိမ်ကြိမ် ကြုံတွေ့ခဲ့ဖူးပါတယ်။ တစ်ခါတုန်းက အသက် ၆ နှစ်အရွယ် ကလေးမလေးတစ်ယောက် ရင်ကျပ်ပြီး ဆေးရုံကို အရေးပေါ် ရောက်လာတယ်။ မိဘတွေကလည်း ကလေးရဲ့ မူကြိုဆရာမကို လုံးဝ ဆေးမပေးခဲ့ဘူး။ ဆရာမကလည်း ဘာမှ မသိဘူး။ ကလေးက အခြေအနေ အရမ်းဆိုးမှ ဆေးရုံရောက်လာတော့ နောက်ကျနေပြီ။ မိဘတွေက 'ဆေးက စွဲသွားမှာ ကြောက်လို့ ဆရာမကို မပေးခဲ့ဘူး လို့ ပြောတော့ ကျွန်တော် ရင်ထဲမှာ အရမ်းခံစားရတယ်။ သေချာ ရှင်းပြထားခဲ့ပါရက်နဲ့လေ" ဒီလိုမျိုးတွေ မဖြစ်ရအောင် ဆရာ/ဆရာမများနဲ့ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများက ဒီအချက်ကို သေချာနားလည်ထားဖို့ လိုပါတယ်။
• "ချောင်းဆိုးရင်၊ ရင်ကျပ်ရင် ဆေးမရှူခိုင်းဘဲ ရေနွေးကြမ်းပဲ တိုက်တယ် / ကွမ်းရွက်ပြုတ်ရည်ပဲ တိုက်တယ်": ဒါတွေဟာ ပန်းနာရင်ကျပ်အတွက် ကုသမှုနည်းလမ်းတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ အသက်ရှူကြပ်လာပြီဆိုရင် အချိန်မဆွဲဘဲ အရေးပေါ်ရှူဆေးကို ချက်ချင်းရှူဖို့ပဲ အရေးကြီးပါတယ်။ ရေနွေးကြမ်းတိုက်တာ၊ ကွမ်းရွက်ပြုတ်ရည်တိုက်တာ စတာတွေက ကလေးရဲ့ အသက်ကို ဘာမှ အာမခံချက်မပေးနိုင်တဲ့အပြင် အချိန်ဆွဲသလို ဖြစ်ပြီး အန္တရာယ် ပိုကြီးစေနိုင်ပါတယ်။
အဲဒါကြောင့် ကျောင်းဆရာ/ဆရာမများ၊ နေ့ကလေးထိန်းများ၊ မူကြိုဆရာ၊ ဆရာမများ၊ ကလေးသူငယ်ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများအနေနဲ့ ဒါတွေကို သိရှိနားလည်ထားကြပါ။ ကလေးမိဘများအနေနဲ့လည်း ကောင်းကောင်း နားလည်နေရပါမယ်။
ကလေးငယ်လေးတွေရဲ့ ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါဟာ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အဖြစ်များပါတယ်။ သင်တို့ရဲ့ ဂရုစိုက်မှု၊ မှန်ကန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ လျင်မြန်တဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေဟာ ကလေးငယ်လေးတွေရဲ့ အသက်ကို ကယ်တင်ပေးနိုင်တဲ့အပြင် သူတို့ရဲ့ ဘဝအရည်အသွေးကိုလည်း မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်။
မိဘတွေဆီကနေ ကလေးရဲ့ Asthma Action Plan ကို မဖြစ်မနေတောင်းပါ။ အရေးပေါ်ဆေးဝါးတွေကို ဘယ်မှာထားရမယ်၊ ဘယ်လိုသုံးရမယ်ဆိုတာ သိထားပါ။ အရေးပေါ်အခြေအနေမှာ အချိန်မဆွဲဘဲ ဆရာဝန်ဆီ ချက်ချင်းပို့ဆောင်ပေးပါ။
ပန်းနာရင်ကျပ်ဝေဒနာရှင် ကလေးငယ်လေးတွေဟာ သူတို့ဘာသာသူတို့ ဒီရောဂါကို မထိန်းချုပ်နိုင်ပါဘူး။ သူတို့ကို ထိန်းချုပ်ပေးရမယ့် တာဝန်က ကျွန်တော်တို့အားလုံးမှာ ရှိပါတယ်။ သင်တို့ရဲ့ မေတ္တာနဲ့ အသိပညာက ကလေးငယ်လေးတွေရဲ့ ဘဝကို ပိုမိုလှပစေမှာပါ။
အားလုံး ကျန်းမာ ချမ်းသာကြပါစေလို့ ဆုတောင်းရင်း နိဂုံးချုပ်လိုက်ပါတယ်။
ဒေါက်တာမျိုးကြည်မောင်
အဆုတ်နှင့်ရင်ခေါင်းအထူးကုဆရာဝန်ကြီး
