13/08/2025
🍀 လိပ်ခေါင်း (Piles)"
လိပ်ခေါင်းကို အင်္ဂလိပ်လို piles လို့လည်းခေါ်ပြီး၊ ၎င်းတို့ဟာ သင့်စအိုနဲ့ အူမကြီးအောက်ပိုင်းမှာရှိတဲ့ သွေးကြောတွေ ရောင်ရမ်းလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ခြေသလုံးမှာဖြစ်တတ်တဲ့ သွေးကြောထုံးရောဂါ (varicose veins) နဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ လိပ်ခေါင်းဟာ အူမကြီးထဲမှာ (အတွင်းလိပ်ခေါင်း) ဒါမှမဟုတ် စအိုပတ်ပတ်လည်အရေပြားအောက်မှာ (အပြင်လိပ်ခေါင်း) ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါတယ်။
အရွယ်ရောက်ပြီးသူ လေးဦးမှာ သုံးဦးနီးပါးဟာ အချိန်မရွေး လိပ်ခေါင်းရောဂါ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ လိပ်ခေါင်းဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ အများအပြားရှိပေမယ့်၊ ဖြစ်ရတဲ့အကြောင်းရင်းကို မသိရတာမျိုးကလည်း မကြာခဏဆိုသလို ရှိပါတယ်။
ကံကောင်းစွာနဲ့ပဲ၊ လိပ်ခေါင်းကို ကုသဖို့အတွက် ထိရောက်တဲ့ ရွေးချယ်စရာတွေ ရှိပါတယ်။ လူအများစုဟာ အိမ်တွင်းကုသမှုနဲ့ နေထိုင်မှုပုံစံပြောင်းလဲခြင်းတို့နဲ့ သက်သာရာရနိုင်ပါတယ်။
🍀 ရောဂါလက္ခဏာများ
⚫ အပြင်လိပ်ခေါင်း (External hemorrhoid)
၎င်းတို့သည် သင့်စအိုပတ်ပတ်လည်ရှိ အရေပြားအောက်တွင် ရှိပါသည်။ လက္ခဏာများမှာ
• စအိုဝတွင် ယားယံခြင်း သို့မဟုတ် စပ်ဖျဉ်းဖျဉ်းဖြစ်ခြင်း
• နာကျင်ခြင်း သို့မဟုတ် မသက်မသာဖြစ်ခြင်း
• စအိုပတ်ပတ်လည်တွင် ရောင်ရမ်းခြင်း
• သွေးထွက်ခြင်း
⚫ သွေးခဲနေသောလိပ်ခေါင်း ( Thrombosed hemorrhoids )
အကယ်၍ သွေးသည် အပြင်လိပ်ခေါင်းထဲတွင် စုပုံနေပြီး သွေးခဲ (thrombus) ဖြစ်ပေါ်ပါကအောက်ပါတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါသည်။
• ပြင်းထန်စွာနာကျင်ခြင်း ( Severe pain )
• ရောင်ရမ်းခြင်း(inflammation)
• စအိုအနီးတွင် မာကျောသော အဖုတစ်ခုဖြစ်ခြင်း
⚫ အကြောင်းရင်းများ
စအိုဝန်းကျင်ရှိ သွေးပြန်ကြောများသည် ဖိအားကြောင့် ကျယ်လာပြီး ဖောင်းလာတတ်သည်။ အောက်ပိုင်းအူမကြီးတွင် ဖိအားများလာခြင်းကြောင့် လိပ်ခေါင်းဖြစ်လာနိုင်သည့် အကြောင်းရင်းများမှာ-
* ဝမ်းသွားစဉ် အားစိုက်ညှစ်ခြင်း
* အိမ်သာပေါ်တွင် အချိန်ကြာမြင့်စွာ ထိုင်ခြင်း
* နာတာရှည် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော သို့မဟုတ် ဝမ်းချုပ်ခြင်း
* အဝလွန်ခြင်း
* ကိုယ်ဝန်ရှိခြင်း
* စအိုလမ်းကြောင်းမှ လိင်ဆက်ဆံခြင်း
* အမျှင်ဓာတ်နည်းသော အစားအစာများ စားသုံးခြင်း
* ပုံမှန် အလေးအပင် မခြင်း
⚫ Risk Factors
* အသက်ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ လိပ်ခေါင်းဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများလာသည်။
* အကြောင်းရင်းမှာ စအိုလမ်းကြောင်းရှိ သွေးပြန်ကြောများကို ထောက်ပံ့ပေးသည့် တစ်ရှူးများ အားနည်းလာပြီး ဆန့်ထွက်လာနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။
* ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တွင်လည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ကလေးငယ်၏ ကိုယ်အလေးချိန်သည် စအိုနေရာကို ဖိအားပေးသောကြောင့် ဖြစ်သည်။
⚫ လိပ်ခေါင်း၏ နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများ
* သွေးအားနည်းခြင်း (Anemia): ရှားပါးစွာဖြင့်၊ လိပ်ခေါင်းကြောင့် နာတာရှည် သွေးထွက်ခြင်းသည် သွေးအားနည်းရောဂါကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ထိုအခါ သင့်ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ ဆဲလ်များဆီသို့ အောက်ဆီဂျင်သယ်ဆောင်ပေးမည့် ကျန်းမာသော သွေးနီဥများ လုံလောက်စွာ မရှိတော့ပါ။
* Strangulated hemorrhoid: အတွင်းပိုင်း လိပ်ခေါင်းသို့ သွေးထောက်ပံ့မှု ရပ်တန့်သွားပါက၊ လိပ်ခေါင်းသည် "ညှစ်ထားသလို" ဖြစ်သွားပြီး ပြင်းထန်သော နာကျင်မှုကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။
* သွေးခဲခြင်း (Blood clot): ရံဖန်ရံခါတွင် လိပ်ခေါင်း၌ သွေးခဲ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ (thrombosed hemorrhoid)။ ၎င်းသည် အန္တရာယ်မရှိသော်လည်း အလွန်နာကျင်စေနိုင်ပြီး တစ်ခါတစ်ရံ ခွဲစိတ်ထုတ်ရန် လိုအပ်သည်။
⚫ ကာကွယ်ခြင်းများ (Preventions)
* အမျှင်ဓာတ်များတဲ့ အစားအစာတွေ စားပါ
* အရည်များများ သောက်ပါ
* အမျှင်ဓာတ်ဖြည့်စွက်စာတွေ သောက်သုံးဖို့ စဉ်းစားပါ
* အားစိုက်ပြီး ညှစ်မထိုင်ပါနဲ့
* ဝမ်းသွားချင်တဲ့ ခံစားမှုရတာနဲ့ ချက်ချင်းသွားပါ
* ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါ
* အချိန်ကြာကြာ ထိုင်ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ပါ
⚫ Diagnosis (ရောဂါရှာဖွေခြင်း)
အတွင်းလိပ်ခေါင်း (internal hemorrhoids) ကို စစ်ဆေးခြင်းတွင် စအိုလမ်းကြောင်းနှင့် စအိုဝကို စစ်ဆေးခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။
*လက်ဖြင့်စစ်ဆေးခြင်း (Digital examination)
*အမြင်ဖြင့်စစ်ဆေးခြင်း (Visual inspection)
🍀 အကယ်၍ အောက်ပါအချက်များရှိပါက colonoscopy ဖြင့် စစ်ဆေးခြင်း
*သင့်တွင် အခြားသော အစာခြေစနစ်ရောဂါများရှိနိုင်သည်ဟု သံသယဖြစ်ဖွယ် ရောဂါလက္ခဏာများရှိနေလျှင်
*သင့်တွင် အူမကြီးကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေအန္တရာယ်များရှိနေလျှင်
*သင်သည် အသက်လတ်ပိုင်းဖြစ်ပြီး မကြာသေးမီက colonoscopy စစ်ဆေးမှု မလုပ်ရသေးလျှင်
⚫ Treatment (ကုသမှု)
* အိမ်တွင်းကုထုံးများ (Home remedies)
အိမ်တွင် ကိုယ်တိုင်ပြုလုပ်နိုင်သော ကုထုံးများဖြင့် အပျော့စားနာကျင်မှု၊ ရောင်ရမ်းမှုနှင့် ရောင်ရမ်းမှုများကို သက်သာစေနိုင်သည်။
* အမျှင်ဓာတ်များသော အစားအစာများ စားသုံးခြင်း (Eat high-fiber foods)
* လိမ်းဆေးများ အသုံးပြုခြင်း (Use topical treatments)
* ရေနွေးနွေးဖြင့် ရေချိုးခြင်း သို့မဟုတ် sitz bath ပုံမှန်ပြုလုပ်ခြင်း (Soak regularly in a warm bath or sitz bath)
* ပါးစပ်မှသောက်ရသော အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ သောက်သုံးခြင်း (Take oral pain relievers)
* ဆေးဝါးများ (Medications)
* ပြင်ပလိပ်ခေါင်းအတွက် ခွဲစိတ်ကုသခြင်း (External hemorrhoids thrombectomy)
* ခွဲစိတ်မှုအသေးစားဖြင့် ကုသခြင်း (Minimally invasive procedures)
⚫ Coagulation (infrared, laser or bipolar) (အပူပေးခြင်း)
Coagulation နည်းပညာများသည် လေဆာ သို့မဟုတ် အနီအောက်ရောင်ခြည် အလင်း သို့မဟုတ် အပူကို အသုံးပြုသည်။
၎င်းတို့သည် သေးငယ်ပြီး သွေးထွက်နေသော အတွင်းလိပ်ခေါင်းများကို မာကျောစေကာ ညှိုးခြောက်သွားစေသည်။
Coagulation တွင် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး အနည်းငယ်သာရှိပြီး များသောအားဖြင့် မသက်မသာဖြစ်မှု နည်းပါးသည်။
⚫ Rubber band ligation (ကွင်းစည်းခြင်း)
သင့်ဆရာဝန်သည် အတွင်းလိပ်ခေါင်း၏ အောက်ခြေတွင် သေးငယ်သော ရာဘာကွင်းတစ်ကွင်း သို့မဟုတ် နှစ်ကွင်းကို စည်းပေးခြင်းဖြင့် သွေးလည်ပတ်မှုကို ဖြတ်တောက်စေသည်။
လိပ်ခေါင်းသည် တစ်ပတ်အတွင်း ညှိုးခြောက်ပြီး ပြုတ်ကျသွားသည်။
ကွင်းစည်းခြင်းသည် မသက်မသာဖြစ်စေနိုင်ပြီး သွေးထွက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်၊ ၎င်းသည် လုပ်ဆောင်ပြီး နှစ်ရက်မှ လေးရက်အတွင်း စတင်နိုင်သော်လည်း ပြင်းထန်မှုမှာ ရှားသည်။
ရံဖန်ရံခါတွင် ပိုမိုပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်ပွားနိုင်သည်။
⚫ Injection (sclerotherapy) (ဆေးထိုးခြင်း)
သင့်ဆရာဝန်သည် လိပ်ခေါင်းတစ်သျှူးထဲသို့ ဓာတုအရည်ကို ထိုးသွင်းပြီး ၎င်းကို ကျုံ့သွားစေသည်။
ဆေးထိုးခြင်းသည် နာကျင်မှုအနည်းငယ်သာဖြစ်စေ သို့မဟုတ် လုံးဝမနာစေသော်လည်း ၎င်းသည် ကွင်းစည်းခြင်းထက် အာနိသင်နည်းနိုင်သည်။
⚫ Surgical procedures (ခွဲစိတ်ကုသခြင်း)
လိပ်ခေါင်းရောဂါရှိသူများ၏ ရာခိုင်နှုန်းအနည်းငယ်သာ ခွဲစိတ်ကုသရန် လိုအပ်သည်။ သို့သော် အခြားကုသမှုနည်းလမ်းများ အောင်မြင်မှုမရရှိပါက သို့မဟုတ် သင့်တွင် လိပ်ခေါင်းကြီးများရှိနေပါက သင့်ဆရာဝန်သည် အောက်ပါတို့ထဲမှ တစ်ခုခုကို အကြံပြုနိုင်သည်။
* Hemorrhoid removal (hemorrhoidectomy)
* (Hemorrhoid stapling)
#ပြည်သူ့အတွက်pmf
