Dr. OG - သားဖွားမီးယပ်ဆရာဝန်

18/05/2023

မဗိုက်ကလေးကျန်းမာစွာမွေးဖွား

18/04/2023

ဆရာက သကြန်တွင်း ဦးပဇင်းဝတ်နေလို့ ပြန်လည်​မဖြေကြားဖြစ်ခဲ့တာပါ
မေးခွန်းတွေ အခုပြန်ဖြေနေပါပီ

06/12/2022

သိထားသင့္တဲ့ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း အေၾကာင္း
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

ဒီေန႔မွာေတာ့ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း အေျကာင္း သိသင့္သိထိုက္တာမ်ားကို မွ်ေဝသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

၁၂ ပတ္ေအာက္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္းက အျဖစ္မ်ားတဲ့ အရာ ျဖစ္ၿပီး ၂၀ ရာႏႈန္းေလာက္အထိ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိပါတယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားစြာ ရွိေပမဲ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ကာကြယ္လို႔ မရပါဘူး။ ဒါကို မသိတဲ့သူေတြက မိခင္ကို အျပစ္တင္ တတ္ၾကပါတယ္။ အဓိက အေၾကာင္းရင္းက သားဥ ႏွင့္ သုတ္ပိုးတို႔၏ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ တစ္ဝက္စီမွ သေႏၶသား၏ ဗီဇ တစ္စံု အျဖစ္ပူးေပါင္းစဥ္ အပိုအလို အမွားအယြင္း ရွိ၍ ျဖစ္ပါတယ္။ မိခင္ေလာင္း အသက္ႀကီးလာေလ (၃၅ ႏွစ္အထက္) ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားေလ ျဖစ္ပါတယ္။

တစ္ခါသားပ်က္ဖူးရံုနဲ႔ ဒုတိယကိုယ္ဝန္မွာ သားပ်က္ႏိုင္ေျခ တက္မသြားပါဘူး။ သံုးခါ ဆက္တိုက္ သားပ်က္ဖူးရင္ေတာ့ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရတာလဲ ဆိုတာသိဖို႔ စစ္ေဆးမႈေတြ ျပဳလုပ္ၿပီး ကာကြယ္လို႔ရႏိုင္မလားဆိုတာ ရွာေဖြ ဆံုးျဖတ္ရပါမယ္။ OG နဲ႔တိုင္ပင္ရပါမယ္။

ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း၏ လကၡဏာမ်ား
------------------------------
* ေသြးဆင္းျခင္း
* ဗိုက္နာျခင္း
* ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ လကၡဏာမ်ား (ရင္သား တင္းျခင္း၊ နာျခင္း စသည္) ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္း

- ေသြးဆင္းျခင္းက ကိုယ္ဝန္ဦးပိုင္းမွာ အရမ္းအျဖစ္မ်ားၿပီး ေသြးဆင္းတိုင္း ကိုယ္ဝန္မပ်က္ပါ။
- ဗိုက္နာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကလည္း မ်ားစြာရွိႏိုင္လို႔ ဗိုက္နာတိုင္း ကိုယ္ဝန္ပ်က္ခ်င္ေနတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။
- မူးေဝတာ ေအာ့အန္တာေတြက ကိုယ္ဝန္ ၁၂ ပတ္ေလာက္မွာ ေပ်ာက္သြားတတ္တာလည္း ပံုမွန္ပါ။

ဒါေၾကာင့္ ဒီလကၡဏာေတြရွိရင္ ဆရာဝန္ျပဖို႔ စစ္ေဆးဖို႔ လိုပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ပ်က္မပ်က္ စစ္ေဆးျခင္း
----------------------------
ကိုယ္ဝန္ဦးပိုင္းမွာ ေသြးဆင္းရင္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ႏိုင္ေျခ ၅၀% ရွိပါတယ္။ ဆရာဝန္က ultrasound (တီဗြီဓာတ္မွန္) ႐ိုက္ခိုင္းပါလိမ့္မယ္။ သေႏၶသားက သားအိမ္ထဲရွိၿပီး ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းလည္းေကာင္းရင္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ႏိုင္ေျခ ၅% ပဲရွိပါေတာ့တယ္။

သိပ္ေစာေနေသးရင္ ultrasound မွာ ဘာမွ မေတြ႕ရေသးတာ (သို႔) ႏွလံုးခုန္ျခင္းကို မေတြ႕ရေသးတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ၁၀-၁၄ ရက္ေလာက္ ေစာင့္ၿပီး ထပ္႐ိုက္ရပါတယ္။ မအဂါၤတြင္း ultrasound ႐ိုက္တံထည့္႐ိုက္ရင္ ပိုေစာေစာ ပိုရွင္းရွင္း ျမင္ရႏိုင္ေျခရွိပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေဟာ္မုန္း (beta HCG level) ကို ေသြးစစ္၍ တိုင္းႏိုင္ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ႏွစ္ရက္တိုင္း ႏွစ္ဆေလာက္ တိုးပါတယ္။ အနည္းဆံုး ၆၆% ေလာက္ေတာ့ ႏွစ္ရက္တိုင္း ပံုမွန္တိုးပါတယ္။ ေသြးကိုႏွစ္ရက္သံုးရက္ျခား တစ္ခါစစ္ၿပီး တက္တာ ပံုမွန္လားဆိုတာ ေစာင့္ၾကည့္လို႔ရပါတယ္။

Beta HCG ေတာ္ေတာ္ ျမင့္ေနၿပီး ultrasound ႐ိုက္လို႔ သားအိမ္ထဲမွာ ဘာမွ မေတြ႕ရေသးရင္ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ျခင္း (ectopic pregnancy) ျဖစ္ႏိုင္၍ OG နဲ႔ အျမန္ဆံုးျပရပါမယ္။ Ectopic pregnancy ေပါက္သြားရင္ ဗိုက္ထဲ ေသြးထြက္လြန္ၿပီး အသက္အႏၲရာယ္ ရွိႏိုင္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ မေပါေပမဲ့ မရွားပါ။

Beta HCG အလြန္ျမင့္ၿပီး ultrasound မွာ အေစ့ေလးေတြမ်ားမ်ားေတြ႕ရင္ စပ်စ္သီးသေႏၶ (molar pregnancy) ျဖစ္ႏိုင္လို႔ OG နဲ႔ အျမန္ဆံုးျပရပါမယ္။ သူ႔ကို သားအိမ္ျခစ္ၿပီး ေသခ်ာမကုရင္ ေနာက္ပိုင္း ဒီပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ဆဲလ္ေတြက ကင္ဆာကဲ့သို႔ ျပဳမူႏိုင္၍ ျဖစ္ပါတယ္။ အလြန္ရွားပါတယ္။

မိခင္ေသြးအုပ္စု Rh negative ျဖစ္ရင္ anti-D ေဆးထိုးေပးရပါတယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ သေႏၶသားရဲ႕ ေသြးနီဥေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ မိခင္ ၁% ေလာက္ပဲ Rh negative ျဖစ္လို႔ ေဆးလည္း တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ မသံုးပါဘူး။

ကုသျခင္း
--------
တကယ္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ခ်င္ေနၿပီဆိုရင္ မပ်က္ေအာင္ ေဆးပညာနဲ႔ ဘာမွ မလုပ္ေပးႏိုင္ပါဘူး။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အသားစက သူ႔အလိုလို ထြက္က်သြားပါတယ္။ အလိုလို က်တဲ့အထိ ေစာင့္ၾကည့္လို႔ရႏိုင္ပါတယ္။

ေသြးထြက္လြန္ေနရင္ (တစ္နာရီ ႏွစ္နာရီျခား တစ္ခါ လစဥ္သံုးကို လဲေနရရင္)၊ သားအိမ္ထဲ ပိုးဝင္ေနရင္ (အဖ်ားတက္၊ ခ်မ္းတုန္၊ ေသြးပုပ္နံ့နံ)၊ မိခင္ေလာင္းက ေတာင္းဆိုရင္ ကုသမႈေပးရပါတယ္။

- ပိုးဝင္ေနရင္ ပိုးသတ္ေဆးကို ေသခ်ာ အရင္ ေပးဖို႔လိုပါတယ္။
- လူသိမ်ားတဲ့ ကုသနည္းကေတာ့ သားအိမ္ျခစ္ျခင္းပါ။
- အခ်ိဳ႕ကိုေတာ့ ေဆးေပးၿပီး အသားစကို ထြက္ေအာင္ လုပ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးထြက္လြန္ႏိုင္လို႔ လူတိုင္းနဲ႔ မသင့္ေလ်ာ္ပါ။

အျခား အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ
-------------------------
ေသြးထြက္လြန္ႏိုင္ျခင္း၊ ပိုးဝင္ႏိုင္ျခင္းစတဲ့ အႏၲရာယ္မ်ားအျပင္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္မႈကလည္း ျပင္းထန္ႏိုင္ပါတယ္။

ကေလးရဖို႔ ဘယ္ေလာက္ခက္ခက္ခဲခဲ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ ႀကိဳးစားခဲ့ရလဲ၊ ဘယ္ႏွစ္ခါ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ဖူးလဲ၊ လက္ရွိ ကေလးရွိလား၊ မိခင္ေလာင္း အသက္၊ မိသားစုဝင္ေတြရဲ႕ ေဖးမမႈရွိမရွိ စတဲ့ အခ်က္ေတြေပၚမူတည္ၿပီး စိတ္ထိခိုက္မႈ အတိုင္းအတာ ကြာျခားႏိုင္ပါတယ္။

ေဘးကလူေတြက 'အျဖစ္သည္းမေနပါနဲ႔ကြာ' ဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ိဳး မေျပာဆိုမိေအာင္ သတိထားရပါမယ္။ ဖခင္ေလာင္းရဲ႕ ခံစားခ်က္ကိုလည္း ေလွ်ာ့မတြက္သင့္ပါ။ အတြင္းက ခံစားခ်က္ကို အျပင္မွာ ေဖာ္မျပတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေဖးမျခင္း
----------------------
မိခင္ေလာင္း အမ်ားစုက 'ငါဘာမ်ား အမွားလုပ္လိုက္မိပါလိမ့္' ဆိုၿပီး ေတြးတတ္ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕က 'ငါ့က်မွ ကံမေကာင္းလိုက္ေလျခင္း' ဆိုၿပီး ဝမ္းနည္းတတ္ပါတယ္။ အျဖစ္မ်ားလို႔ ျဖစ္တတ္လို႔ကို ျဖစ္တာပါဆိုတာ နားလည္ဖို႔ လိုပါတယ္။

စိတ္ေျဖဖို႔ အမွတ္တရေလးေတြ လုပ္လို႔ရပါတယ္။
- အလႉဒါန ျပဳျခင္း
- အမွတ္တရ ပစၥည္းမ်ား လုပ္သိမ္းထားျခင္း (ultrasound ပံု၊ postcard၊ ပန္းေျခာက္)
- သစ္ပင္စိုက္ျခင္း
- စာတို ကဗ်ာတိုမ်ား ေရးသိမ္းထားျခင္း

ကိုယ့္ခံစားခ်က္ေတြကို အိမ္ေထာင္ဖက္ (သို႔) အျခားရင္းႏွီးသူ ေဆြမ်ိဳး သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို ေျပာျပႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ကိုယ္ဝန္ႀကိဳးစားျခင္း
------------------------
ကိုယ္ေရာစိတ္ပါ အသင့္ျဖစ္တဲ့အထိ ေစာင့္ႏိုင္ရင္ ေစာင့္သင့္ပါတယ္။ ရာသီ ပံုမွန္ ႏွစ္ခါသံုးခါ ျပန္လာၿပီးမွ စႀကိဳးစားသင့္ပါတယ္။

ေနာက္ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ျခင္း
------------------------------
ကိုယ္ဝန္တစ္ခါ ပ်က္ဖူးလို႔ အထူးအေထြ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ မရွိပါဘူး။ ကိုယ္ဝန္မပ်က္ဖူးတဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြလိုပဲ က်န္းမာေအာင္ ေနထိုင္စားေသာက္ရင္ ရပါၿပီ။ Folic acid ပါ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အားေဆးကို ကိုယ္ဝန္ရဖို႔ စမႀကိဳးစားခင္ အနည္းဆံုး တစ္လအလိုက စေသာက္ေနပါ။

ကိုယ္ဝန္ ၃ ခါဆက္တိုက္ ပ်က္ဖူးရင္
-------------------------------
စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္သင့္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အေတာ္မ်ားမ်ား လုပ္ႏိုင္မယ္ ထင္ပါတယ္။

- မိခင္ေလာင္းမွာ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ား ရွိမရွိ (SLE, သိုင္းရြိဳက္၊ အျခားေဟာ္မုန္း ေရာဂါမ်ား၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးခဲလြယ္ေရာဂါ စသည္)
- သားအိမ္ပံုစံ မွန္မမွန္
- ကိုယ္ဝန္ကို ထိခိုက္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပိုးမ်ား ရွိမရွိ
- မိခင္ေလာင္းႏွင့္ ဖခင္ေလာင္းမွာ ဗီဇ ျပႆနာမ်ား (chromosomal rearrangement) ရွိမရွိ (ယိုးဒယားႏိုင္ငံကို ေသြးပို႔စစ္ေဆးဖို႔လိုရင္ ပို႔စစ္ႏိုင္မယ္ ထင္ပါတယ္) စစ္ေဆးဖို႔ လိုႏိုင္ပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ေသြးခဲလြယ္ေရာဂါ ေတြမွာ ေသြးက်ဲေဆး Aspirin and Heparin ေတြ OG က သံုးၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

Progesterone ေဟာ္မုန္းေဆးက (သေႏၶခိုင္ေဆးလို႔ေခၚမယ္ထင္ပါတယ္) တကယ္ေကာင္းလား မေကာင္းလားသိဖို႔ သုေတသနေတြ လုပ္ေနပါၿပီ။ အခ်ိဳ႕ OG ေတြကေတာ့ သံုးၾကည့္ေနပါတယ္။ ဖန္ႁပြန္သေႏၶသားအတြက္ေတာ့ သံုးကိုသံုးရေလ့ ရွိပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ကာလ အလယ္ပိုင္း ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း
----------------------------------------
၁၂ ပတ္မွ ၂၀ ပတ္ အတြင္း ကိုယ္ဝန္ပ်က္ရင္ သားအိမ္ေခါင္း မခိုင္ဘဲ ပြင့္ပြင့္လာလို႔ (cervical incompetence) ျဖစ္တာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ၁၆ ပတ္မွ ၂၄ ပတ္ အတြင္း သားအိမ္ေခါင္းအရွည္ကို ultrasound ႐ိုက္တံ မအဂါၤထဲထည့္ တိုင္းၾကည့္လို႔ တိုေနရင္ သားအိမ္ေခါင္းကို ခ်ဳပ္႐ိုးနဲ႔ခ်ဳပ္ၿပီး (cervical cerclage) ခ်ည္တုပ္ ပိတ္ထားေပးလို႔ရပါတယ္။ လုပ္ႏိုင္တဲ့ OG ရွာရပါမယ္။

၁၂ ပတ္ေအာက္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာနဲ႔ မတူတာက ဒါမ်ိဳးတစ္ခါျဖစ္ဖူးရင္ ထပ္ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားပါတယ္။ ပိုအေရးႀကီးပါတယ္။

ဒီေလာက္ဆို ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း အေၾကာင္း ေကာင္းေကာင္း နားလည္ သေဘာေပါက္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။

~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~

စာဖတ္သူမိဘျပည္သူမ်ား က်န္းမာေရး ဗဟုသုတမ်ား ရရွိၾက၍ ခ်စ္စရာ သားသားမီးမီးေလးမ်ားကို အခ်ိန္တိုအတြင္း ရရွိႏိုင္ၾကပါေစ။

photo credit to google image
reference to guidelines from Royal Australian and Newzealand College of Obstetricians and Gynaecologists

ေက်ာ္စန္းလြင္(Child Health Myanmar)

10/11/2022

(က) ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၏ေျပာင္းလဲမႈမ်ား
******************************

ပထမ ၁၃ ပတ္
************
-ပင္ပန္းလြယ္၊ နံုးလြယ္ျခင္း
-၂ ေပါင္ ၃ ေပါင္တက္ျခင္း
-ရင္တုန္ျခင္း
-အသက္ရႉႏႈန္း အနည္းငယ္ပိုျမန္ျခင္း
-ရင္သားႀကီးၿပီး ထိရင္ပိုနာျခင္း
-အန္ခ်င္ၿပီး အစားပ်က္ျခင္း
-သားအိမ္က ဆီးအိတ္ကို ဖိမိ၍ ဆီး အႀကိမ္ရည္ ပိုသြားျခင္း
-ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း
-ေပ်ာ္လြယ္၊ ဝမ္းနည္းလြယ္ျခင္း

ဒုတိယ ၁၃ ပတ္
*************
-ေညာင္းတာ နံုးတာသက္သာမည္။
-၉-၁၀ ေပါင္ထိ တက္ႏိုင္သည္။
-ကေလးအတြက္ စိတ္ပူၿပီး အာရံုစူးစိုက္မႈ အားနည္းသည္။
-ဆံပင္ထူေကာင္းထူလာမည္။
-ခ်ိဳ ခ်ဥ္ စပ္ ႏွင့္ အဆီမ်ားေသာ အစာမ်ားကို ခ်ဥ္ျခင္းတက္ႏိုင္သည္။
-အခ်ိဳ႕အစာမ်ားကို အရသာမေတြ႕ျခင္း အနံ့မခံႏိုင္ျခင္းမ်ားျဖစ္ႏိုင္သည္။

တတိယ ၁၃ ပတ္
**************
-ပင္ပန္းျခင္း, နံုးျခင္း
-မီးဖြားဖို႔ အတြက္ စိတ္ပူပန္ျခင္း
-၁၁ ေပါင္ေလာက္ထိတက္ႏိုင္ျခင္း
-ခါးနာျခင္း
-လဲေလ်ာင္းရာတြင္ သက္ေတာင့္သက္သာ မရွိ၍ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း
-သားအိမ္က အေပၚကို ႀကီးလာၿပီး အဆုတ္ကို ဖိ၍ အသက္ရႉရခက္ခဲျခင္း
-ဝမ္းပိုခ်ဳပ္လာျခင္း

(ခ) ေဆာင္ရန္ ေရွာင္ရန္
*******************
(၁) အစား

၂ ေယာက္စာ အာဟာရျပည့္ေအာင္စားဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးသည္။ စားသမွ်တြင္ က်က္ေအာင္ခ်က္စားျခင္းႏွင့္ သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္မႈကို ဦးစားေပးပါ။ အာဟာရျပည့္ေအာင္စားမွ က်ဥ္ျခင္း ထံုျခင္း ေဝဒနာမ်ားကင္းေဝးၿပီး က်န္းမာေသာ ကေလး ေမြးႏိုင္မည္။ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း သက္သာမည္။ အားေဆးေသာက္လွ်င္ ေဖာလစ္, သံဓာတ္, အိုင္အိုဒင္း, ဗိုက္တာမင္ ဘီ 1, ဗိုက္တာမင္ဒီတို႔ပါေသာ အားေဆး ေသာက္ပါ။

(၂) အေသာက္

ေန႔စဥ္ ေရအနည္းဆံုး စုစုေပါင္း ၂ လီတာ ေသာက္ပါ။ ေကာ္ဖီလြန္ကဲစြာ ေသာက္ျခင္းကို ေရွာင္ပါ။ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္းသက္သာမည္။ ေကဖင္းပါေသာ အခ်ိဳရည္မ်ားေရွာင္ရွားပါ။ မိခင္ႏွင့္ ကေလးက်န္းမာေရး ႏွစ္မ်ိဳးလံုးအတြက္ ေကာင္းသည္။

(၃) အအိပ္

အိပ္ေရးဝေအာင္အိပ္ပါ။ ေမြ႕ရာႏွင့္အိပ္လွ်င္ တင္းမာေသာ ေမြ႕ရာက ခါးနာျခင္းအတြက္ ပိုသင့္ေလ်ာ္ပါသည္။ အိပ္လွ်င္ ဗယ္ဘက္ တေစာင္းအိပ္ပါ။ ေျခေထာက္ ေဖာျခင္း သက္သာမည္။ ပက္လက္အိပ္လွ်င္ ႀကီးထြားေနေသာ သားအိမ္က ေသြးျပန္ေၾကာမႀကီးကို ဖိမိႏိုင္၍ ေျခေထာက္ပိုေဖာႏိ္ုင္သည္။

(၄) ကိုယ္ႏွင့္ စိတ္ေလ့က်င့္ခန္း

လမ္းေလွ်ာက္ျခင္း၊ စက္ဘီးစီးျခင္း ေရကူးျခင္းမ်ားကို ကိုယ္ဝန္ ၆-၇ လအထိ လုပ္ႏိုင္လွ်င္ လုပ္ပါ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈေလ့က်င့္ခန္းမ်ားတြင္ လမ္းေလွ်ာက္ျခင္းက ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အတြက္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္သည္။ ခါးနာ သက္သာပါမည္။

တရားထိုင္ျခင္း၊ Yoga ေဆာ့ျခင္း၊ သီခ်င္းနားေထာင္ျခင္းက အာရံုစူးစိုက္မႈ အားေကာင္းေစျပီး စိုးရိမ္မႈ စိတ္ဖိစီးမႈ နည္းကာ စိတ္ေအးခ်မ္းေစသည္။

*အေလးမျခင္း ေရွာင္ရွားပါ။

(၅) မတ္တပ္ရပ္ျခင္း

ကိုယ္ဝန္ရင့္လာသည္ႏွင့္ အမွ် အလုပ္တြင္၊ ဘတ္စ္ကားထဲတြင္ ၾကာရွည္စြာ မတ္တပ္ရပ္ျခင္း ေရွာင္ရွားပါ။ ခါးနာျခင္းႏွင့္ ေျခေထာက္ေဖာျခင္း သက္သာမည္။ ေျခေထာက္ေဖာလွ်င္ တစ္ေန႔ကို အနည္းဆံုး နာရီဝက္မွ တစ္နာရီၾကာေအာင္ ေျခေထာက္ကို ခံုေပၚ ေျမႇာက္တင္၍ ထိုင္ပါ။
(ဘတ္စ္ကားစီးသူမ်ား ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကို ေနရာေပးပါ)

(၆) ေရခ်ိဳးျခင္း

မနက္, ည အဆင္ေျပသလို ေရပံုမွန္ခ်ိဳးပါ။ ညေန ေရခ်ိဳးျခင္းေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ထိခိုက္ႏိုင္သည္ဟု ဆိုၾကသည္က မမွန္ပါ။

(၇) ခရီးထြက္ျခင္း

ကိုယ္ဝန္ ၃၂ ပတ္ေက်ာ္လွ်င္ ခရီးရွည္/ခရီးၾကမ္း/ ခရီးေဝးမသြားတာ စိတ္ခ်ရသည္။ ေလယာဥ္ပ်ံႏွင့္ ကားအၾကာႀကီး စီးလွ်င္ ေျခေထာက္ ေသြးခဲတတ္သည္။ အရင္က လမေစ့ဘဲေမြးဖူးလွ်င္၊ ေသြးေပါင္တက္ဖူးလွ်င္၊ ေသြးဆင္းဖူးလွ်င္၊ ခက္ခဲစြာ မီးဖြားခဲ့ရလွ်င္ လက္ရွိကိုယ္ဝန္မွာ အေရးေပၚမီးဖြားဖို႔လိုလွ်င္ အခက္အခဲရွိႏိုင္၍ ခရီးရွည္မသြားတာ ေကာင္းသည္။ ၃၄ ပတ္ေက်ာ္လွ်င္ ေလေၾကာင္းလိုင္းအမ်ားစုက ဗိုက္ႀကီးသည္မတင္ပါ။

(၈) ေဆးေသာက္ျခင္း

မလိုအပ္ဘဲ ေဆးမေသာက္ပါႏွင့္။ ဖ်ားလွ်င္ ေခါင္းကိုက္လွ်င္ ဗိုက္ေအာင့္လွ်င္ ဝမ္းေလွ်ာလွ်င္ ေသြးဆင္းလွ်င္ ေနမေကာင္းဘူးထင္လွ်င္ ဆရာဝန္ျပပါ။ သြားကိုက္လွ်င္ သြားဆရာဝန္ဆီ အျမန္သြားသင့္ပါသည္။ ကိုယ့္ဘာသာေဆးမေသာက္ပါႏွင့္။ ေဆးေသာက္ဖို႔ ဆရာဝန္၏ အၾကံျပဳခံရတိုင္း ကိုယ္ဝန္ရွိစဥ္ ေသာက္လိုု႔ရလား သတိေပးပါ။ ေဆးလိပ္ႏွင့္ အရက္ေရွာင္ရွားပါ။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူႏွင့္ ေဝးေဝးေနပါ။

(၉) အမ်ိဳးသားႏွင့္ အတူေနျခင္း

ျပႆနာမရွိေသာ ကိုယ္ဝန္တြင္ အမ်ိဳးသားႏွင့္ အတူေနျခင္းကို ေဆးပညာအရ တားျမစ္ထားျခင္းမရွိပါ။ ကိုယ္ဝန္တြင္ က်န္းမာေရးျပႆနာတစ္ခုခုရွိလွ်င္ မိမိျပေနေသာ ဆရာဝန္ကို သီးသန္႔ေမးပါ။

(၁၀) အိမ္ေမြးတိရစၧာန္

ေခြး ေၾကာင္ စေသာ အိမ္ေမြး တိရစၧာန္မ်ားႏွင့္ လက္ပြန္းတတီး မေနပါႏွင့္။ ေၾကာင္၏ မစင္မွ ေရာဂါပိုးအခ်ိဳ႕က လက္မွတဆင့္ ပါးစပ္ထဲေရာက္လွ်င္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်ျခင္း, ကေလး ကိုယ္အဂါၤထိခိုက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

(စာမူကိုကူးယူျခင္းထက္ Share ကိုႏွိပ္၍ မွ်ေဝျခင္းက Child Health Myanmar Page ကို အားေပးကူညီရာေရာက္ပါသည္။ ေက်းဇူးတင္ပါသည္)

#ေနေနမိုးေဆြ (Child Health Myanmar)
Photo Credits to Googles

19/09/2022

ဆရာ့ရဲ့အမျိုးသမီးပါ ကိုယ်ဝန်ယူဖို့ပြင်ဆင်ပြီးတော့ ၈ လပိုင်းမှာ တားဆေးဖြတ်လိုက်တယ်အခု ၉ လပိုင်းမှာကိုယ်ဝန်ရသွားတာလေးကို ဝမ်းသာတဲ့အနေနဲ့ အမှတ်တရ ရိုက်တင်လိုက်တာပါ

04/08/2022

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1512677242124038&id=1147173735341059

🤰🏻ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ဘာအားေဆးမ်ား ေသာက္ဖို႔လိုမလဲ🤰🏻

🔷 ေဖာလစ္အက္ဆစ္ Folic Acid🔷
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တိုင္းအတြက္ မရွိမျဖစ္ေသာက္သင့္ေသာ အားေဆးတစ္မ်ိဳးကို ေျပာရလွ်င္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ျဖစ္သည္။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္က သေႏၶသား၏ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာဖြံ ့ၿဖိဳးမႈအတြက္ မရွိမျဖစ္လိုသည္။

ကိုယ္ဝန္မရွိခင္ ၂ လမွစေသာက္ႏိုင္လွ်င္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္သည္။ တစ္ရက္လွ်င္ ၀.၅ မီလီဂရမ္ ေသာက္သင့္ပါသည္။

ေအာက္ပါအမ်ိဳးသမီးမ်ားက တစ္ရက္လွ်င္ ၅ မီလီဂရမ္ ေသာက္သင့္သည္။

📍ကိုယ္ဝန္မရွိခင္ ဆီးခ်ိဳရွိၿပီးသူမ်ား
📍အတက္ေရာဂါေဆးေသာက္ေနသူမ်ား
📍အဝလြန္သူမ်ား
📍အမႊာကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ား
📍ေမြးရာပါ အာရံုေၾကာမႀကီးတြင္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ရွိေသာ ကေလးကို ေမြးဖူးသူမ်ား
📍ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါရွိေသာ ကေလးကို ေမြးဖူးသူမ်ား

🔷သံဓာတ္ (Iron, Fe)🔷
ကိုယ္ဝန္သည္တိုင္းေသာက္ရန္မလိုပါ။

📍မႀကိဳက္၍ ျဖစ္ေစ၊ အျခားအေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ ေန႔စဥ္ အသားမစားျဖစ္ေသာသူမ်ား၊
📍အစိမ္းရင့္ေရာင္ ဟင္းရြက္ႏွင့္အမဲသား၊ ဆိတ္သား လံုးဝမစားေသာသူမ်ား၊
📍ေသြးအားနည္းေရာဂါ( Anaemia) ရွိသူမ်ား ေသာက္သင့္သည္။ ကိုယ္ဝန္ရွိစႏွင့္ ကိုယ္ဝန္ ၂၈ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေသြးအားနည္းျခင္းရွိမရွိ စစ္ေဆးသင့္သည္။ မိခင္အတြက္သာမက သေႏၶသား၏ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာ ျဖစ္ထြန္းဖို႔ အေရးႀကီးသည္။

ေသြးအားနည္းသူမ်ား တစ္ရက္လွ်င္ အနည္းဆံုး iron ၆၀ မီလီဂရမ္ ေသာက္သင့္ပါသည္။

🔷အိုင္အိုဒင္း Iodine 🔷
ကေလး၏ ဦးေႏွာက္ဖြံ့ၿဖိဳးဖို႔ အေရးႀကီးေသာ ဗိုက္တာမင္ေနာက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ ေသာက္သင့္ေသာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ားမွာ
📍တစ္ပတ္ ၃ ႀကိမ္ ငါးမစားခ်င္ေသာသူမ်ား၊
📍ဟင္းခ်က္ရာတြင္ အိုင္အိုဒင္းဆားမသံုးစြဲေသာသူမ်ား
📍ေတာင္ေပၚေဒသႏွင့္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္သည္။

တစ္ရက္လွ်င္ Iodine ၁၅၀ မိုင္က႐ို ဂရမ္ ေသာက္သင့္ပါသည္။

🔷ဗိုက္တာမင္ဒီ Vit D🔷
မနက္ခင္း ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ ၁၅-၃၀ မိနစ္ ထိေတြ႕ရံုျဖင့္ သဘာဝဗိုက္တာမင္ဒီကို အေရျပားတြင္ အဓိကရရွိသည္။ ၾကက္ဥႏွစ္၊ အဆီပါေသာငါးႏွင့္ ႏြားႏို႔မွလည္း အနည္းငယ္ရသည္။
📍ေနေရာင္ႏွင့္ လံုးဝထိေတြ႕မႈမရွိေသာသူမ်ား၊
📍ေမြးရာပါ အသားေရာင္ အလြန္နက္ေမွာင္သူမ်ား
📍အဝလြန္သူမ်ားတြင္ ဗိုက္တာမင္ဒီ ခ်ိဳ႕တဲ့ေကာင္းခ်ိဳ႕တဲ့မည္။ ေသြးေဖာက္စစ္၍ ဗိုက္တာမင္ဒီနည္းလွ်င္ ဆရာဝန္က ေသာက္ရမည့္ ပမာဏကို ၫႊန္ၾကားေပးပါလိမ့္မည္။

🔷ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ စုေပါင္းအားေဆး Multivitamin 🔷
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အတြက္ သီးသန္႔ ထုတ္ထားေသာ အားေဆးမ်ားတြင္ ဗိုက္တာမင္မ်ိဳးစံုေပါင္းစပ္ထားၿပီးလိုအပ္ေသာ ပမာဏသာပါရွိ၍ အၫႊန္းအတိုင္းေသာက္လွ်င္ စိတ္ခ်ရသည္။ အာဟာရစံုေအာင္စားၿပီး က်န္းမာသန္စြမ္းေသာ မိခင္တစ္ေယာက္အတြက္ေတာ့ မလိုအပ္ပါ။
📍ကိုယ္ဝန္ေဟာ္မုန္းေၾကာင့္ ပ်ိဳ႕အန္ခ်င္စိတ္ျပင္းထန္၍ အစားမဝင္သူမ်ား
📍အစာဂ်ီးမ်ားသူမ်ား
📍 ေရွး႐ိုးစြဲမ်ားကို ယံုၾကည္၍ အစားေရွာင္လြန္းေသာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ားတြင္ ဗိုက္တာမင္မခ်ိဳ႕တဲ့ေစရန္ ေသာက္ပါ။

🔷အႏၲရာယ္ရွိႏိုင္ေသာ အားေဆး🔷
ဗိုက္တာမင္ေအ၊ ဒီ၊ အီး၊ ေက (A D E K) စသည္တို႔က သင့္ေလ်ာ္ေသာ ပမာဏတစ္ခုထက္ ပိုေသာက္မိလွ်င္ အထူးသျဖင့္ ဗိုက္တာမင္ေအကို လိုတာထက္ ပိုေသာက္လွ်င္ မိခင္ေရာ ဗိုက္ထဲကကေလးပါ အႏၲရာယ္ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တတ္ကၽြမ္းနားလည္ေသာ ဆရာဝန္မၫႊန္ဘဲ ထိုဗိုက္တာမင္မ်ားကို ကိုယ္ဝန္တြင္ သီးသန္႔မေသာက္ပါႏွင့္။

ေနေနမိုးေဆြ (Child Health Myanmar)
Photo Credits to Google
Reference: RACGP & The Royal Women's Hospital, Victoria, Australia

08/07/2022

ရေပေါင်လျှင် ရေမွန်းတတ်လား
💧💧💧💧💧💧💧💧💧

ရေပေါင်ခြင်းကို လူတိုင်းကြားဖူးချင်မှ ကြားဖူးပါမယ်။ Child Health Myanmar page ရဲ့ စာဖတ်သူတစ်ဦး ပြောမှ ဒီအခေါ်အဝေါ်ကို ကျွန်တော်လည်း ကြားဖူးသွားပါတယ်။

ရေပေါင်ခြင်းဆိုတာ ကလေးမမွေးခင် (သို့) မွေးဖို့ ဗိုက်စမနာသေးခင် ရေမြွှာ ပေါက်သွားခြင်းကို ခေါ်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အများအားဖြင့် ဗိုက်နာနေတုန်းမှသာ ရေမြွှာပေါက်ပါတယ်။

ဖြစ်စဉ်တစ်ခုက ရေပေါင်တယ်၊ နောက် ဗိုက်စနာလာပြီး မွေးတော့ ကလေးက ရေမွန်းနေတာကြာပြီမို့ မိနစ်ပိုင်းအတွင်း ဆုံးသွားပါတယ်တဲ့။ ရေမွန်းတယ်ဆိုတာကို ဆရာဝန်က ဘယ်လိုရှင်းပြလိုက်တယ်၊ မိခင်က ဘယ်လို နားလည်လိုက်တယ်တော့ မပြောတတ်ပါ။

ကလေးက ကိုးလလုံးလုံး ရေမြွှာထဲမှာ နေ နေတာပါ။ ရေမမွန်းပါဘူး။ ရေထွက်သွားလို့ ရေမရှိမှတော့ ဗိုက်ထဲ ရေမွန်းစရာ အကြောင်းလည်းမရှိပါ။ ကလေးဆုံးရတဲ့ အခြားအကြောင်းရင်း ရှိပါလိမ့်မယ်။ ဒီလို ထပ်မဖြစ်အောင် ကာကွယ်လို့ ရချင်မှ ရပါမယ်။ ဒါပေမယ့် ရချင်လည်း ရနိုင်လို့ သိသင့်သိထိုက်၊ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာများကို ကာကွယ်နိုင်ရန်အလို့ငှာ အပြုသဘောဖြင့် ရေးပါ့မယ်။ ဆရာဝန် (သို့) မိခင်ကို ပြစ်တင် ရှုတ်ချဖို့ မရည်ရွယ်ပါ။

ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု အဆင့်အတန်း မြှင့်တင်ဖို့ ပြန်လည်သုံးသပ်တဲ့ အဖွဲ့တွေ၊ အစည်းအဝေးတွေ လိုပါတယ်။ Clinical governance commitees and meetings လို့ ခေါ်ပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာ ဒီအပိုင်း အားနည်းသေးတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ ဘာကြောင့် ကလေး ဆုံးသွားရတယ်ဆိုတာ တွေ့ရှိလျှင် မိခင်က သိလိုလျှင် သိခွင့်ရှိရပါမယ်။ ဒီလို သေချာ ရှင်းပြတာကို debrief လုပ်တယ်လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ဒါလည်း အားနည်းပါတယ်။ ဒီအပိုင်းတွေ အားကောင်းလာအောင် ဆရာဝန်တွေ ဆေးရုံတွေဘက်က စတင် ကြိုးစားအားထုတ် ရပါမယ်။


သိကောင်းစရာများ
^^^^^^^^^^^^^^^^

💧ဘယ်လောက် အဖြစ်များလဲ
- ဗိုက်စမနာခင် ရေမြွှာပေါက်ခြင်း (PROM) - ၁၀%
- ၃၇ ပတ်မတိုင်ခင် ဗိုက်စမနာခင် ရေမြွှာပေါက်ခြင်း (PPROM) - ၃%

💧ဘယ်လိုလူတွေမှာ ပိုဖြစ်လဲ
- ယခင် ကိုယ်ဝန်တွင် ရေမြွှာ ကြိုပေါက်ဖူးလျှင်
- ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း
- မ အင်္ဂါ တွင်း ပိုးပေါက်များခြင်း
- ကာလသားရောဂါ ရှိခြင်း
- ရေမြွှာ ပို ခြင်း၊ အမြွှာ ကိုယ်ဝန်
- သွေးဆင်းခြင်း စသည်

💧ရေမြွှာ ပေါက်မှန်း ဘယ်လို သိမလဲ
- များသောအားဖြင့် အရည် အများအပြား ဆင်းပါတယ်။ စီးကျပါတယ်။ လစဉ်သုံးထူထူကိုလည်း စိုရွှဲ စေပါတယ်။
- မသေချာရင် နာရီဝက်ခန့် လှဲနေပြီး ဆရာဝန်က ဘဲပါးစပ်ပုံ ကိရိယာကို မ ကိုယ်ထဲ ထည့်ကြည့်ပြီး ရေမြွှာရည် တွေ့ရင် ပေါက်မှန်း သိပါပြီ။ Amnicator လို့ ခေါ်တဲ့ နားကျပ်တံလို အတံရှိရင်၊ အဲဒီအတံနဲ့ အရည်ကို ထိကြည့်လို့ အဝါက အမည်း ပြောင်းရင် ရေမြွှာရည်ပါ။
- Ultrasound ရိုက်ကြည့်လို့ ရေမြွှာရည် အရမ်းနည်းနေရင်လည်း ပေါက်သွားပြီလို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။

💧ဆိုးကျိုး ဘာရှိလဲ
- အဓိက အန္တရာယ်ကတော့ ရေမြွှာနဲ့ အချင်းကို ပိုးဝင်ပြီး (Chorioamnionitis) ကလေးရဲ့ သွေးထဲ အလွယ်တကူ အလျင်အမြန် ရောက်သွားခြင်းပါ။ ကလေးအတွက် အလွန် အန္တရာယ် ကြီးပါတယ်။ ပေါက်တာ ကြာလေ ပိုး ဝင်နိုင်ခြေ များလေပါ။
- သားအိမ်မှတစ်ဆင့် မိခင်ရဲ့ သွေးထဲပါ ပိုးပြန့်နိုင်လို့ အချိန်မီ ကုသမှုတွေ လိုပါတယ်။
- ကလေးခေါင်း သေချာမစိုက်သေးခင် ပေါက်ရင် ချက်ကြိုး အရင် ထွက်ကျလာနိုင်လို့ (cord prolapse) ကလေး အသက် အန္တရာယ် အလွန်ကြီးနိုင်ပါတယ်။

💧ရေမြွှာ ကြိုပေါက်သွားလျှင် ဘာလုပ်ရလဲ။
- ဆေးရုံသွားပါ။ တောရွာမှာ အိမ်မှာ မွေးမယ်ဆိုရင် သားဖွားဆရာမကို ခေါ်ပြပါ။
- များသောအားဖြင့် ၂၄ နာရီ အတွင်း ဗိုက်စနာလာပြီး မွေးဖွားပါတယ်။

💧ရေမြွှာပေါက်ပြီး ဗိုက်မနာသေးရင် ဆရာဝန်တွေက ဘာလုပ်ပေးမှာလဲ
- ကိုယ်ဝန် စောစောအပ်၊ မှန်မှန်ပြထား၊ မိခင်ရော သန္ဓေသားမှာပါ ဘာ ပြဿနာမှ မရှိခဲ့ဖူးဘူး ဆိုရင် (low risk) ၃၆ ပတ် ကျော်ပြီလား ကြည့်ပါတယ်။
- ၃၆ ပတ် မ ကျော်သေးရင် ပိုးသတ်ဆေး Erythromycin ကို ဆယ်ရက် ပေးထားနိုင်ပါတယ်။ ကလေး အဆုတ် ရင့်ကျက်အောင် မိခင်ကို စတီးရွိုက် ထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။
- ၃၆ ပတ်ကျော် တာနဲ့ ရေမြွှာပေါက်ပြီး ၂၄ နာရီ ကျော်လို့ ဗိုက်စမနာသေးရင် ဗိုက်စနာအောင် (သားအိမ်ညှစ်အောင်) Syntocinon ဟော်မုန်း အကြောထဲ အစက်ချ သွင်းပေး သင့်ပါတယ်။ ပေါက်တာ ကြာနေပြီမို့ ပိုးဝင်ခြင်းကို ကာကွယ်ဖို့ ပိုးသတ် အကြောဆေး Penicillin ကိုလည်း ပေးရပါမယ်။
- Australia မှာ ကိုယ်ဝန် ၃၆ ပတ် ရောက်ရင် မ ကိုယ်ထဲမှာ GBS ဆိုတဲ့ပိုး ရှိမရှိ၊ ပိုးမွေး စစ်ဆေးပါတယ်။ ရှိရင် မွေးနေချိန် ပိုးသတ် အကြောဆေး ပေးပါတယ်။ ရေမြွှာ ကြိုပေါက်ရင်၊ ၆ နာရီ အတွင်း ဗိုက်မနာသေးရင် ဆေးသွင်း မွေးပေးပါတယ်။ ၂၄ နာရီ မစောင့်ပါ။ ဒီလို ပိုးမွေးတာမျိုး မြန်မာပြည် နေရာအများစုမှာ မလုပ်သေးဘူး ထင်ပါတယ်။

💧ပိုးဝင် နေကြောင်း ဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ
- အဖျား
- နှလုံးခုန်နှုန်းမြန်
- မအီမသာ
- ဗိုက် တောက်လျှောက်နာ (ညှစ်လို့ နာတာနဲ့ မတူ)
- ပုပ်နံ့ရ အရည်ဆင်း
- အစိမ်းရောင် စွန်း အရည်ဆင်း (meconium stained liquor) - ကလေး အောက်စီဂျင် ကောင်းကောင်း မရကြောင်း ပြနေခြင်း

💧ပိုး ဝင်သွားရင် ဘာလုပ်ရမလဲ
- အမြန်ဆုံး မွေးနိုင်အောင် ကြိုးစားရပါမယ် - ဆေးသွင်းမွေးခြင်း (သို့) ခွဲမွေးခြင်းဖြင့်
- မိခင်ကို သုံးမျိုးစပ် ပိုးသတ် အကြောဆေး ပေးရပါတယ်။
- မွေးကင်းစကိုလည်း ပိုးသတ် အကြောဆေး ပေးရပါမယ်။ အနီးကပ် စောင့်ကြပ်မှုတွေ လိုပါတယ်။

💧ဆေးသွင်းမွေးခြင်းမှာ ဆိုးကျိုး ရှိနိုင်လား
- ဆေး အပေးလွန်လို့ သားအိမ် အရမ်းညှစ်ရင် ကလေးလည်း ကြာကြာ မခံနိုင်ပါဘူး။ သားအိမ်ညှစ်တုန်း ကလေးမှာ အောက်စီဂျင် မရလို့ပါ။
- အတိအကျ ပေးဖို့နဲ့ သားအိမ်ညှစ်ပုံ၊ ကလေး နှလုံးခုန်ပုံတွေကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

💧ပိုးဝင်နေနိုင်တဲ့ မွေးကင်းစကို ဘယ်လို စောင့်ရှောက်မလဲ
- ကလေး မွေးမွေးချင်း အသက် ကောင်းကောင်း မရှူရင် အသက် ကူရှူပေးရပါမယ်။ Neonatal resuscitation လို့ခေါ်ပါတယ်။ ဒါကို သားဖွားဆရာမတွေ၊ ဆရာဝန်တွေ အမြဲ လေ့ကျင့်နေဖို့ လိုပါတယ်။
- ပိုးသတ်ဆေး ပေးရပါမယ်။ အထူးကြပ်မတ်ဆောင် တင်ဖို့ လိုနိုင်ပါတယ်။


🎯 အရေးပါမှု

💡ငါးနှစ်အောက် ကလေးသေနှုန်း၏ တစ်ဝက်ခန့်က မွေးကင်းစ ပထမတစ်လမှာ သေဆုံးမှုပါ။ ကျန်တဲ့ တစ်ဝက်က တစ်လသားမှ ၆၀ လ (၅နှစ်) သား ကြားမှာ သေဆုံးမှုပါ။

💡ကိုယ်ဝန်ဆောင် ကျန်းမာရေးနဲ့ မွေးကင်းစ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု အဆင့်မြှင့်တင်ပေးရင် ငါးနှစ်အောက် ကလေး သေနှုန်း သိသိသာသာ ကျဆင်းလာပါလိမ့်မယ်။

🏆 အချုပ်

✅ ကိုယ်ဝန် စောစောအပ်၊ မှန်မှန်ပြ၊ ဆရာဝန် သားဖွားဆရာမများ၏ အကြံပြုချက်များကို သေချာလိုက်နာပါ။ (Antenatal care)
✅ ရေမြွှာ ကြိုပေါက်ရင် အချိန် အကန့်အသတ်မရှိ စောင့်လို့ မရပါ။ ဆေးသွင်း မွေးပေးဖို့ လိုတတ်ပါတယ်။
✅ သားအိမ်ညှစ်စဉ် သားဖွားဆရာမမှ စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုခြင်း (Intrapartum care) ကောင်းကောင်း လိုပါတယ်။
✅ မွေးကင်းစကို အသက်ကယ်နည်းတွေ ကျွမ်းကျင်စွာ ပြုလုပ်နိုင်အောင် ဆရာဝန်တွေ၊ သားဖွားဆရာမတွေ အမြဲ လေ့ကျင့်နေရပါမယ်။ (Neonatal care)

~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~

Antenatal care, Intrapartum care, Neonatal care များ တိုးတက်လာပြီး မွေးကင်းစ သေဆုံးနှုန်း ကျဆင်းလာအောင် ကြိုးစားနိုင်ကြပါစေ။

Photo credit to google image
Reference to guidelines from Royal Australian and Newzealand College of Obstetricians and Gynaecologists

ကျော်စန်းလွင်(Child Health Myanmar)

https://www.childhealthmyanmar.com

ေရေပါင္လွ်င္ ေရမြန္းတတ္လား
💧💧💧💧💧💧💧💧💧

ေရေပါင္ျခင္းကို လူတိုင္းၾကားဖူးခ်င္မွ ၾကားဖူးပါမယ္။ Child Health Myanmar page ရဲ႕ စာဖတ္သူတစ္ဦး ေျပာမွ ဒီအေခၚအေဝၚကို ကၽြန္ေတာ္လည္း ၾကားဖူးသြားပါတယ္။

ေရေပါင္ျခင္းဆိုတာ ကေလးမေမြးခင္ (သို႔) ေမြးဖို႔ ဗိုက္စမနာေသးခင္ ေရႁမႊာ ေပါက္သြားျခင္းကို ေခၚျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ဗိုက္နာေနတုန္းမွသာ ေရႁမႊာေပါက္ပါတယ္။

ျဖစ္စဥ္တစ္ခုက ေရေပါင္တယ္၊ ေနာက္ ဗိုက္စနာလာၿပီး ေမြးေတာ့ ကေလးက ေရမြန္းေနတာၾကာၿပီမို႔ မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ဆံုးသြားပါတယ္တဲ့။ ေရမြန္းတယ္ဆိုတာကို ဆရာဝန္က ဘယ္လိုရွင္းျပလိုက္တယ္၊ မိခင္က ဘယ္လို နားလည္လိုက္တယ္ေတာ့ မေျပာတတ္ပါ။

ကေလးက ကိုးလလံုးလံုး ေရႁမႊာထဲမွာ ေန ေနတာပါ။ ေရမမြန္းပါဘူး။ ေရထြက္သြားလို႔ ေရမရွိမွေတာ႔ ဗိုက္ထဲ ေရမြန္းစရာ အေၾကာင္းလည္းမရွိပါ။ ကေလးဆံုးရတဲ့ အျခားအေၾကာင္းရင္း ရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒီလို ထပ္မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္လို႔ ရခ်င္မွ ရပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ ရခ်င္လည္း ရႏိုင္လို႔ သိသင့္သိထိုက္၊ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာမ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ရန္အလို႔ငွာ အျပဳသေဘာျဖင့္ ေရးပါ့မယ္။ ဆရာဝန္ (သို႔) မိခင္ကို ျပစ္တင္ ရႈတ္ခ်ဖို႔ မရည္ရြယ္ပါ။

က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အဆင့္အတန္း ျမႇင့္တင္ဖို႔ ျပန္လည္သံုးသပ္တဲ့ အဖဲြ႕ေတြ၊ အစည္းအေဝးေတြ လိုပါတယ္။ Clinical governance commitees and meetings လို႔ ေခၚပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီအပိုင္း အားနည္းေသးတယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ကေလး ဆံုးသြားရတယ္ဆိုတာ ေတြ႕ရွိလွ်င္ မိခင္က သိလိုလွ်င္ သိခြင့္ရွိရပါမယ္။ ဒီလို ေသခ်ာ ရွင္းျပတာကို debrief လုပ္တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါလည္း အားနည္းပါတယ္။ ဒီအပိုင္းေတြ အားေကာင္းလာေအာင္ ဆရာဝန္ေတြ ေဆးရံုေတြဘက္က စတင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ ရပါမယ္။


သိေကာင္းစရာမ်ား
^^^^^^^^^^^^^^^^

💧ဘယ္ေလာက္ အျဖစ္မ်ားလဲ
- ဗိုက္စမနာခင္ ေရႁမႊာေပါက္ျခင္း (PROM) - ၁၀%
- ၃၇ ပတ္မတိုင္ခင္ ဗိုက္စမနာခင္ ေရႁမႊာေပါက္ျခင္း (PPROM) - ၃%

💧ဘယ္လိုလူေတြမွာ ပိုျဖစ္လဲ
- ယခင္ ကိုယ္ဝန္တြင္ ေရႁမႊာ ႀကိဳေပါက္ဖူးလွ်င္
- ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း
- မ အဂၤါ တြင္း ပိုးေပါက္မ်ားျခင္း
- ကာလသားေရာဂါ ရွိျခင္း
- ေရႁမႊာ ပို ျခင္း၊ အႁမႊာ ကိုယ္ဝန္
- ေသြးဆင္းျခင္း စသည္

💧ေရႁမႊာ ေပါက္မွန္း ဘယ္လို သိမလဲ
- မ်ားေသာအားျဖင့္ အရည္ အမ်ားအျပား ဆင္းပါတယ္။ စီးက်ပါတယ္။ လစဥ္သံုးထူထူကိုလည္း စိုရႊဲ ေစပါတယ္။
- မေသခ်ာရင္ နာရီဝက္ခန္႔ လွဲေနၿပီး ဆရာဝန္က ဘဲပါးစပ္ပံု ကိရိယာကို မ ကိုယ္ထဲ ထည့္ၾကည့္ၿပီး ေရႁမႊာရည္ ေတြ႕ရင္ ေပါက္မွန္း သိပါၿပီ။ Amnicator လို႔ ေခၚတဲ့ နားက်ပ္တံလို အတံရွိရင္၊ အဲဒီအတံနဲ႔ အရည္ကို ထိၾကည့္လို႔ အဝါက အမည္း ေျပာင္းရင္ ေရႁမႊာရည္ပါ။
- Ultrasound ႐ိုက္ၾကည့္လို႔ ေရႁမႊာရည္ အရမ္းနည္းေနရင္လည္း ေပါက္သြားၿပီလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

💧ဆိုးက်ိဳး ဘာရွိလဲ
- အဓိက အႏၲရာယ္ကေတာ့ ေရႁမႊာနဲ႔ အခ်င္းကို ပိုးဝင္ၿပီး (Chorioamnionitis) ကေလးရဲ႕ ေသြးထဲ အလြယ္တကူ အလ်င္အျမန္ ေရာက္သြားျခင္းပါ။ ကေလးအတြက္ အလြန္ အႏၲရာယ္ ႀကီးပါတယ္။ ေပါက္တာ ၾကာေလ ပိုး ဝင္ႏိုင္ေျခ မ်ားေလပါ။
- သားအိမ္မွတစ္ဆင့္ မိခင္ရဲ႕ ေသြးထဲပါ ပိုးျပန္႔ႏိုင္လို႔ အခ်ိန္မီ ကုသမႈေတြ လိုပါတယ္။
- ကေလးေခါင္း ေသခ်ာမစိုက္ေသးခင္ ေပါက္ရင္ ခ်က္ႀကိဳး အရင္ ထြက္က်လာႏိုင္လို႔ (cord prolapse) ကေလး အသက္ အႏၲရာယ္ အလြန္ႀကီးႏိုင္ပါတယ္။

💧ေရႁမႊာ ႀကိဳေပါက္သြားလွ်င္ ဘာလုပ္ရလဲ။
- ေဆးရံုသြားပါ။ ေတာရြာမွာ အိမ္မွာ ေမြးမယ္ဆိုရင္ သားဖြားဆရာမကို ေခၚျပပါ။
- မ်ားေသာအားျဖင့္ ၂၄ နာရီ အတြင္း ဗိုက္စနာလာၿပီး ေမြးဖြားပါတယ္။

💧ေရႁမႊာေပါက္ၿပီး ဗိုက္မနာေသးရင္ ဆရာဝန္ေတြက ဘာလုပ္ေပးမွာလဲ
- ကိုယ္ဝန္ ေစာေစာအပ္၊ မွန္မွန္ျပထား၊ မိခင္ေရာ သေႏၶသားမွာပါ ဘာ ျပႆနာမွ မရွိခဲ့ဖူးဘူး ဆိုရင္ (low risk) ၃၆ ပတ္ ေက်ာ္ၿပီလား ၾကည့္ပါတယ္။
- ၃၆ ပတ္ မ ေက်ာ္ေသးရင္ ပိုးသတ္ေဆး Erythromycin ကို ဆယ္ရက္ ေပးထားႏိုင္ပါတယ္။ ကေလး အဆုတ္ ရင့္က်က္ေအာင္ မိခင္ကို စတီးရြိဳက္ ထိုးေပးႏိုင္ပါတယ္။
- ၃၆ ပတ္ေက်ာ္ တာနဲ႔ ေရႁမႊာေပါက္ၿပီး ၂၄ နာရီ ေက်ာ္လို႔ ဗိုက္စမနာေသးရင္ ဗိုက္စနာေအာင္ (သားအိမ္ၫွစ္ေအာင္) Syntocinon ေဟာ္မုန္း အေၾကာထဲ အစက္ခ် သြင္းေပး သင့္ပါတယ္။ ေပါက္တာ ၾကာေနၿပီမို႔ ပိုးဝင္ျခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔ ပိုးသတ္ အေၾကာေဆး Penicillin ကိုလည္း ေပးရပါမယ္။
- Australia မွာ ကိုယ္ဝန္ ၃၆ ပတ္ ေရာက္ရင္ မ ကိုယ္ထဲမွာ GBS ဆိုတဲ့ပိုး ရွိမရွိ၊ ပိုးေမြး စစ္ေဆးပါတယ္။ ရွိရင္ ေမြးေနခ်ိန္ ပိုးသတ္ အေၾကာေဆး ေပးပါတယ္။ ေရႁမႊာ ႀကိဳေပါက္ရင္၊ ၆ နာရီ အတြင္း ဗိုက္မနာေသးရင္ ေဆးသြင္း ေမြးေပးပါတယ္။ ၂၄ နာရီ မေစာင့္ပါ။ ဒီလို ပိုးေမြးတာမ်ိဳး ျမန္မာျပည္ ေနရာအမ်ားစုမွာ မလုပ္ေသးဘူး ထင္ပါတယ္။

💧ပိုးဝင္ ေနေၾကာင္း ဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ
- အဖ်ား
- ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းျမန္
- မအီမသာ
- ဗိုက္ ေတာက္ေလွ်ာက္နာ (ၫွစ္လို႔ နာတာနဲ႔ မတူ)
- ပုပ္နံ့ရ အရည္ဆင္း
- အစိမ္းေရာင္ စြန္း အရည္ဆင္း (meconium stained liquor) - ကေလး ေအာက္စီဂ်င္ ေကာင္းေကာင္း မရေၾကာင္း ျပေနျခင္း

💧ပိုး ဝင္သြားရင္ ဘာလုပ္ရမလဲ
- အျမန္ဆံုး ေမြးႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရပါမယ္ - ေဆးသြင္းေမြးျခင္း (သို႔) ခြဲေမြးျခင္းျဖင့္
- မိခင္ကို သံုးမ်ိဳးစပ္ ပိုးသတ္ အေၾကာေဆး ေပးရပါတယ္။
- ေမြးကင္းစကိုလည္း ပိုးသတ္ အေၾကာေဆး ေပးရပါမယ္။ အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကပ္မႈေတြ လိုပါတယ္။

💧ေဆးသြင္းေမြးျခင္းမွာ ဆိုးက်ိဳး ရွိႏိုင္လား
- ေဆး အေပးလြန္လို႔ သားအိမ္ အရမ္းၫွစ္ရင္ ကေလးလည္း ၾကာၾကာ မခံႏိုင္ပါဘူး။ သားအိမ္ၫွစ္တုန္း ကေလးမွာ ေအာက္စီဂ်င္ မရလို႔ပါ။
- အတိအက် ေပးဖို႔နဲ႔ သားအိမ္ၫွစ္ပံု၊ ကေလး ႏွလံုးခုန္ပံုေတြကို ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

💧ပိုးဝင္ေနႏိုင္တဲ့ ေမြးကင္းစကို ဘယ္လို ေစာင့္ေရွာက္မလဲ
- ကေလး ေမြးေမြးခ်င္း အသက္ ေကာင္းေကာင္း မရႉရင္ အသက္ ကူရႉေပးရပါမယ္။ Neonatal resuscitation လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒါကို သားဖြားဆရာမေတြ၊ ဆရာဝန္ေတြ အၿမဲ ေလ့က်င့္ေနဖို႔ လိုပါတယ္။
- ပိုးသတ္ေဆး ေပးရပါမယ္။ အထူးၾကပ္မတ္ေဆာင္ တင္ဖို႔ လိုႏိုင္ပါတယ္။


🎯 အေရးပါမႈ

💡ငါးႏွစ္ေအာက္ ကေလးေသႏႈန္း၏ တစ္ဝက္ခန္႔က ေမြးကင္းစ ပထမတစ္လမွာ ေသဆံုးမႈပါ။ က်န္တဲ့ တစ္ဝက္က တစ္လသားမွ ၆၀ လ (၅ႏွစ္) သား ၾကားမွာ ေသဆံုးမႈပါ။

💡ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ေမြးကင္းစ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အဆင့္ျမႇင့္တင္ေပးရင္ ငါးႏွစ္ေအာက္ ကေလး ေသႏႈန္း သိသိသာသာ က်ဆင္းလာပါလိမ့္မယ္။

🏆 အခ်ဳပ္

✅ ကိုယ္ဝန္ ေစာေစာအပ္၊ မွန္မွန္ျပ၊ ဆရာဝန္ သားဖြားဆရာမမ်ား၏ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားကို ေသခ်ာလိုက္နာပါ။ (Antenatal care)
✅ ေရႁမႊာ ႀကိဳေပါက္ရင္ အခ်ိန္ အကန္႔အသတ္မရွိ ေစာင့္လို႔ မရပါ။ ေဆးသြင္း ေမြးေပးဖို႔ လိုတတ္ပါတယ္။
✅ သားအိမ္ၫွစ္စဥ္ သားဖြားဆရာမမွ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း (Intrapartum care) ေကာင္းေကာင္း လိုပါတယ္။
✅ ေမြးကင္းစကို အသက္ကယ္နည္းေတြ ကၽြမ္းက်င္စြာ ျပဳလုပ္ႏိုင္ေအာင္ ဆရာဝန္ေတြ၊ သားဖြားဆရာမေတြ အၿမဲ ေလ့က်င့္ေနရပါမယ္။ (Neonatal care)

~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~

Antenatal care, Intrapartum care, Neonatal care မ်ား တိုးတက္လာၿပီး ေမြးကင္းစ ေသဆံုးႏႈန္း က်ဆင္းလာေအာင္ ႀကိဳးစားႏိုင္ၾကပါေစ။

Photo credit to google image
Reference to guidelines from Royal Australian and Newzealand College of Obstetricians and Gynaecologists

ေက်ာ္စန္းလြင္(Child Health Myanmar)

https://www.childhealthmyanmar.com

08/06/2022

ဗိုက္ထဲက ကေလးလႈပ္ျခင္း
"""""""""""""""""""""""""
ဗိုက္ထဲက ကေလးစလႈပ္လွ်င္ မိခင္တို႔ စိတ္လႈပ္ရွားေပ်ာ္ရႊင္ၾကသည္။ မလႈပ္လွ်င္ စိုးရိမ္ၾကသည္။

ကိုယ္ဝန္သက္ ၁၈ ပတ္မွ ၂၅ ပတ္အတြင္း ကေလးလႈပ္ျခင္းကို စခံစားရသည္။ ပထမဆံုးကိုယ္ဝန္တြင္ ၂၅ ပတ္နီးမွ ကေလးလႈပ္တာ သတိထားမိႏိုင္သည္။ ဒုတိယ၊ တတိယအႀကိမ္ကိုယ္ဝန္ျဖစ္လွ်င္ အေတြ႕အၾကံဳရွိေသာ ေမေမက ၁၈ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ကေလးလႈပ္တာ စသိသည္။

မိခင္အမ်ားစုက ကေလးအိပ္ခ်ိန္ႏွင့္ ႏိုးခ်ိန္ပါ ေကာင္းေကာင္းခြဲျခားႏိုင္သည္။

ဗိုက္ထဲက ကေလးလႈပ္ျခင္း အေရးပါပံု
""""""""""""""""""""""""""""""""""""
၂၈ ပတ္ ေက်ာ္လွ်င္ ကေလးလႈပ္ျခင္းကို အႀကိမ္ေရမွတ္ျခင္းက ႐ိုးရွင္း၍ အသံုးဝင္သည္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္တြင္ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ အခ်င္းပံုမမွန္ျခင္း စသည့္ျပႆနာရွိသူမ်ားအတြက္ ကေလး လႈပ္ရွားမႈ ေလ်ာ့နည္းလြန္းျခင္းက ကေလး ေနမေကာင္းေၾကာင္းျပသည့္ အေစာဆံုး လကၡဏာ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ပံုမွန္က်န္းမာေနေသာ မိခင္မ်ား ကေလးလႈပ္ျခင္း အႀကိမ္ရည္ မွတ္ျခင္းျဖင့္ စိုးရိမ္မႈ မလြန္ကဲေစလိုပါ။

ကေလးလႈပ္ျခင္း သိသာစြာ ေလ်ာ့နည္းသြားပါက ဗိုက္အပ္ထားေသာOG ႏွင့္ ေနာက္တစ္ရက္ထိ မေစာင့္ဘဲ ဆက္သြယ္သင့္သည္။ OG က စိုးရိမ္လွ်င္ ကေလးတြင္ ျပႆနာရွိမရွိ ခ်က္ခ်င္း စစ္ေဆးလိမ့္မည္။

ဗိုက္ထဲက ကေလးလႈပ္ျခင္း မွတ္သားပံု
""""""""""""""""""""""""""""""""""""
တစ္ေန႔တာ၏ ကေလးလႈပ္ရွားမႈ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေလ့ရွိေသာ အခ်ိန္ကို ေရြး၍ မိခင္အနားယူပါ။ ထို႔ေနာက္ ထိုင္လ်က္ (သို႔မဟုတ္) ဘယ္ဘက္ တေစာင္းလွဲ၍ ကေလး ကန္ျခင္း၊ လွိမ့္ျခင္း၊ တြန္းျခင္း၊ တိုးျခင္းစသည့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို အႀကိမ္ မွတ္သားၿပီး ၁၀ ခ်က္လႈပ္ဖို႔ ဘယ္ေလာက္ၾကာလည္းတြက္ျခင္းျဖစ္သည္။ အိမ္ထဲ သြားသြားလာလာႏွင့္လည္း မွတ္ႏိုင္သည္။ ကေလးအိပ္ေပ်ာ္ေနခ်ိန္ မမွတ္ပါႏွင့္။

၂ နာရီအတြင္း အနည္းဆံုး ၁၀ ႀကိမ္လႈပ္လွ်င္ ပံုမွန္ျဖစ္ပါသည္။ စမွတ္ခ်ိန္မွ ၂ နာရီ မျပည့္ခင္ ၁၀ ႀကိမ္ျပည့္သြားလွ်င္ ကေလးက က်န္းမာေနေၾကာင္း ျပသည္။

ေနေနမိုးေဆြ (Child Health Myanmar
Page)
Pictures- credits to Google
Reference- American Pregnancy Organization

29/05/2022

၉ လ လြယ္၍ ၁၀ လ မွဖြားပါ
-------------------------

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ကာလၾကာခ်ိန္ကုိ ၉ လ လြယ္ ၁၀ လ ဖြားဟု မွတ္သားေျပာဆိုေလ႔ ရွိၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ အပတ္ ၄၀။ လ ျဖင့္ေရတြက္မည္႔အစား အပတ္ျဖင့္ ေရတြက္ျခင္းက ပုိ၍သင့္ေလ်ာ္သည္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကာလ သက္တမ္းကုိ ေနာက္ဆံုးရာသီ၏ ပထမဆံုးေသြးဆင္းရက္မွ စတြက္သည္။ အပတ္ ၄၀ ျပည္႔ရက္သည္ ခန္႔မွန္းေခ် ေမြးမည္႔ရက္ (expected date of delivery or due date) ျဖစ္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ၃၇ ပတ္ မွ ၄၂ ပတ္ အတြင္း မီးဖြားေလ့ရွိျပီး ဒီကာလအတြင္း ေမြးလွ်င္ လေစ့သည္ (full term) ဟုေခၚသည္။ ၃၇ ပတ္ မတိုင္မီွ ေမြးလွ်င္ လမေစ့ (preterm) ဟုေျပာသည္။

လေစ့ဘဲေမြးဖြားလာေသာ ကေလးမ်ားမွာ ျပႆနာေပါင္း ေသာင္းေျခာက္ေထာင္ ျဖစ္နိုင္၍ ဒီအေၾကာင္း မိဘျပည္သူအေပါင္း ဗဟုသုတ ရွိထားသင့္သည္ဟု ယူဆ၍ ဤ post ကုိ ေရးျခင္းျဖစ္သည္။

၄၂ ပတ္ထက္ေက်ာ္သြားျပီး မေမြးေသးလွ်င္လည္း သေႏၶသား၏ အသက္အႏၱရာယ္ အလြန္ႀကီး၍ ၄၁ ပတ္ခန္႔တြင္ ေဆးသြင္း၍ ေမြးေပးရသည္။ သေႏၶသားအတြက္ အခ်င္း၏ ဝန္ေဆာင္မႈ မလံုေလာက္ေတာ့၍ ျဖစ္သည္။

လေစ့သည္ မေစ့သည္ဟု ေျပာနိုင္ရန္ ပထမဦးဆံုး လိုအပ္သည္က တိက်ေသခ်ာေသာ ရက္တြက္ခ်က္မႈ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုးရာသီ၏ ပထမဆံုးေသြးဆင္းရက္ကုိ အတိအက် မွတ္မိဖို႔ အထူးပင္ အေရးႀကီးလွသည္။

ကေလးယူဖို႔ စၾကိဳးစားသည္နွင့္ ရာသီခ်ိန္ေသြးဆင္းရက္ေတြကုိ ေသခ်ာမွတ္ရပါမည္။ Period tracker application မ်ားရိွ၍ အထူးပင္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ပါသည္။ ထို App မ်ားသည္ ကုိယ္ဝန္ရနုိင္သည္႔ ရက္မ်ားကုိပါ တြက္ခ်က္ေပး၍ ထိုကာလအတြင္း ဖိုမ ဆက္ဆံျခင္းျဖင့္ ကေလးရေအာင္ ႀကိဳးစားနိုင္သည္။

ျဖစ္နိုင္လွ်င္ ရာသီထိမ္သြားျပီး ၃ ပတ္ခန္႔တြင္ (ေနာက္ဆံုးရာသီ၏ ပထမဆံုးေသြးဆင္းရက္မွ ၇ ပတ္ခန္႔) တီဗီြဓာတ္မွန္ (ultrasound) ရိုက္၍ ကိုယ္ဝန္သက္တမ္းကုိ အတိအက် သိနိုင္သည္။

အလြန္အမင္း လမေစ့ျခင္း၏ (အပတ္ ၃၀-၃၂ ပတ္ေအာက္) အဓိကဆိုးက်ိဳးမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

- ကေလးအဖတ္မတင္ျခင္း
- ကံေကာင္း၍ အသက္ရွင္ေသာ္လည္း ဖြံ့ၿဖိဳးမႈ ထိခိုက္သြား၍ သူငယ္နာ၊ သြက္ခ်ာပါဒ ျဖစ္သြားျခင္း
- ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးယိုျခင္း (intracranial haemorrhage)
- အျမင္၊ အၾကား အာ႐ုဏ္မ်ား မဖြင့္ၿဖိဳးျခင္း
- အဆုတ္မ်ား ရင့္က်က္မႈ မရွိေသး၍ အသက္ေကာင္းေကာင္းမရႉႏိုင္ျခင္း (hyaline membrane disease)၊ နာတာရွည္ အဆုတ္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ျခင္း
- အူမ်ား အစာမေျခႏိုင္ေသး၍ ႏို႔ဝင္လာေသာအခါ အူပုပ္သြားျခင္း (necrotizing enterocolitis)
- ေမြးကင္းစတြင္ ေသြးထဲပိုးဝင္ျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ ေသြးအခ်ိဳဓာတ္ မထိန္းသိမ္းႏိုင္ျခင္း၊ အသားဝါျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မတက္ျခင္း

အနည္းငယ္လမေစ့လွ်င္လည္း ဆိုးက်ိဳး အနည္းငယ္ ရိွနုိင္ပါသည္။ ဥပမာ - စာသင္ၾကားရခက္ခဲျခင္း၊ အမူအက်င့္ဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား - autism, ADHD စသည္တို႔ျဖစ္သည္။

လမေစ့ရျခင္း၏ အဓိက အေၾကာင္းရင္းနွင့္ ျဖစ္နိုင္ေျခရွိေစျခင္းမ်ားမွာ -

- ယခင္က လမေစ့ဘဲ ေမြးဖြားဖူးျခင္း
- အမ်ိဳးမ်ားတြင္ လမေစ့ဘဲ ေမြးဖြားၾကျခင္း
- ဆီးပိုးဝင္ျခင္း
- မအဂၤါ ပိုးရွိမ်ား၍ ငါးၫွီနံ့ရ ခပ္စိမ္းစိမ္းရည္ ဆင္းျခင္း (bacterial vaginosis)
- ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (သို႔) အတူေနသူက ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း
- အရက္ေသာက္ျခင္း၊ အျခားမူးယစ္ေဆးဝါးမ်ားသံုးစြဲျခင္း
- အမႊာကိုယ္ဝန္၊ ဖန္ႁပြန္သေႏၶသားကိုယ္ဝန္
- အျခား ကိုယ္ဝန္ႏွင့္သေႏၶသား ျပႆနာမ်ား (ဥပမာ - ကိုယ္ဝန္ဆိပ္တက္ျခင္း၊ အခ်င္းကြာ၍ေသြးဆင္းျခင္း၊ ေပါင္မျပည့္ျခင္း (သို႔) ေပါင္ပို ေရျမႊာပိုျခင္း)
- အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ သေႏၶသား (သို႔) မိခင္၏အသက္ကို ကယ္တင္ရန္ လမေစ့ေသာ္လည္း ေဆးသြင္း၍ (သို႔) ခြဲစိတ္၍ ေမြးေပးရျခင္း
- မိခင္၌ မူလအေျခခံေရာဂါမ်ားရွိျခင္း (ဥပမာ - လူႀကီးေလးဘက္နာ (SLE)၊ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း၊ ေသြးတိုး ဆီးခ်ိဳရွိျခင္း၊ အသက္ ၁၇ ႏွစ္ေအာက္ (သို႔) ၄၀ ႏွစ္အထက္ ျဖစ္ျခင္း)
- လေစ့ရက္သည္ ေနာက္ဆံုးကေလး ေမြးခ်ိန္မွ ၁၈ လ အတြင္းျဖစ္ျခင္း (ထို႔ေၾကာင့္ သားဆက္ျခားသင့္သည္)
- သားအိမ္ ပံုစံမမွန္ျခင္း၊ သားအိမ္ေခါင္း ခဲြစိတ္ခံရဖူးျခင္း
- အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ (ဥပမာ ၃ ႀကိမ္ ဆက္တိုက္) သားေလွ်ာသားပ်က္ဖူးျခင္း
- အလုပ္၊ စိတ္ အလြန္အမင္း ပင္ပန္းဆင္းရဲျခင္း စသည္တုိ႔႔့ျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕အေၾကာင္းရင္းမ်ားကုိ ကာကြယ္၍မရေသာ္လည္း အေတာ္မ်ားမ်ားကုိကာကြယ္၍ရသည္။

ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္းအခ်ိဳ႕မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။

- ဆီးပိုးကုိ ေစာလွ်င္စြာ ပိုးသတ္ေဆးျဖင့္ ကုသျခင္း (urine dipstick ျဖင့္ အျမန္ဆီးစစ္ျခင္းကို ကိုယ္ဝန္ ျပတိုင္းျပတိုင္း လုပ္သင့္ပါသည္)
- Bacterial vaginosis ကိုလည္း ကုသျခင္း
- အျခား ေရာဂါမ်ားကို ေစာလွ်င္စြာကုသျခင္း၊ ကာကြယ္ျခင္း (flu vaccine - တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး ထိုးသင့္ပါသည္)
- ေဆးလိပ္၊ အရက္ျဖတ္ျခင္း (အလြန္အေရးႀကီးပါသည္)
- အာဟာရျပည့္ဝေအာင္ စားသံုးျခင္း (folic acid ပါေသာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အားတိုးေဆးကုိ ကိုယ္ဝန္မေဆာင္ခင္ ၃ လ အလိုမွ စေသာက္သင့္သည္)
- သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ျပဳလုပ္ျခင္း (အလြန္ေလးေသာ အေလးအပင္ မ မသင့္ပါ)
- Antenatal visits - ကိုယ္ဝန္ အပ္ျခင္း၊ ပံုမုန္ျပျခင္းမ်ားကို အၾကံျပဳသည့္အတုိင္း လုပ္ေဆာင္ျခင္း (၈ ႀကိမ္ခန္႕ ျပရန္လိုအပ္သည္)

အနည္းငယ္ လမေစ့ျခင္းမွလည္း ဆိုးက်ိဳးမ်ားေပးနိုင္၍ တမင္ လမေစ့ခင္ ေမြးျခင္းကုိ ေရွာင္က်ဥ္ၾကရန္ WHO အပါအဝင္ ကမၻာအရပ္ရပ္တြင္ တိုက္တြန္း နႈိးေဆာ္ထားသည္။ မိခင္ (သို႕) သေႏၶသား၏ က်န္းမာေရး အတြက္ေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ ေဆးသြင္း၍ (သို႕) ခဲြစိတ္၍ ေမြးျခင္းကို ၃၈-၃၉ ပတ္ မတိုင္မီွ မျပဳလုပ္သင့္ပါ။ ရက္ရာဇာ အေရြးေကာင္း၍ စာမေတာ္ ထိန္းေက်ာင္းရခက္သည့္ ကေလး မရလိုက္ပါေစနွင့္။

ျသစေၾတးလ် နိုင္ငံ အေနာက္ပိုင္းျပည္နယ္တြင္ လမေစ့ဘဲေမြးဖြားျခင္းကုိ ကာကြယ္ရန္ အထူးႀကိဳးပမ္းေနသည္။ လမေစ့ဘဲေမြးနိုင္ေျခ အလြန္မ်ားသည့္ မိခင္ေလာင္းမ်ားအတြက္ Progesterone pessary ေဆးကုိ ၁၆ ပတ္မွ ၃၆ ပတ္ အထိေပးျခင္း (သို႕) သားအိမ္ေခါင္းကုိ ႀကိဳးျဖင့္ခ်ဳပ္၍ သားအိမ္ကုိပိတ္ထားျခင္းတို႔ကုိ လုပ္ေဆာင္နုိင္သည္။ ၁၉ ပတ္ ၂၀ ပတ္ ေလာက္တြင္ ရိုက္ေသာ Anatomy ultrasound တြင္ သားအိမ္ေခါင္း အရွည္ကုိတိုင္း၍ တိုေနလွ်င္လည္း ထိုကုထံုးမ်ား ေပးနိုင္သည္။

ကာကြယ္ျခင္းမ်ားကိုလုပ္ေသာ္လည္း ကံအေၾကာင္းမလွ၍ လမေစ့ဘဲ ေမြးရန္ဖန္လာပါက ကေလးကုိ အထိခိုက္နည္းေစရန္ လုပ္ေဆာင္နိုင္သည္မ်ားရွိသည္။

# လမေစ့ဘဲ ဗိုက္နာလာလွ်င္ (၁၀-၂၀ မိနစ္တိုင္း ၂၀-၃၀ စကၠန္႕ၾကာ သားအိမ္ညွစ္ျခင္း)၊ ေရျမႊာေပါက္သြားလွ်င္ (တစ္စက္နွစ္စက္ မဟုတ္ဘဲ စီးက်ေလာက္ေအာင္မ်ားေသာ အရည္ဆင္းျခင္း) စတီးရိုက္ (Dexamethasone or Betamethasone) အသားေဆးထိုး၍ hyaline membrane disease, intracranial haemorrhage and necrotizing enterocolitis မ်ားကုိ ကာကြယ္နိုင္သည္။ ဗိုက္စနာမွန္း၊ ေရျမႊာေပါက္သြားမွန္း (အခ်ိဳ႕က ေရေပါင္ျခင္း ဟုေခၚသည္) မေသခ်ာလည္း OG (သို႕) သားဖြားဆရာမဆီ သြားျပပါ။ စတီးရိုက္ အာနိသင္ အျပည့္အဝရရန္ ၂ ရက္ၾကာမည္ ျဖစ္၍ ဗိုက္နာေနလွ်င္ ဒီၾကားထဲ Nifedipine ေဆးေပး၍ သားအိမ္ညွစ္ျခင္းကုိ ရပ္တန္႔သြားေအာင္ လုပ္ေပးထားနိုင္သည္။ ၃၆ ပတ္ မတုိင္ခင္ ေရျမႊာေပါက္သြားလွ်င္လည္း ပိုးမဝင္ေအာင္ ပိုးသတ္ေဆး ၁၀ ရက္ ေပးထား၍ ၃၆ ပတ္ ျပည့္သည္အထိ ေစာင့္နုိင္သည္။

# ေမြးကင္းစကေလး အထူးၾကပ္မတ္ေဆာင္ (neonatal intensive care unit) ရွိသည့္ေဆးရံုကို ေစာလွ်င္စြာ ေရာက္ေအာင္သြားရန္ OG ကေျပာလွ်င္ သြားကုိသြားပါ။ မေမြးခင္ ေရာက္လွ်င္ပိုေကာင္း၏။ Intrauterine transfer ဟုေခၚသည္။ ကေလးတြင္ မည္မွ်ထိခိုက္မႈရွိသြားမည္နည္းဆိုသည္မွာ မည္မွ်လမေစ့သနည္းေပၚမူတည္သလို လမေစ့ကေလးကုိ ျပဳစုကုသေစာင့္ေရွာက္မႈ မည္မွ်ေကာင္းသနည္းေပၚတြင္လည္း မူတည္သည္။ ျမန္မာျပည္တြင္ neonatal intensive care unit ေကာင္း အနည္းငယ္သာ ျမိဳ႕ႀကီးမ်ားတြင္သာ ရွိေသးသည္။ သြားဖို႔ လံုးဝ ဝန္မေလးပါနွင့္။

မွတ္ခ်က္ - Australia တြင္လက္ရွိက်င့္သံုးေနေသာ အခ်ိဳ႕ မိခင္ႏွင့္ကေလး ကုသမႈေစာင့္ေရွာက္မႈမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ လက္ေတြ႕က်မႈ အံဝင္ခြင္က်မႈ ရွိခ်င္မွရွိဦးမည္။

~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~**~~~~~~~~~~~~

စာဖတ္သူမိဘျပည္သူမ်ား က်န္းမာေရး ဗဟုသုတမ်ား ရရွိၾက၍ လေစ့၍ က်န္းမာသန္စြမ္းေသာ သားသားမီးမီးေလးမ်ားကို ေမြးဖြား၍ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ႏိုင္ၾကပါေစ။

photo credit to google image
reference to thewholeninemonths.com.au

ေက်ာ္စန္းလြင္(Child Health Myanmar)