Yangon Medical Network

23/06/2025

Leptospirosis
လက်ပ်တိုစပိုင်ရိုးစစ်ရောဂါအကြောင်းသိကောင်းစရာ

🤔 Leptospirosis ရောဂါ​ဘာကြောင့်​ဖြစ်တတ်သလဲ။
👉leptospire spirochaetes ဘက်တီးရီးယားပိုး မျိုးစိတ်​တစ်မျိုးဖြစ်သည့် Leptospira interrogans ဘက်တီးရီးယားပိုး ကူးစက်ခံရသော ကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။
👉ထို ဘက်တီးရီးယားပိုး သည်​ကြွက်များကျောက်ကပ်​နှင့်​ဆီးလမ်းကြောင်းတွင် အချိန်​အတော်ကြာ ရှင်သန်နေထိုင်နိုင်ပြီးကြွက်များတွင်တော့ ရောဂါမဖြစ်စေပါ။
👉ထို​ဘက်တီးရီးယားပိုး​ကို​ကြွက်များသာမက ခွေး၊ ဝက်၊ ကျွဲ၊ နွား​တိရစ္ဆာန်​များကလည်းသယ်ဆောင်နိုင်ပါသည်။ ထိုရောဂါပိုးကူးစက်ခံရသော တိရစ္ဆာန်​များ၏ ဆီး​မှတဆင့် လူများကိုကူးစက်နိုင်ပါသည်။
👉ထိုတိရစ္ဆာန်များ၏ ဆီးနှင့်တိုက်ရိုက်​ထိတွေ့ ခြင်းမရှိသော်လည်း မြေကြီး​မှတဆင့် လည်းကောင်း၊ သောက်ရေ၊ သုံးရေများမှတဆင့် လည်းကောင်း​၊ တဆင့်​ထိတွေ့​မိသော သန့်ရှင်းမှုမရှိသော အစားအစာများမှ လည်းကောင်း​ကူးစက်နိုင်ပါသည်။
👉ရောဂါဖြစ်စေနိုင်သော ဘက်တီးရီးယားပိုးမျိုးစိတ်ကွဲ 250 ကျော်ရှိပြီးမြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်းတွေ့ရပါသည်။

👉ကြွက်များမှစွန့်ထုတ်သော ဆီးထဲတွင်ပါဝင်သည့် Leptospira bacteria ဘက်တီးရီးယားပိုး သည်​မြေကြီး​ပေါ်တွင်​လည်းကောင်း၊ ညစ်ပတ်သောရေထဲတွင်လည်းကောင်း လပေါင်းများစွာ ရှင်သန်နေထိုင်နိုင်ပါသည်။ထိုအပြင် ရေဆိုးများ၊မိုးရေလျှံခြင်းများဖြစ်ပါကလည်း ထိုအထဲတွင်ပါဝင်ပြီး ထိတွေ့မိသူ လူများ​ကို​ကူးစက်စေနိုင်ပါသည်။
👉 Leptospira ဘက်တီးရီးယားပိုး သည်​လူ့အရေပြားကိုထိုးဖောက်ဝင်ရောက်နိုင်ပါသည်။ ပွန်းရာ၊ရှရာများရှိသော အရေပြားတွင်ပို၍ လွယ်ကူစွာဝင်ရောက်နိုင်ပါသည်။
👉မိုးရာသီ​တွင်​ ရေကြီးခြင်း၊ရေမြောင်းများရေလျှံခြင်းစသည်တို့ဖြစ်လေ့ရှိဖြင့် ထို​ညစ်ညမ်း​သောရေထဲသွားလာလှုပ်ရှားနေရသော ပြည်သူများအနေဖြင့် သတိပြုသင့်သောရောဂါတစ်ခုလည်းဖြစ်ပါသည်။

🤔ရောဂါ​လက္ခဏာ​တွေ​က​ဘာတွေလဲ။
👉ရောဂါပိုးစဝင်ချိန်မှ ရောဂါ​လက္ခဏာ​ပြသည်အထိရောဂါပျိုးချိန်မှာ 7 ရက်ခန့် ( 2 ရက်မှ​30 ရက်​ခန့်) ကြာတတ်ပါသည်။
ရောဂါ​လက္ခဏာ​များမှာ
🔺ဖျားခြင်း၊
🔺ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲခြင်း၊
စသည်​တို့​ဖြစ်တတ်​သည်။
🔷90%ခန့်မှာ မပြင်းထန်ပဲ​ 2 ပတ်​အတွင်း​ပြန်ကောင်းသွားကြသည်။

👉2 ပတ်ကျော်ကြာလာပါက
🔺အဖျားကြာရှည်ခြင်း၊ချမ်းတုန်​ခြင်း
🔺မျက်စိနီရဲလာခြင်း
🔺ခေါင်းကိုက်ခြင်း
🔺ကြွက်သားများနာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း
🔺ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊
🔺မျက်လုံးဝါခြင်း၊
💢ပြင်းထန်ပါက
🔺ဦးနှောက်​အမြှေးရောင်ခြင်း
🔺ဆီးထွက်နည်းသွားပြီးကျောက်ကပ်ပျက်စီးခြင်း​
🔺အဆုတ်ပျက်စီးခြင်း
🔺နှလုံးကြွက်သားရောင်ခြင်း၊
🔺သွေးဥမွှားအရေအတွက်နည်းလာသဖြင့် သွေးမတိတ်ခြင်း၊ သွေးခြေဥခြင်း၊နှာခေါင်းသွေးလျှံခြင်း
🔺ချောင်းဆိုးသွေးပါခြင်း၊
🔺ဝမ်းမဲမဲသွားခြင်း၊ ဆီးထဲတွင်သွေးပါခြင်း
စသည်တို့ဖြစ်နိုင်သည်။
🚨အချိန်မီမကုသပါက အသက်သေဆုံးနိုင်ပါသည်။

🤔ဘယ်​ရောဂါ​တွေက​ leptospirosis ရောဂါနဲ့မှားတတ်သလဲ။
👉သွေးလွန်တုပ်ကွေး​ရောဂါ
👉ငှက်ဖျား​ရောဂါ​
👉တိုက်ဖွိုက်ရောဂါ
👉Scrub Typhus ရောဂါ
👉Hanta virus ရောဂါ​စသည်တို့နှင့်မှားတတ်ပါသည်။

🤔Leptospirosis ရောဂါ​မှန်းဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ။
👉အထက်ပါ​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များရှိပါက
သွေးဖောက်​စစ်ဆေးခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း၊ခါးရိုးချဥ်ဆီဖေါက်ပြီး ပိုးမွေးစစ်ဆေးခြင်း​( CSF culture) ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဘက်တီးရီးယားပိုး​ PCR စစ်ဆေးခြင်းဖြင့်လည်းကောင်းသိနိုင်ပါသည်။
အခြား​လက္ခဏာ​များအနေဖြင့် အသည်းအင်ဇိုင်းများတက်နေခြင်း၊ သွေးဥမွှာ​အရေအတွက်​ကျခြင်း၊ကျောက်ကပ်ဆိပ်များတက်နေခြင်းစသည်တို့ဖြစ်နိုင်သည်။

🤔ဘယ်လို​လူတွေမှာ leptospirosis ရောဂါဖြစ်တတ်သလဲ။
👉ရေဆိုးများ၊ညစ်ပတ်သောရေများ၊တိရစ္ဆာန်​များအထူးသဖြင့် ကြွက်များမှစွန့်ထုတ်သော ဆီးနှင့်တိုက်ရိုက်သို့မဟုတ် သွယ်ဝိုက်၍ထိတွေ့ရသူများ၊
👉တိရစ္ဆာန်​များ၏ မစင်၊အညစ်အကြေး​များကို​ကိုင်တွယ်​ရသူများ
👉စိုက်ပျိုး​မွေးမြူရေး​လုပ်ငန်း​လုပ်ကိုင်ရသူများ
စသူတို့တွင်ဖြစ်နိုင်သည်။

🤔Leptospirosis ရောဂါ​လို့​သံသယဖြစ်ပါက ဘာလုပ်သင့်သလဲ။
👉ရောဂါ​လက္ခဏာ​ပေါ်မူတည်၍လည်းကောင်း၊ ရောဂါပြင်းထန်မှုရှိမရှိ ပေါ်မူတည်၍လည်းကောင်း၊
ပိုးသတ်ဆေး သောက်ဆေး၊ထိုးဆေးပေးရန်လိုအပ်ပါသည်။
💢အချို့လူနာ​များတွင်​အသည်းအင်ဇိုင်းများတက်နေခြင်း၊ ကျောက်ကပ်​ပျက်စီး​ခြင်း​စသည်​ည်တို့ ဖြစ်တတ်​သဖြင့်​ကျောက်ကပ်​ဆေးခြင်း အပါအဝင်​ သက်ဆိုင်ရာ​ကုသမှုများပြုလုပ်ရန်လိုအပ်ပါသည်။

🤔Leptospirosis ရောဂါမဖြစ်အောင်​ဘယ်လို​ကာကွယ်​ရမလဲ။
👉တကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးဂရုစိုက်ခြင်း
👉ရေဆိုးမြောင်းများတွင်သွားလာရပါက လည်ရှည်ဖိနပ်များစီးခြင်း၊
👉ရေကြီး​ရေလျှံခြင်းဖြစ်ပြီးနောက် ကြွက်နှင့် အခြားတိရစ္ဆာန်တို့၏ ဆီးများပါဝင်နေသော မသန့်ရှင်းသည့်​ရေ​များတွင်သွားလာရပါက ဆပ်ပြာ​နှင့် စင်ကြယ်​အောင်​ဆေးကြောခြင်း၊
👉အရေပြား​တွင်​ပွန်းရာ၊ရှရာများရှိပါက၊ မိုးထဲရေထဲသွားရသောအခါများတွင်ရေစိုခံပလာစတာများကပ်ထားခြင်း၊
👉သန့်ရှင်း​သော​ရေ​ကို​သောက်​သုံးခြင်း၊ သန့်ရှင်း​သောရေကိုမရရှိပါက ရေကိုကျိုချက်၍သောက်သုံးခြင်း၊
👉ကြွက်နှင့်​သေဆုံးပြီးတိရစ္ဆာန်များကိုကိုင်တွယ်ရပါက တစ်ခါသုံးလက်အိပ်များအသုံးပြုခြင်း၊
👉ပြင်းထန်သော​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များရှိ​ပါက​စောစောကုသမှုခံယူခြင်း
စသည်တို့ပြုလုပ်သင့်ပါသည်။

လူတိုင်း​ကျန်းမာ​ရေးကို လက်လှမ်း မှီ စေရန်
ရည် သန်လျက်
Yangon Medical Network

References
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24021-leptospirosis
Oxford handbook of clinical medicine
Davidson's Principles and Practices of Medicine

22/06/2025

ဆရာ၊ ဆရာမ အားလုံးမင်္ဂလာပါ

📖Yangon Medical Network မှ အခုတစ်ခေါက် စီစဥ်ထားတဲ့ knowledge sharing session ကတော့ "Psychological First Aid Webinar" ဖြစ်ပါတယ်။

💉ယခုလိုကာလမှာ စိတ်ဖိစီးမှုများဟာ အလွန်များသောကြောင့် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရှင်သန်ခြင်းသာမက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာမှုဟာလဲ အရေးကြီးပါသည်။

စိတ်ကျန်းမာမှ ကိုယ်ကျန်းမာမည်ဖြစ်သလို မိမိကိုယ်တိုင် စိတ်ဖိစီးမှုလျော့နည်းအောင်စောင့်ရှောက်ပြီး တစ်ပါးသူ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရှင်သန်မှုကို ဖေးမလက်တွဲကူညီနိုင်ရန်အတွက် ယခု webinar ဖြစ်သော စိတ်ကျန်းမာရေး ကနဦးစောင့်ရှောက်ခြင်း ကို စိတ်ကျန်းမာရေး ပညာရှင် ဆရာဝန်ကြီးများမှ ဆွေးနွေးသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။

📌25.6.2025 (7:00 pm)
Topic: Psychological First Aid Webinar
Platform : Zoom

🩺ဒီ course‌ လေးကိုတက်‌ ရောက်နိုင်ရန်အတွက်အောက်ဖော်ပြပါ Link မှာ Register လုပ်ထားနိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ်။
စာရင်းပေးထားတဲ့ email တွေကိုသာ Zoom link ပေးပို့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ Limited Seat ဖြစ်တာမို့ အမြန်လေး register လုပ်ဖို့တော့ လိုမယ်နော်။

https://docs.google.com/forms/d/1DN8LffZJ-L8thvqqqqECE8RYd3eWF_J1nXyNURxp2FI/edit?usp=drivesdk

▶️ယခင် YMN Tele-educationမှ စီစဉ်ပြုလုပ်ထားခဲ့ courseများနှင့် CME များကိုလဲ အောက်ဖော်ပြပါ YMN Tele Education YouTube channel မှာ ပြန်လည်နားထောင်နိုင်ပါတယ်ရှင်။
https://youtube.com/-education5812?si=utMP7FjeROXoHM0l

Medical personal တိုင်း
ပြည်သူလူထု ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်နိုင်စေရန်
ရည်သန်လျှက်
Yangon Medical Network

20/06/2025

Covid or Influrenza
ကိုဗစ် လား၊ ရာသီတုပ်ကွေးလား

🧑‍⚕️ပုံမှန်အားဖြင့်မိုးဦးကျ​ ရာသီအကူးအပြောင်းတွင် အအေးမိ၊ နှာစီး၊ ချောင်းဆိုးတုပ်ကွေးရောဂါများအဖြစ်များလေ့ရှိပါသည်။
🚨သို့ရာတွင်​ 2025​ မေလအတွင်း ကိုဗစ် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး မျိုးစိတ်​အသစ်ဖြစ်သော NB. 1.8.1 ပြန်လည်တွေ့ရှိရမှုကြောင့် တကမ္ဘာ​လုံးဆိုင်ရာ သတိပြုစရာ ကျန်းမာရေးပြဿနာဖြစ်လာခဲ့သည်။
🚨လတ်တလော​သတင်းများ​အရ​ ကိုဗစ်​အိုမီခရွမ် Omicron မျိုးစိတ်​JN. 1, NB.1.8.1 ကူးစက်ခံရသော လူနာများကို​အာရှတိုက်အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများတွင် တွေ့ရှိရကြောင်းသိရသည်။

🤔NB.1.8.1​ ဆိုတာဘာလဲ။
🧑‍⚕️ကိုဗစ်မျိုးစိတ် တစ်မျိုးဖြစ်သော အိုမီခရွမ် Omicron ဗိုင်းရပ်အခွဲတစ်ခုဖြစ်သည့် JN. 1 variant မှဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ WHO​ က​စောင့်ကြည့်ဖို့လိုအပ်သော ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး အဖြစ်ကြေငြာထားပြီး ရောဂါ​လက္ခဏာ​များမှာ​ပြင်းထန်မှုမရှိသေးကြောင်းသိရသည်။ သို့ရာတွင်​သက်ကြီးရွယ်အိုများနှင့် နဂိုရောဂါအခံရှိသူများတွင်သတိထားရန်လိုအပ်သည်။

🤔NB.1.8.1​ရဲ့ရောဂါ​လက္ခဏာ​တွေက​ဘာတွေလဲ။
🧑‍⚕️အိုမီခရွမ် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ၏ရောဂါ​လက္ခဏာ​များနှင့်ဆင်တူသည်။
အများအားဖြင့်​ဖြစ်သော​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များမှာ​
🔺လည်ချောင်း​နာခြင်း၊
🔺မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း​
🔺ချောင်းအခြောက်ဆိုးခြင်း
🔺ဖျားခြင်း
🔺ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲခြင်း
🔺နှာစေးခြင်း
🔺အစားအသောက်​ပျက်ခြင်း၊
🔺ခေါင်းကိုက်ခြင်း
🔺အချို့ လူနာ​များတွင်​ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ပျို့အန် ခြင်း​စသည်တို့ဖြစ်တတ်သည်။
🤔ရိုးရိုးတုပ်ကွေးရဲ့ရောဂါလက္ခဏာတွေက ဘာတွေလဲ။
🧑‍⚕️Influrenza ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကြောင့် ဖြစ်သောရိုးရိုးတုပ်ကွေးတွင်လည်း​
🔺ဖျားခြင်း၊
🔺ချောင်းဆိုးခြင်း
🔺မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း​
🔺လည်ချောင်း​နာခြင်း
🔺နှာရည်ယိုခြင်း၊နှာစေးခြင်း
🔺ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲခြင်း၊
🔺ခေါင်းကိုက်ခြင်း
🔺ကလေးငယ်​များတွင်​ဝမ်းပျက်​ဝမ်းလျှော​ဖြစ်ခြင်းများတွေ့ရတတ်သည်။
သို့သော်​
👉အစားအသောက်​ပျက်ခြင်း၊
👉အရသာမရှိတော့သလို​ခံစားရခြင်း၊
👉အနံ့​ပျောက်​ခြင်း​စသည်​တို့ကို​ ယခင်ကိုဗစ်​ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး​မျိုးစိတ်များတွင်​ပို၍ တွေ့ရသည်။
🧑‍⚕️WHO အရ​ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး နှစ်မျိုးစလုံးမှာ သာမန်​နှာစေး၊ ချောင်း​ဆိုး​မှ​သည်အသက်သေဆုံးသည်အထိပြင်းထန်သော​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များဖြစ်နိုင်ကြောင်းသိရှိရပါသည်။
👉ကိုဗစ်​သည်​ Corona ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး Covid​- 19 ၏နောက်ဆက်တွဲဗီဇပြောင်း ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး များကြောင့်ဖြစ်ပြီး ရာသီတုပ်ကွေးကတော့ Influrenza ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ Influrenza ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး သည်လည်း ဗီဇပြောင်း၍ မျိုးစိတ်အသစ်များဖြစ်ပေါ်နေသည့်အတွက် ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးရာတွင်လည်း တစ်နှစ်တစ်ကြိမ်ထိုးရန်လိုအပ်ပါသည်။
👉ရာသီတုပ်ကွေးဖြစ်သောလူနာနှင့် ထိတွေ့​ပြီး​ (1)​ ရက်မှ​ (4) ရက်အတွင်းရောဂါလက္ခဏာများပြတတ်ပါသည်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး​ကူးစက်​ခံရသူမှ အခြားသူများကို ရောဂါ​လက္ခဏာ​မပြခင် 1 ရက်မှ​ဖျား​ပြီး​3 ရက်အတွင်း ကူးစက်နိုင်ပါသည်။
👉ကိုဗစ်​ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး နှင့်​ထိတွေ့​ချိန်မှ ရောဂါ​လက္ခဏာ​ပြသည်အထိ ရောဂါပျိုးချိန်မှာ အနည်းငယ်​ပိုကြာတတ်ပြီး​ (2)​ ရက်မှ​ (5) ရက်အတွင်း (တခါတရံတွင် 14 ရက်အထိ)​ကြာမြင့်ပါသည်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး​ကူးစက်​ခံရသူမှ အခြားသူများကို ရောဂါ​လက္ခဏာ​မပြခင်​( 2) ရက်​သို့မဟုတ်​ (3) ရက်မှ​ဖျား​ပြီး​ ( 8​) ရက်အတွင်း ကူးစက်နိုင်ပါသည်။
👉နှစ်ခုစလုံးတွင် ကူးစက်ခံရသူ​၏ ကိုယ်ခံအားပေါ်မူတည်၍ သာမန်​ နှာစေး၊ချောင်း​ဆိုး​မှ​ပြင်းထန်သော​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များဖြစ်တတ်ပါသည်။
👉အဆုတ်ရောင်၊နမိုးနီးယားနှင့် ဘက်တီးရီးယားပိုး များဝင်ခြင်းကဲ့သို့သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာ များသည်​ ကိုဗစ် တွင်ပို၍ ဖြစ်တတ်ပါသည်။

🤔ကိုဗစ်​ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး​ NB.1.8.1​ က​ဘယ်လိုကူးစက်သလဲ။
🧑‍⚕️ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး​သည်​အသက်ရှု​လမ်းကြောင်းမှတဆင့်ကူးစက်တတ်ပြီး ချောင်းဆိုး၊နှာချေခြင်း၊ စကားပြော​ခြင်း​ မှထွက်လာသော အမှုန်အမွှားများမှလည်းကူးစက်နိုင်ပါသည်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး အမှုန်အမွှားများသည် တံခါးလက်ကိုင်၊ နံရံ၊ စားပွဲမျက်နှာပြင် စသည်​တို့တွင်​ကပ်ငြိနေတတ်ပြီး ထိတွေ့မိသူများကို ကူးစက်စေနိုင်ပါသည်။အခြားအိုမီခရွမ်ဗိုင်းရပ်စ်များထက်ပို၍ ကူးစက်မြန်ပြီးလူ့ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းဆဲလ်များအတွင်းသို့ ပို၍ မြန်ဆန်စွာဝင်ရောက်ကာရောဂါလက္ခဏာဖြစ်စေကြောင်းသိရှိရပါသည်။ရောဂါ​လက္ခဏာ​အများစုမှာ​ယခင်ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးများလောက်ပြင်းထန်ခြင်းမရှိသော်လည်း စောင့်ကြည့်ဖို့လိုအပ်သော ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ဖြစ်​ကြောင်း​WHO ကကြေငြာထားပါသည်။

🤔ကိုဗစ်တကြော့ပြန်ဖြစ်နိုင်သလား။
🧑‍⚕️ကိုဗစ် 19 ဖြစ်ပြီး​နောက်​ရောဂါခုခံနိုင်သောကိုယ်ခံအား​သည်​နှစ်ကာလကြာသည်နှင့်အမျှလျောနည်းလာခြင်း၊ကာကွယ်ဆေး​ထိုးသည့်နှုန်းကျလာခြင်း၊တနိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ ခရီးသွားသည့်လူဦးရေများလာခြင်း၊ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး မျိုးစိတ်အသစ်များပေါ်ပေါက်လာခြင်းကြောင့် ရောဂါတပတ်ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ သို့သော်​ပြင်းထန်မှုရှိမရှိကိုစောင့်ကြည့်နေဆဲဖြစ်ပါသည်။

🤔ဘယ်လို​လူမျိုးတွေ မှာ ပြင်းထန်သော ရောဂါဖြစ်လွယ်၊ကူးစက်လွယ်သလဲ။
👉ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ၊
👉အသက်​ (65​) နှစ်နှင့် အထက်​ သက်ကြီးရွယ်အိုများ၊
👉ဆီးချို၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးရောဂါ၊ကင်ဆာရောဂါကြောင့် စသည်​ရောဂါအခံရှိသူများ၊
👉ကလေးငယ်များ
တွင်ပို၍ကူးစက်လွယ်ပါသည်။

🤔ကိုဗစ် နှင့် ရာသီ​တုပ်​ကွေး​အပါအဝင်​အသက်ရှု​လမ်းကြောင်းမှတဆင့် ကူးစက်​တတ်သော​ရောဂါများ​မဖြစ်အောင်​ဘယ်လို ကာကွယ်​ရ​မလဲ။
👉 လူထူထပ်သောနေရာများသို့သွားရလျင် နှာခေါင်းစီးများတပ်ဆင်ခြင်း၊
👉လက်ကိုဆပ်ပြာဖြင့် မကြာခဏ​ဆေးကြောခြင်း၊
👉ချောင်းဆိုးခြင်း၊နှာချေခြင်းများပြုလုပ်ပါက လက်ကိုင်ပဝါ၊ တစ်ရှုးစ၊အကျီလက် စသည်တို့ဖြင့် အုပ်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
👉လက်ကိုစင်ကြယ်စွာ မဆေးပဲ မျက်စိ၊နှာခေါင်း​၊ပါးစပ်​စသည်​တို့ကို​ကိုင်တွယ်​ခြင်းမှာ​ရှောင်ကြဥ်ခြင်း။
👉အိမ်တွင် တံခါးများ၊ပြတင်းပေါက်များဖွင့်ထားခြင်းဖြင့် အခန်းများကို လေကောင်းလေသန့်ရရှိအောင်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊
👉မိမိကိုယ်တိုင် ဖျားနာခြင်း​စသည့်ရောဂါ​လက္ခဏာ​များရှိ​ပါက​သီးခြားခွဲနေခြင်း၊အခြားသူများနှင့် ခပ်ခွာခွာနေခြင်း၊
👉လူစုလူဝေးနှင့် အလုံပိတ်အခန်းများ၊လေကောင်းလေသန့်မရနိုင်သောနေရာများကိုရှောင်ကြဥ်ခြင်း၊
👉ရောဂါ​လက္ခဏာ များရှိ​ပါက​ပြင်းထန်မှုမဖြစ်ခင်စောစောကုသမှုခံယူခြင်း၊
👉ကိုဗစ်​ကာကွယ်ဆေး​၊ ရာသီ​တုပ်ကွေး ကာကွယ်ဆေး ထိုးထားခြင်း၊
👉ဆီးချိုရောဂါအစရှိသည့်နဂိုရောဂါအခံ​ရှိသူ​များတွင်​ကိုဗစ်​လက္ခဏာ​များတွေ့ရှိပါက စောစောကုသမှုခံယူခြင်း
စသည်ဖြင့်​ကာကွယ်​နိုင်ပါသည်။

လူတိုင်း ကျန်းမာ ရေးကို လက်လှမ်း မှီ စေရန်
ရည် သန်လျက်
Yangon Medical Network

References
https://www.emro.who.int/health-topics/influenza/covid-19-and-influenza.
https://www.cdc.gov/flu/about/flu-vs-covid19.html
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronavirus/in-depth/coronavirus-vs-flu/art-20490339
https://continentalhospitals.com/blog/insacog-alerts-what-nb181-and-lf7-variants-mean/
https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/health-fitness/health-news/new-covid-variant-nb-1-8-1-behind-surge-in-cases-recently-symptoms-associated-with-it/photostory/121373694.cms

23/05/2025

Typhus Fever
ကမျဥ်းနီကောင် ကိုက်ခံရသောကြောင့် ဖြစ်သော​အဖျားရောဂါ

🤔Typhus ရောဂါ​ဆိုတာ​ဘာလဲ။
🧑‍⚕️ Typhus Fever ဆိုသည်မှာ​ ကမျဥ်းနီကောင် ၊မှတ်၊ လှေး​၊ မွှား၊သန်းစသည်တို့တွင် သယ်ဆောင်တတ်သည့် Rickettsiae မျိုးနွယ်စု ( intracellular Gram-negative organisms) ဘက်တီးရီးယားပိုးအမျိုးမျိုးကြောင့်ဖြစ်သည့်ကူးစက်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ​ပေါ်ရှိနေရာဒေသကိုလိုက်၍ ဘက်တီးရီးယားပိုး အမျိုးအစားကွာခြားသည်။
👉Typhus​ fever ကိုအမျိုးအစား ( 3) မျိုးခွဲခြားနိုင်ပါသည်။
1) Murine or Endemic Typhus ( ကမ္ဘာ​အနှံ့အပြားတွင် ဖြစ်တတ်ပြီး​ လှေး​ (fleas) အကိုက်ခံရခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။)
2) Epidemic Typhus (ရောဂါ​ပိုး​ကူးစက်ခံရသော ရှဥ့်များ၏ ခန္ဓာကိုယ်​ရှိ​သန်းများမှတဆင့်ကူးစက်နိုင်သည်။)
3) Scrub Typhus ( မြန်မာနိုင်ငံတွင်အဖြစ်များသော Scrub Typhus​ Fever ဆိုသည်မှာ​ကမျဥ်းနီကောင်​သယ်ဆောင်ထားသော Orientia tsutsugamushi ဆိုသည့်​ဘက်တီးရီးယားပိုး တစ်မျိုးကြောင့်ဖြစ်သည်။
👉တိုက်ဖွိုက်ရောဂါနှင့် အသံထွက် အနည်းငယ်ဆင်တူသော်လည်း ဖြစ်စေသော ဘက်တီးရီးယားပိုး နှင့် ကုသပုံကုသနည်း ကွာခြားပါသည်။

🤔Typhus ရောဂါ​ဘယ်လိုကူးစက်သလဲ။
👉လူကို​ ကမျဥ်းနီကောင်​ကိုက်ခြင်းမှတဆင့် ၎င်းတွင်သယ်ဆောင်ထားသော Orientia tsutsugamushi ဘက်တီးရီးယားပိုး သည်​လူ၏ ခန္ဓာကိုယ်​အတွင်းဝင်ရောက်ကာ ရောဂါ​လက္ခဏာ များ ကိုဖြစ်စေပါသည်။

🤔Typhus ရောဂါ​ရဲ့​ရောဂါ​လက္ခဏာ​တွေ​က​ဘာတွေ လဲ။
🧑‍⚕️ရောဂါပျိုးချိန်မှာ (9) ရက်ခန့်ကြာတတ်သည်။
👉ရုတ်တရက်​ဖြစ်တတ်​သောရောဂါဖြစ်ပြီး
👉အဖျားကြာရှည်ခြင်း၊ အဖျားကြီးခြင်း၊
👉ချမ်းတုန်ခြင်း
👉ကိုယ်​လက်​ကိုက်ခဲ​ခြင်း
👉ခေါင်းကိုက်ခြင်း
👉လူနုံးပြီး မလှုပ်ချင်မကိုင်ချင်ဖြစ်ခြင်း
👉အစားအသောက်​ပျက်ခြင်း
👉ချောင်းဆိုးခြင်း
👉အကိုက်ခံရသောနေရာတွင် အနာဖြစ်ခြင်း
👉ပြန်ရည်ကြိတ်များရောင်ရမ်းခြင်း
စသည်တို့ဖြစ်သည်။
အများစုမှာ​မပြင်းထန်တတ်ပါ။
👉စဖျားပြီး (5) ရက်မှ​(7) ရက်​အတွင်း​ ခန္ဓာကိုယ်၊ မျက်နှာ၊ ခြေလက်​နှင့်​ခြေဖဝါး​လက်ဖဝါးတို့တွင် အနီကွက်များပေါ်လာတတ်သည်။
ထိုအနီကွက်များသည် ( 14) ရက်ခန့်တွင် ပျောက်ကွယ်​သွား​တတ်သည်။
အဖျားကြာရှည်နေတတ်ပြီး (12)​ ရက်မှ​ (18) ရက်အထိ သာမန်​အပူ​ချိန်​ သို့​လုံးဝပြန်ကျသွားခြင်းမရှိပဲ တက်​လိုက်​ကျ လိုက်​ရှိနေတတ်သည်။

🤔Typhus​ Fever ရဲ့နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေက ဘာတွေလဲ။
🧑‍⚕️ထိရောက်စွာကုသမှုမခံယူပါက​တခါတရံတွင် ပြင်းထန်​သော ရောဂါ​လက္ခဏာ များဖြစ်တတ်ပြီး
👉အဆုတ်​ရောင်ခြင်း
👉ဂယောင်​ချောက်ချား​ ဖြစ်ခြင်း
👉နားလေးသွားခြင်း
👉နှလုံးမောခြင်း
👉နှလုံးခုန်နှုန်း မြန်ခြင်း
👉ကျောက်ကပ်​ပျက်စီး​ခြင်း
👉သွေး​ယိုစိမ့်ခြင်း
👉ပိုးဆိပ်ပျံ့ခြင်း
👉အသက်​သေဆုံး​ခြင်း အထိဖြစ်နိုင်သည်။

🤔 Typhus Fever နှင့်မှားတတ်တဲ့ရောဂါတွေက ဘာတွေလဲ။
👉တိုက်ဖွိုက်ရောဂါ
👉ငှက်ဖျား​ရောဂါ
👉ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ရောဂါ
👉leptospirosis ခေါ်ကြွက်များ၏မစင်မှတဆင့်ကူးစက်တတ်သည့် leptospira ဘက်တီးရီးယားပိုး ကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါ
စသည်​တို့​နှင့် အချို့ရောဂါလက္ခဏာများဆင်တူသည့်အတွက်မှားနိုင်ပါသည်။

🤔Typhus Fever မှန်းဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ။
👉အများအားဖြင့်​ရောဂါ​လက္ခဏာ​ပေါ်မူတည်၍ ဆုံးဖြတ်ကြပါသည်။
👉လူနာ​အများစု​တွင်​ကမျဥ်းနီကောင်​ကိုက်​သော​နေရာ၌ အနာ​ ( eschars) တွေ့ရတတ်သည်။
👉ရောဂါ​ကို​အတည်ပြုရန်အတွက် ခန္ဓာကိုယ်​မှထုတ်လုပ်သော ပဋိပစ္စည်း (antibody) စစ်ဆေးခြင်း၊ PCR စစ်ဆေးခြင်းများပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။
👉အသည်းအင်ဇိုင်းများတက်နေခြင်း
👉သွေးဥမွှာ​အရေအတွက်​ကျခြင်း
များတွေ့ရလေ့ရှိသည်။

🤔Typhus Fever မဖြစ်အောင်ဘယ်လိုကာကွယ်ရမလဲ။
👉ကမျဥ်းနီကောင် အပါအဝင်​ မှတ်များ၊လှေးများ​၊သန်းများစသည်တို့ အကိုက်မခံရစေရန် ခြင်ထောင်​ဖြင့် အိပ်စက်ခြင်း
👉အကျီလက်ရှည် ၊ဘောင်းဘီ​ရှည်​ဝတ်ဆင်ခြင်း
👉အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များကို မွှားများ၊လှေးများ၊သန်းများမရှိစေရန် ဂရုစိုက်ခြင်း
👉တကိုယ်ရည်သန့်ရှင်းမှုဂရုစိုက်ခြင်း
👉အဝတ်အစား​နှင့် အိပ်ယာ​ခင်း​များတွင်​သန်းများကပ်ငြိနေပါက ပြုတ်၍လျော်ဖွပ်ခြင်း၊ မလျော်နိုင်ပါက ပလပ်စတစ်အိတ်ဖြင့် အလုံပိတ်၍ ( 2 )​ပတ်ခန့်ထားခြင်း
👉တောတွင်းစခန်းချ နေထိုင်သူများအနေဖြင့် အဝတ်အစား၊ ဘွတ်ဖိနပ်နှင့် အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများကို ကမျဉ်းနီကောင်များအား သေစေသော (0.5% Permethrin ပါဝင်သည့်) ဆေးရည်ဖြင့် ပိုးသတ်သန့်စင်ခြင်း
( Permethrin ဆေးရည်များသည် အဝတ်အစားများပေါ်တွင် အသုံးပြုရန် ထုတ်လုပ်ထားသော ဆေးရည်ဖြစ်သဖြင့် အရေပြားပေါ်သို့ တိုက်ရိုက်ဖျန်း၍ အသုံးမပြုရပါ။)​
👉ရောဂါ​ဖြစ်​ပါက​စောစောကုသမှုခံယူခြင်း
👉ပိုးသတ်ဆေး များကို​ဆေးပတ်လည်အောင်သောက်ခြင်း
စသည်ဖြင့်​ကာကွယ်ကုသနိုင်ပါသည်။

လူတိုင်း​ကျန်းမာ​ရေးကို လက်လှမ်း မှီ စေရန်
ရည် သန်လျက်
Yangon Medical Network

Reference
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/typhus
Davidson's Principles and Practice of medicine

23/05/2025

ဆရာ၊ ဆရာမ အားလုံးမင်္ဂလာပါ

📖Yangon Medical Network မှ ယနေ့ စီစဥ်ထားတဲ့ CME topic "Trauma Management" CME လေးကို speaker အဆင်မပြေဖြစ်သွားလို့ မနက်ဖြန် နေ့လည် 1:30 pm ကိုရွှေ့ခွင့်ပြုပါ ခင်ဗျာ

📌24.5.2025 (1:30 pm)
Topic: Trauma management
Platform : Zoom

🩺ဒီ course‌ လေးကိုတက်‌ ရောက်နိုင်ရန်အတွက်အောက်ဖော်ပြပါ Link မှာ Register လုပ်ထားနိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ်။
စာရင်းပေးထားတဲ့ email တွေကိုသာ Zoom link ပေးပို့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ Limited Seat ဖြစ်တာမို့ အမြန်လေး register လုပ်ဖို့တော့ လိုမယ်နော်။

https://docs.google.com/forms/d/1wmo4aRDnEXBuF6o-EseqWdgEJBhDFAcfvujhkgsxSAc/edit?usp=drivesdk

▶️ယခင် YMN Tele-educationမှ စီစဉ်ပြုလုပ်ထားခဲ့ courseများနှင့် CME များကိုလဲ အောက်ဖော်ပြပါ YMN Tele Education YouTube channel မှာ ပြန်လည်နားထောင်နိုင်ပါတယ်ရှင်။
https://youtube.com/-education5812?si=utMP7FjeROXoHM0l

Medical personal တိုင်း
ပြည်သူလူထု ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်နိုင်စေရန်
ရည်သန်လျှက်
Yangon Medical Network

Registration Form

22/05/2025

ဆရာ၊ ဆရာမ အားလုံးမင်္ဂလာပါ

📖Yangon Medical Network မှ အခုတစ်ခေါက် စီစဥ်ထားတဲ့ CME ကတော့ "Trauma Management" ဖြစ်ပါတယ်။

💉ထိခိုက် ဒဏ်ရာရလာသော လူနာများကို အတတ်နိုင်ဆုံး ဘယ်လိုကုသမလဲဆိုတာကို ဆွေးနွေး ပြောပြပေးမယ့် session လေးဖြစ်ပါတယ်။

📌23.5.2025 (3:00 pm)
Topic: Trauma management
Platform : Zoom

🩺ဒီ course‌ လေးကိုတက်‌ ရောက်နိုင်ရန်အတွက်အောက်ဖော်ပြပါ Link မှာ Register လုပ်ထားနိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ်။
စာရင်းပေးထားတဲ့ email တွေကိုသာ Zoom link ပေးပို့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ Limited Seat ဖြစ်တာမို့ အမြန်လေး register လုပ်ဖို့တော့ လိုမယ်နော်။

https://docs.google.com/forms/d/1wmo4aRDnEXBuF6o-EseqWdgEJBhDFAcfvujhkgsxSAc/edit?usp=drivesdk

▶️ယခင် YMN Tele-educationမှ စီစဉ်ပြုလုပ်ထားခဲ့ courseများနှင့် CME များကိုလဲ အောက်ဖော်ပြပါ YMN Tele Education YouTube channel မှာ ပြန်လည်နားထောင်နိုင်ပါတယ်ရှင်။
https://youtube.com/-education5812?si=utMP7FjeROXoHM0l

Medical personal တိုင်း
ပြည်သူလူထု ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်နိုင်စေရန်
ရည်သန်လျှက်
Yangon Medical Network

19/05/2025

Typhoid fever
အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ​အကြောင်းသိကောင်းစရာ

🤔အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ ဘာကြောင့်ဖြစ်သလဲ။
🧑‍⚕️အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါသည်​ ဘက်တီးရီးယားပိုး တစ်မျိုးဖြစ်သည့် Salmonella Typhi နှင့် Salmonella Paratyphi ရောဂါပိုးတို့ကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ Salmonella​ Paratyphi ကြောင့်​ဖြစ်သော​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များမှာ​ Salmonella​Typhi​ ကြောင့်ဖြစ်သော တိုက်ဖွိုက်ရောဂါလောက်မပြင်းထန်ပါ။ ၎င်းဘက်တီးရီးယားပိုး​များသည်​ အစာအဆိပ်သင့်ခြင်း​ (Salmonellosis) ကိုဖြစ်စေသော ဘက်တီးရီးယားပိုး Salmonella နှင့်​ကွာခြားပါသည်။
တိုက်ဖွိုက်ရောဂါကို အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ (enteric fever) ဟုလည်းခေါ်ဆိုကြပါသည်။

🤔တိုက်ဖွိုက်ရောဂါပိုး ဘယ်လိုကူးစက်သလဲ။
🧑‍⚕️ရောဂါဖြစ်ပွားသောဒေသတွင် မသန့်ရှင်းသည့် အစားအစာ​နှင့် သောက်ရေ​သုံးရေတို့မှတဆင့်ကူးစက်နိုင်ပါသည်။ လူနာတစ်ယောက် မှတစ်ယောက် သို့​ဝမ်းပျက်​ဝမ်းလျှော​ရောဂါများကူးစက်သည့် နည်းအတိုင်း ကူးစက်​နိုင်ပါသည်။ လူနာ၏ အန်ဖတ်နှင့် အညစ်အကြေး​များကို​တိုက်ရိုက်ထိတွေ့မိခြင်း၊သောက်ရေ​သုံးရေများမှတဆင့်ထိတွေ့မိခြင်းဖြင့်လည်းကူးစက်နိုင်ပါသည်။ အလွန်ကူးစက်လွယ်သောရောဂါဖြစ်သော်လည်း ကူးစက်ခံရသူ၏ကိုယ်ခံအားပေါ်မူတည်၍ တချို့တွင် ရောဂါကူးစက်ခံရသော်လည်း​ဖျားနာခြင်း မရှိပဲ ရောဂါပိုးသယ်ဆောင်ဖြန့်ချီသူအဖြစ်​ရှိနေတတ်ပါသည်။

🤔တိုက်ဖွိုက်ရောဂါသည် ဘယ်လိုလူမျိုးတွေမှာဖြစ်တတ်သလဲ။
🧑‍⚕️မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင်အရှေ့တောင်အာရှနှင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင်တိုက်ဖွိုက်ရောဂါပိုးအတွေ့ရများပါသည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများမှ ထိုဒေသများသို့ လာရောက်​သောခရီးသွားများတွင်အဖြစ်များသည်။
🧑‍⚕️WHO​ မှတ်တမ်း​များအရ​ နှစ်စဥ်​တိုက်ဖွိုက်ရောဂါဖြစ်ပွားသူ လူဦးရေ​ 9000000 ခန့်ရှိပြီး​ ထို​ရောဂါ​ကြောင့် သေဆုံး​ရသူ​ လူဦးရေ​ 110000 ခန့်ရှိကြောင်းတွေ့ရှိရပါသည်။
ကလေးများတွင် လူကြီးများထက်ပို၍ အဖြစ်များသည်။

🤔တိုက်ဖွိုက်ရောဂါဘယ်လိုဖြစ်သလဲ။
🧑‍⚕️တိုက်ဖွိုက်ရောဂါ ဘက်တီးရီးယားပိုး သည်​အစားအစာ၊ သို့မဟုတ်​သောက်ရေသုံးရေမှတဆင့်လူ၏အစာအိမ်၊အူလမ်းကြောင်းအတွင်းသို့ရောက်သည်။ ထိုမှတဆင့် သွေးတွင်းသို့ရောက်ပြီး ရက်အနည်းငယ်အတွင်း အူသိမ်အတွင်းရှိပြန်ရည်ကြိတ်များ(Peyer’s patches) ထဲတွင် အခြေချနေထိုင်ကာ ရောဂါ​လက္ခဏာ​များကိုဖြစ်စေပါသည်။ ဘက်တီးရီးယားပိုး များ​ကြောင့်​ အူသိမ်အတွင်းရှိ ပြန်ရည်ကြိတ်များရောင်လာခြင်း၊အနာဖြစ်ခြင်းများဖြစ်ပေါ်စေပြီး အဖျားတက်စေကာ အူအတွင်းပိုင်းကို ရောင်ရမ်းစေသောကြောင့် အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ ဟုခေါ်ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။
👉နေပြန်ကောင်းလာပြီးလူနာဦးရေ၏ (5 %) ခန့်သည်ရောဂါပိုးသယ်ဆောင်သူအဖြစ်ဆက်ရှိနေတတ်၍ တစ်နှစ်ကျော်သည်အထိ ဘက်တီးရီးယားပိုး များကို​မစင်နှင့် ဆီးတို့မှတဆင့်စွန့်ထုတ်နေတတ်ပြီး ထိတွေ့မိသူများကိုရောဂါကူးစက်စေပါသည်။ ထို့ကြောင့်​ယနေ့ခေတ်ကဲ့သို့တိုက်ဖွိုက်နှင့်ပတ်သက်၍ ထိရောက်သောကုသမှုများမရခင်ဟိုရှေးရှေးအခါက​ သူမကြောင့် လူတော်တော်များများကို ရောဂါကူးစက်စေသည်ဟုဆိုကာ နှစ်အတော်ကြာအောင်အတင်းအကျပ် သီးသန့် ထားခံရသော တိုက်ဖွိုက်မေရီ ( Mary Mallon, 1869) ဟူသည့် အမေရိကန်​စားဖိုမှူးအမျိုးသမီးကဲ့သို့သော ဖြစ်ရပ်မှန်များရှိခဲ့ဖူးလေသည်။
👉တိုက်ဖွိုက်ရောဂါ​ပိုးသည် လူ၏သည်းခြေအိတ်အတွင်းတွင် နှစ်နှင့်ချီ၍ ရှင်သန်နေထိုင်နိုင်ပါသည်။

🤔တိုက်ဖွိုက်ရောဂါ​ရဲ့ရောဂါလက္ခဏာတွေက ဘာတွေ လဲ။
👉ရောဂါပိုးဝင်ချိန်မှ ရောဂါစဖြစ်သည့် အချိန်အထိ ရောဂါပျိုးချိန်မှာ 10 ရက်မှ​ 14 ရက်​အထိကြာနိုင်ပါသည်။
💢ပထမ​ (5 ရက်​)​အတွင်း​အဖျား​လုံးဝကျသွားခြင်းမရှိပဲ တက်လိုက်ကျလိုက်ဖြင့် အဖျား​ (39°C မှ​ 40 °C​) ( 102°F မှ​104 °F) အထိရှိတတ်ပါသည်။
👉ပထမပတ်အတွင်း
🔺ဖျားခြင်း
🔺ခေါင်းကိုက်ခြင်း
🔺ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲခြင်း
အထက်ပါ​လက္ခဏာ​များသည်​ပထမ​ ( 4 - 5) ရက်တွင်​ပိုဆိုးတတ်သည်။
🔺အဖျားတက်သော်လည်းနှလုံးခုန်နှုန်းနှေးခြင်း
🔺ဝမ်းချုပ်ခြင်း
🔺ကလေးများတွင် ဝမ်းပျက်​ခြင်း​နှင့် အန်ခြင်း
စသည်တို့ဖြစ်တတ်သည်။
👉ဒုတိယပတ်အတွင်း
🔺ခန္ဓာကိုယ်​တွင်​အနီစက်များပေါ်လာခြင်း (Rose spots) ( ဝမ်းဗိုက်အပေါ်ပိုင်း နှင့် နောက်ကျောတွင် အရေပြား အထက်အနည်းငယ်မြင့်တက်နေသောအနီစက်များဖြစ်ပြီး လက်ဖြင့် ဖိပါက မှိန်သွားတတ်သည်။)​
🔺ဘေလုံးကြီးလာခြင်း​ (7​ရက်​မှ​10 ရက်မြောက်အတွင်း​ ဖြစ်တတ်သည်)
🔺ချောင်းဆိုးခြင်း
🔺ဗိုက်တင်းလာခြင်း
🔺ဝမ်းပျက်ခြင်း
စသည်​တို့​ဖြစ်တတ်သည်။
🚨ကုသမှုမခံယူရပါက​ ဒုတိယပတ်အဆုံး​( ဖျားပြီး 14 ရက်ခန့်အကြာ) တွင်​လူနာသည် အလွန်အမင်းနေမကောင်းဖြစ်နေပြီး
🔺ဂယောင်ချောက်ခြားဖြစ်ခြင်း၊
🔺သတိလစ်သွားခြင်း​
🔺အသက်သေဆုံးခြင်းအထိဖြစ်နိုင်သည်။

🤔တိုက်ဖွိုက်ရောဂါကြောင့်နောက်ဆက်တွဲဘာတွေဖြစ်နိုင်သလဲ။
👉အူသိမ်ပိုင်းရှိ ပြန်ရည်ကြိတ်များရောင်ခြင်း၊ အနာဖြစ်ခြင်းမှသည်​ ပေါက်ထွက်ခြင်း၊
👉အူလမ်းကြောင်းအတွင်းသွေးစိမ့်ခြင်း၊
👉ပိုးဆိပ်ပျံ့ရာမှ အရိုးနှင့် အဆစ်များပိုးဝင်ခြင်း
👉သည်းခြေအိတ်ရောင်ခြင်း
👉ဦးနှောက်​အမြှေးပါးရောင်ခြင်း
👉နှလုံးကြွက်သားရောင်ခြင်း
👉ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း
စသည်တို့ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

🤔အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ မှန်းဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ။
အထက်ပါ​ရောဂါ​လက္ခဏာ​များရှိသောလူနာတွင်
👉သွေးစစ်ပါက သွေးဖြူဥနည်းနေခြင်း
👉ပထမပတ်အတွင်း သွေးပိုးမွေးခြင်း​( Blood culture) ဖြင့် Salmonella​ typhi သို့မဟုတ်​ Paratyphi ပိုးတွေ့မတွေ့စစ်ဆေးခြင်း၊
👉ပိုးဝင်ပြီး (2)​ပတ်မှ (3) ပတ်အတွင်း​ ဝမ်း​ထဲတွင်​ တိုက်ဖွိုက်ပိုးစစ်ဆေးခြင်း၊
စသည်​တို့​ဖြင့်​အတည်ပြု​နိုင်သည်။

🤔အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ​ဖြစ်ရင်​ဘာလုပ်သင့်သလဲ။
🧑‍⚕️အဖျားတက်လိုက်၊ကျလိုက်​ကြာရှည်နေပါက
👉ဖျားရသည့် အကြောင်းရင်းကိုရှာဖွေခြင်း၊စနစ်တကျကုသခြင်းများပြုလုပ်ရန်၊
👉ရောဂါ​သဘာဝ​အရ​ပိုးသတ်ဆေး​နှင့်​ထိရောက်သောကုသမှုများပေးထားပြီးသည့်တိုင် ပထမ​ ( 5)​ရက်အထိ အဖျားမကျပဲရှိတတ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပိုးသတ်ဆေး​များကို​ဆေးပတ်လည်အောင် သောက်ရန်လိုအပ်ပြီး တခါတရံတွင် (14​) ရက်အထိသောက်ရန်လိုအပ်သည်။
👉တခါတရံတွင်​ထိရောက်သောကုသမှုများပေးထားပြီးသည့်တိုင်​ဘက်တီးရီးယားပိုး​ကို​သည်းခြေအိတ်တွင်ကြာရှည် သယ်ဆောင်ထားခြင်း၊ရောဂါ​ပြန်ဖြစ်ခြင်းများဖြစ်တတ်သည်။
👉တခါတရံတွင်​သည်းခြေအိတ်ထုတ်ရန်ပါလိုအပ်သည်။

🤔အူရောင်ငန်းဖျားရောဂါ​မဖြစ်အောင်ဘယ်လိုကာကွယ်ရမလဲ။
👉လက်သန့်၊ ရေသန့် ၊အစားအစာသန့်၊အိမ်သာသန့် ရှင်းရေး ဆောင်ရွက်ခြင်း
👉ရောဂါဖြစ်ပွားသောဒေသတွင် လူနာ​များကို​ထိတွေ့​ကိုင်တွယ်​ရာတွင်​ တခါသုံးလက်အိတ်များအသုံးပြုခြင်း၊
👉အညစ်အကြေး​များကိုင်တွယ်​ပြီးတိုင်း လက်ကို​ဆပ်ပြာနှင့် စင်ကြယ်အောင်ဆေးကြောခြင်း
👉သန့်ရှင်းသော သောက်ရေ​သုံးရေရအောင် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ မရနိုင်ပါက ရေကိုကြိုချက်၍သောက်သုံးခြင်း၊ကလိုရင်းခတ်၍ သုံးခြင်း
👉ကျက်အောင်ကျိုချက်ထားခြင်း၊ပိုးသတ်ထားခြင်းမရှိသောနို့နှင့်နို့ထွက်ပစ္စည်းများကိုရှောင်ကြဥ်ခြင်း
👉အစားအသောက်​ချက်ပြုတ်သူများတွင် ရောဂါ​လက္ခဏာ​များရှိ​ပါက​အနားပေးထားခြင်း
👉ဟင်းသီး​ဟင်းရွက်​များကို​ သန့်ရှင်းစွာ ဆေးကြော​ပြီးမှ​စားသုံးခြင်း
👉အသား၊ငါးများကိုသေချာစွာ ကျက်အောင် ချက်ပြုတ်ခြင်း၊
👉အသက်​ 2 နှစ်နှင့် အထက်​ကလေးများတွင် တိုက်ဖွိုက်ရောဂါကာကွယ်ဆေးထိုးထားခြင်း
စသည်ဖြင့်​ကာကွယ်​နိုင်​ပါသည်။

လူတိုင်း​ကျန်းမာ ရေးကို လက်လှမ်း မှီစေရန်
ရည်​သန်လျက်
Yangon Medical Network

References
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17730-typhoid-fever
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/typhoid
Davidson's Principles and Practice of Medicine

16/05/2025

Heat related illness
အပူဒဏ်ကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါများ နှင့်
Heat Stroke
အပူကြီး၍ သတိလစ်သွားခြင်း

🤔နွေနေပူပူမှာ ပြင်းထန်​သော​အပူချိန်ကြောင့်ဘာတွေဖြစ်နိုင်သလဲ။
🧑‍⚕️ပြင်ပအပူချိန်မြင့်တက်နေမှုကြောင့်အပူကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါအမျိုးမျိုးဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန်သည် ယခုရာစုနှစ်အတွင်း ပျမ်းမျှ​အပူ ချိန်မှနေ (1.7°C) မှ​ (5.6°C) အတွင်းတဖြည်းဖြည်းမြင့်တက်လာခြင်းကြောင့် အပူကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါများ လည်းတဖြည်းဖြည်းများလာလျက်ရှိပါသည်။ WHO​ ခန့်မှန်း​ချက်အရ​ 2050 ခုနှစ်​လောက်တွင် တစ်ကမ္ဘာလုံး၌ နှစ်စဥ်​အပူကြောင့် သေဆုံး​ရသူ​လူဦးရေ 250000 လောက်​ပိုလာလိမ့်မည်ဟု မှန်းဆရပါသည်။

🤔အပူဒဏ်ကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါများကို​ဘယ်လိုခွဲခြားနိုင်သလဲ။
🧑‍⚕️အပူချိန်မြင့်တက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်နိုင်သောရောဂါများကို
1)အပူကြောင့်​ခြေလက်​များ​ရောင်ခြင်း (heat oedema)
2)အပူကြောင့် ကြွက်တက်ခြင်း (heat cramps)
3)အပူကြောင့် မူးမေ့လဲကျသွားခြင်း (heat Syncope)
4)အပူကြောင့် မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း​ (Heat exhaustion)
5)အပူကြီး၍ သတိလစ်သွားခြင်း ( Heat stroke)
ဟူ၍ အဆင့်​( 5)ဆင့် ခွဲခြားနိုင်ပါသည်။

👉အပူ​ဒဏ်​ကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါများ​ကို​တခါတရံတွင်​
1)ပတ်ဝန်းကျင်အပူချိန်မြင့်တက်ခြင်း​ကြောင့်​ဖြစ်ခြင်း​ (environmental heat illness)
(အသက်အရွယ်ကြီးလွန်းခြင်း၊ငယ်လွန်းခြင်းစသည်တို့တွင် အဖြစ်များပြီး၊အပူလှိုင်းဖြတ်ခြင်း စသည်​တို့​ကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။)​
2)နေပူကျဲကျဲ​တွင်​ပြင်းထန်​သောလှုပ်ရှားမှု၊လေ့ကျင့်မှုကြောင့် ဖြစ်ခြင်း (exertional heat illness)
(နဂိုရောဂါအခံမရှိသောလူငယ်များ၊ပြင်းထန်​သောလေ့ကျင့်မှုပြုလုပ်ရသော အားကစားသမားများစသည်တို့တွင်ဖြစ်နိုင်သည်။)​
ဟူ၍ လည်းခွဲခြားနိုင်ပါသည်။

🤔လူတစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ကိုယ်အပူချိန်တူသလား။
💡ပြင်ပအပူချိန်၊ ရာသီဥတု၊ အသက်အရွယ်၊ ယောက်ျား/ မိန်းမ ကွဲပြားမှု၊ လူမျိုးကွဲပြားမှုနဲ့နဂိုရောဂါအခံရှိမှု ပေါ်မူတည်ပြီး​လူတစ်ယောက်နှင့် တစ်ယောက်ကိုယ်အပူချိန် ကွာခြားပါသည်။
👉လူ၏ ခန္ဓာကိုယ်​သည် သဘာဝအရ အပူ​စွမ်းအင်​ကိုထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်းရှိသည်။ ပြင်းထန်သော​လေ့ကျင့်ခန်းလှုပ်ရှားမှု ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သာမန်ထက် အဆ နှစ်ဆယ်ပို၍ အပူ​စွမ်းအင်​ကိုထုတ်လုပ်သည်။
👉လူ၏ ခန္ဓာကိုယ်​အပူချိန်သည်နေကောင်းကျန်းမာနေသော အချိန်၌ အပူ​ချိန်​ 36.5°C မှ 37.5°C သို့မဟုတ် 97.7°F ကနေ99.5°F အတွင်းတွင်ရှိပါသည်။
👉ခန္ဓာကိုယ်​ဇီဝက​မ္မ​ဖြစ်စဥ်မှ ထုတ်လုပ်သော အပူ​ချိန်​၊ ပြင်ပ​မှ​စုပ်ယူသော အပူချိန်တို့သည် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း ထိုသတ်မှတ်ထားသောအပူချိန်ပမာဏဘောင်​အတွင်းတည်ရှိနေစေရန် ခန္ဓာကိုယ်မှ အပူထိန်းညှိခြင်းလုပ်ငန်းစဥ်များဖြင့် လုပ်ဆောင်ပေးပါသည်။
👉ထိုအပူထိန်းညှိခြင်းလုပ်ငန်းစဥ်များတွင် ခန္ဓာကိုယ်​အပူချိန်မြင့်တက်လာပါက ဦးနှောက်ရှိအပူချိန်ထိန်းညှိသော နေရာ​( thermoregulation center)မှ ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ အရေပြားရှိဆံချည်မျှင်သွေးကြောလေးများကျယ်လာခြင်း၊ အရေပြားရှိချွေးဂလင်းများမှချွေးထွက်စေခြင်းဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်မှ အပူဆုံးရှုံး​စေရန်​ဆောင်ရွက်​ပါသည်။ ထိုသို့​ဖြင့်ခန္ဓာကိုယ်​မှထုတ်လုပ်သောအပူချိန်၊ပြင်ပ​အပူ​ချိန်​တို့ကို​ခန္ဓာကိုယ်​မှ​ဆုံးရှုံး​သွားသော​အပူ​ချိန်နှင့်​အဝင်အထွက်​ သမမျှတစေရန်ထိန်းညှိပေးထားပါသည်။

🤔အပူ​ဒဏ်​ကြောင့်​ခြေလက်များရောင်ရမ်း ခြင်း​ (heat oedema) ဆိုတာ​ဘာလဲ။
👉 အပူချိန်မြင့်တက်လာသောနေ့ရက်အစပိုင်းတွင် အပူကြောင့် သွေးကြောများကျယ်လာခြင်း၊(peripheral vasodilation) ကြောင့် ခြေလက်များအနည်းငယ်ရောင်လာခြင်းဖြစ်ပါသည်။

🤔အပူ​ကြောင့်​ကြွက်တက် ခြင်း (heat cramps)ဆိုတာဘာလဲ။
👉ချွေးထွက်​များ၍ ဆိုဒီယမ်နှင့် အခြား​သက်စောင့်ဓါတ်များလျော့နည်းခြင်း​ကြောင့် ကြွက်တက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျင့်သားမရသေးသောလူများတွင် ပြင်းထန်သော လေ့ကျင့်ခန်းများလုပ်ခြင်း၊ ချွေးထွက်​များပါ​က​ ဆိုဒီယမ်ဓါတ်နှင့်သက်စောင့်ဓါတ်များပါဝင်ခြင်းမရှိသော ရိုးရိုးရေသာပြန်သောက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်တတ်သည်။

🤔အပူ​ကြောင့်​မူးမေ့လဲကျသွားခြင်း ( Heat Syncope) ဆိုတာ​ဘာလဲ။
👉အပူကြောင့် တခဏ​ရုတ်တရက်​မူးလဲသွားတတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ အသက်အရွယ်​ကြီးရင့်​သူများ၊ နဂိုနှလုံးရောဂါအခံရှိသူများ၊ရေဓါတ် ခန်းခြောက်နေသူများနှင့် နေပူကျဲကျဲ​တွင်​အချိန်အတော်ကြာမတ်တပ်နေရသူများတွင်ဖြစ်တတ်သည်။ heat stroke လောက်မပြင်းထန်ပဲ တခဏနှင့်ပြန်ကောင်းသွားတတ်သည်။

🤔အပူ​ကြောင့်​မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း​ (Heat exhaustion)ဆိုတာဘာလဲ။
👉အပူကြောင့် ရေနှင့်ဓါတ်ဆားများဆုံးရှုံးခြင်းဖြစ်ပြီးနေ့စဥ်လှုပ်ရှားမှုများကို မလုပ်နိုင်လောက်အောင်ပင်ပန်းနွမ်းနယ်နေခြင်းဖြစ်သည်။ ရေငတ်ခြင်း၊မလှုပ်ချင် မကိုင်ချင်ဖြစ်ခြင်း၊ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ပျို့ချင်အန်ချင်ခြင်းများဖြစ်တတ်သည်။
ထိုအဆင့်သည် အပူကြီး၍သတိလစ်သွားခြင်း ( heat stroke) မတိုင်ခင်ဖြစ်တတ်သည်။

🤔အပူကြီး၍ သတိလစ်သွားခြင်း ( Heat stroke)​ ဆိုတာဘာလဲ။
👉ခန္ဓာကိုယ်​အပူချိန် 40°C ထက်မြင့်တက်လာပါက ဦးနှောက်ရှိအပူချိန်ထိန်းညှိသော လုပ်ငန်း​များကမောက်ကမဖြစ်ပြီး ချွေးထွက်​ခြင်း​မရှိတော့ပဲ ကြွက်သားများတဆတ်ဆတ်တုန်ခြင်း၊ဂယောင်ချောက်ချားဖြစ်ခြင်း၊သတိလစ်သွားခြင်း ၊တက်သွားခြင်းများဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ထိုအဆင့်ကို heat stroke ဟုသတ်မှတ်ပါသည်။ အပူကြီးခြင်းကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်​ရှိ​ကိုယ်တွင်းအဂဵါများထိခိုက်ပျက်စီးနိုင်သည်။

🤔အပူကြီး၍ သတိလစ်သွားခြင်း ( Heat stroke)​ရဲ့​နောက်ဆက်တွဲပြဿနာ​တွေက​ဘာတွေလဲ။
👉အပူချိန် 40° C မှ​ 41°C ခန့်တွင် ခန္ဓာကိုယ်ရှိ ဇီဝက​မ္မ​ဖြစ်စဥ်ကိုလုပ်ဆောင်နေသော အင်ဇိုင်းများစတင်၍ကောင်းစွာအလုပ်မလုပ်တော့ပဲ သွေးလှည့်ပတ်မှုလည်းလျော့နည်းလာသည်။ ကြွက်သားများဆီသို့ ကောင်းစွာသွေးမရောက်တော့ခြင်းစဖြစ်ပြီး ထိုမှတဆင့် အစာအိမ်၊အူလမ်းကြောင်း၊ဦးနှောက်၊ နှလုံးတို့ရှိ သွေး​လှည့်ပတ်​မှု​စနစ်တစ်ခုလုံး​( circulation system) ကိုထိခိုက်လေတော့သည်။
1) နှလုံးထိခိုက်ခြင်း
👉သာမန်အပူချိန်ထက် 1°C မြင့်တက်တိုင်းနှလုံးခုန်နှုန်းမြန်ပြီး နှလုံးညှစ်အား 3L/min မြင့်တက်သည်။သွေးလှည့်ပတ်နှုန်းမြန်ခြင်း၊ရေ​ဓါတ်​ခန်းခြောက်​ခြင်းတို့​ကြောင့် နဂိုနှလုံးရောဂါအခံရှိသူတို့တွင် နှလုံးမောခြင်း (heart failure) ဖြစ်နိုင်သည်။
2)ဦးနှောက်​ထိခိုက်ခြင်း
👉အပူကြီးခြင်းကြောင့် ဦးနှောက်အတွင်းရောင်ရမ်းခြင်း(cerebral oedema) နှင့် သွေးကြောပေါက်ခြင်း၊ ပိတ်ခြင်းများဖြစ်နိုင်သည်။
3)အဆုတ်ထိခိုက်ခြင်း
👉အသက်ရှူနှုန်းမြန်ခြင်း၊အဆုတ်​ရှိ​ဆံချည်မျှင်သွေးကြောများကျယ်လာခြင်းတို့မှတဆင့် ရုတ်တရက်​အဆုတ်ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း (acute respiratory distress syndrome, ARDS) ဖြစ်တတ်သည်။
4)​ကျောက်ကပ်​ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း
👉အလွန်အမင်း​ရေဓါတ်ခန်းခြောက်ခြင်းကြောင့် ဆီးမထွက်တော့ခြင်း၊ဆီးအမည်းရောင်များသွားခြင်း၊ကြွက်သား​များ ထိခိုက်​ခြင်း​(Rhabdomyolysis) ၊မှသည်​ ကျောက်ကပ်လုံးဝပျက်စီးခြင်းအထိဖြစ်နိုင်သည်။
5) အသည်းနှင့် အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း
👉အပူကြီး၍ ခန္ဓာကိုယ်ရှိ​ကိုယ်တွင်းအဂဵါအစိတ်အပိုင်းများသို့ သွေးလှည့်ပတ်မှုနည်းသွားခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။
6) ရေဓါတ်ခန်းခြောက်ခြင်းနှင့်အတူ သွေးပျစ်ခြင်း၊သွေးခဲပိတ်ခြင်း (Disseminated intravascular coagulation)
7)ခန္ဓာကိုယ်​ရှိ​ ဆိုဒီယမ်၊ပိုတက်ဆီယမ် ၊မဂ္ဂနီဆီယမ် စသည်​သက်စောင့်ဓါတ်များမညီမျှခြင်း
8)အသက်သေဆုံးခြင်းတို့ဖြစ်နိုင်သည်။

🤔ဘယ်လို​လူတွေမှာ အပူကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါများ​ ( Heat related illness) ဖြစ်တတ်သလဲ။
👉ပြင်ပ​အပူချိန်မြင့်တက်ခြင်းကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်​မှ​ထိတွေ့ လက်ခံ​ရသော​အပူချိန်မြင့်တက်ခြင်း
👉ပြင်ပစိုထိုင်းမှု 75% ကျော်ပါက ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အငွေ့ပျံခြင်းနည်းလမ်းဖြင့် အပူ​ဆုံးရှုံး​အောင်မပြုလုပ်နိုင်ခြင်း
👉အရိပ်ရအပင်များလျော့နည်းလာခြင်း
👉နဂိုရောဂါအခံကြောင့် မူလကတည်းက ကိုယ်အပူချိန်တက်နေခြင်း
(ဥပမာ​ ကင်ဆာရောဂါ၊ တီဘီရောဂါ)
👉အသက်အရွယ်ကြီးလွန်းခြင်း၊ငယ်လွန်းခြင်းကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်​ရှိ​ကိုယ်အပူချိန်​ထိန်းချုပ်​ပေးသော​စနစ်ကောင်းစွာ အလုပ်မလုပ်ခြင်း
👉အဝလွန်ခြင်း၊ (BMI) ≥ 30 kg/m2​
👉အရက်အလွန်အကျွံသောက်ခြင်း
👉အချို့သောဆေးများ၏ဘေး ထွက်​ဆိုးကျိုး​ကြောင့်​အပူစွန့်ထုတ်ခြင်း ကောင်းစွာမလုပ်နိုင်ခြင်း
👉ရာသီဥတုနှင့် လိုက်ဖက်ညီညွတ်မှုမရှိသော အဝတ်အစား​များဝတ်ဆင်ထားခြင်း
👉ရေသောက်နည်းခြင်း၊ရေဓါတ်ခန်းခြောက်ခြင်းနှင့်အတူ​ပြင်းထန်သော လေ့ကျင့်ခန်းများလုပ်ခြင်း
👉နဂိုက အပူရှပ်ခြင်း ဖြစ်ဖူးထားခြင်း
👉ကျင့်သားမရသေးသော ပတ်ဝန်းကျင်သစ်တွင်ဖြစ်ခြင်း
(ဥပမာ​အလွန်အေးသော ဒေသမှ အလွန်ပူသောဒေသသို့ ရုတ်တရက်​ပြောင်းရွှေ့လာရခြင်း)
စသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်နိုင်သည်။)​

🤔အပူကြောင့် သတိလစ်သွားခြင်း (heat stroke) ကစိုးရိမ်ရသလား။
👉အပူကြောင့်​သတိလစ်သွားခြင်း​ဖြစ်ပွားသူများမှ​အသက်သေဆုံးသူဦးရေမှာ 30 ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိပါသည်။
👉သေဆုံးရခြင်းဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းများမှာ
🌡️ကိုယ်အပူချိန်ဘယ်လောက်ထိမြင့်တက်သွားသလဲ။
🕝ထိုမြင့်တက်သွားသောကိုယ်အပူချိန်တွင် ဘယ်လောက်ကြာကြာရှိနေသလဲဆိုသည်တို့နှင့်တိုက်ရိုက်အချိုးကျပါသည်။
ထို့​ကြောင့် ဆေးရုံ​သို့မပို့နိုင်မီ လူနာကို ကိုယ်အပူချိန်လျော့ကျစေရန် ( ကိုယ်အပူချိန်နီးစပ်​ဆုံး​ 39°C ခန့်အထိ) ရှေးဦးသူနာပြုစုခြင်းသည် လူနာ​အသက်ကယ်တင်ရေးတွင်​အရေးပါပါသည်။

🤔အပူကြောင့် သတိလစ်သွားခြင်း ဖြစ်​ပါက​ဘာလုပ်သင့်သလဲ။
👉ရှေးဦးစွာ​လူနာကို အရိပ်အာဝါသ​ရသောနေရာသို့ ရွှေ့ပြောင်းပါ။
👉 Air-conditioned အခန်းတွင်ရွှေ့ပြောင်းခြင်းဖြင့် အပူချိန် တစ်မိနစ်အတွင်း 0.03°C မှ​ 0.06 °C အထိလျော့ကျနိုင်ပါသည်။
👉Air -​conditioned အခန်းမရှိပါ​က​ စောင်များကို ရေခဲရေတွင် နှစ်ပြီး အခန်းပတ်လည်ကိုကာပေးခြင်း ၊လေ​ဝင်​လေထွက်​ကောင်းအောင်လုပ်ပေးခြင်းများပြုလုပ်ပေးနိုင်ပါသည်။
👉လူနာ၏ အဝတ်အစားများကိုဖယ်ရှားပါ။
👉လူနာ၏ တကိုယ်လုံး ရေဝတ်ရွှဲရွှဲဖြင့်ရေပတ်တိုက်ပေးပါ။ ရေပတ်တိုက်ခြင်းဖြင့် အပူချိန်ကို တစ်မိနစ်အတွင်း 0.11°C ခန့်လျော့ချနိုင်သည်။
(ချိုင်းကြား၊ပေါင်ကြားစသည်တို့ကို အဓိက​တိုက်ပေးရမည်။)​
👉သတိလစ်​နေပါက အောက်ဆီဂျင်ပေးထားပြီး
ဆေးရုံ​ဆေးခန်း​သို့​အမြန်ပို့ဆောင်ရန် လိုအပ်သည်။
🤔ဆေးရုံမှာ​ကိုယ်အပူချိန်လျော့ကျစေရန်​ဘာတွေလုပ်ဆောင်နိုင်သလဲ။
1)ရေခဲရေတွင် အအေးခံစေခြင်း ( ice water immersion) ဖြင့် အပူချိန်ကို တစ်မိနစ်အတွင်း 0.20°C မှ​ 0. 35 °C အထိလျော့ချနိုင်သည်။
2)အကြောဆေးအတွင်းမှ အပူချိန် 4°C ခန့်အထိ အအေးခံထားသော ဓါတ်ဆားပုလင်းများချိတ်ခြင်း (Intravenous cold saline) ဖြင့် ကိုယ်အပူချိန် ကို​တစ်မိနစ်အတွင်း 0.03°C/min ခန့်လျော့ချနိုင်သည်။ 30​မိနစ်ခန့်ချိတ်ပေးခြင်းဖြင့်အပူချိန် 1°C ခန့်ချနိုင်သည်။
3) အအေးခံထားခြင်းမရှိသော ဓါတ်ဆားပုလင်းများချိတ်ခြင်း (Intravenous room-temperature saline) ဖြင့် ကိုယ်အပူချိန် ကို​တစ်မိနစ်အတွင်း 0.015°C/min ခန့်လျော့ချနိုင်သည်။

🤔အပူကြီးခြင်းကြောင့် သတိလစ်သွားခြင်း (heat stroke) မဖြစ်စေရန် ဘယ်လိုကာကွယ်ရမလဲ။
👉ပူပြင်းသောရာသီဥတုတွင် နေ့အပူချိန်မြင့်တက်နေသော မနက်​ 11 နာရီမှ​ ညနေ​ 3 နာရီအတွင်းနေပူထဲ သွားလာ ခြင်းမှ ရှောင်ကြဥ်ခြင်း၊
👉နေပူထဲသွားလာရပါက ထီး၊ ဦးထုတ် အကာအကွယ်​များဆောင်ထားခြင်း၊
👉တတ်နိုင်သမျှ အရိပ်ရအေးမြသောဒေသများတွင် နေထိုင် ခြင်း၊
👉ရေဓါတ်ခန်းခြောက်ခြင်းနှင့်အတူ​ဓါတ်ဆားများဆုံးရှုံးနိုင်သဖြင့် ရေများများသောက်ခြင်း၊ဓါတ်​ဆားရည်​သောက်ခြင်း၊
👉ပူပြင်းသောရာသီဥတုနှင့် လိုက်ဖက်ညီစွာ ပေါ့ပါးချောင်ချိသော ချည်ထည်များဝတ်ဆင်ခြင်း
👉ပူပြင်းသောရာသီဥတုတွင် ပြင်းထန်သော ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ခြင်းကိုရှောင်ကြဥ်ခြင်း
👉အရက်သေစာအလွန်အကျွံသောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဥ်ခြင်း၊
👉အပူကြောင့် နေမကောင်းဖြစ်ခြင်း၊ကြွက်တက်ခြင်း​များရှိပါက ဓါတ်ဆားရည်သောက်ခြင်း၊ အနားယူခြင်း၊
👉အပူကြီးခြင်းကြောင့် သတိလစ်ခြင်းမတိုင်ခင် ရှေ့ပြေးလက္ခဏာများ​( heat exhaustion) ရှိပါက အနားယူခြင်း၊ စောစောကုသမှုခံယူခြင်း၊
👉အပူကြီးခြင်းကြောင့် သတိလစ်သွားခြင်း ဖြစ်​ပါက​ ရှေးဦးသူနာပြုစုခြင်းဆောင်ရွက်ပြီး နီးစပ်​ရာ​ ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်း​သို့​အမြန်ပို့ဆောင်ခြင်း
စသည်တို့ပြုလုပ်သင့်ပါသည်။

လူတိုင်း​ကျန်းမာ ရေးကို လက်လှမ်း မှီ စေရန်
ရည် သန်လျက်
YANGON MEDICAL NETWORK

References
Davidson's Principles and Practices of Medicine