22/02/2025
“သတိ။ မ “ဝ” ပါစေနဲ့၊ကင်ဆာ ဖြစ်တတ်သည်။”
လွန်ခဲ့တဲ့တပါတ်က ငယ်သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ စကားပြောဖြစ်တယ်။Zoom နဲ့ ပေါ့။ ငယ်ငယ်က အကြောင်းတွေ ပြောရင်းနဲ့ သူငယ်ချင်း မမို့က “တို့လဲအသက်တွေကြီးလာပြီ။ငါဆိုရင် အသက်၅၀ ကျော် ကထဲက “ဝ” လာလိုက်တာ ပေါင် ၁၇၀ လောက်ဖြစ်သွားလို့ ပြန်ချနေတယ်။ အခု ၁၀ ပေါင်လောက်တော့ ကျသွားပြီ” လို့ ပြောတယ်။ဒီတော့ ကျနော်က “မ ဝ စေနဲ့ သူငယ်ချင်း၊ “ဝ” တာဟာ ရောဂါတော်တော် များများ အတွက် ရှေ့ပြေးပဲ။ ကင်ဆာဖြစ်တာနဲ့ ဆက်စပ်တာတောင် တွေ့ရတယ်” ပြောဖြစ်တယ်။ဒီတော့ သူက “ဝ တာက ကင်ဆာဖြစ်တတ်သလား” လို့ တအံတသြနဲ့ ပြန်မေးတယ်။
ကျနော်။ ။ဟုတ်တယ် သူငယ်ချင်း။ “ကိုယ်အလေးချိန်များတာ၊”ဝ” တာ(overweight)”နဲ့ “အဝလွန်တာ (obesity)”ဟာ ကင်ဆာ ၁၃ မျိုး နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်၊ဒီလိုကင်ဆာတွေဖြစ်ဖို့ အန္တရာယ် ရှိတယ်လို့ IARC နိုင်ငံတကာ ကင်ဆာသုတေသနအဖွဲ့ကြီးက ထုတ်ပြန် ထားတာ ရှိတယ်။
မမို့။ ။ဟုတ်လား၊ဒါကို သတိမထားမိဘူး။ “ဝ” ရင် သွေးတိုးတို့၊ဆီးချိုတို့၊နှလုံးလို ရောဂါတွေ ဖြစ်တတ်တယ် လို့ ပဲ ထင်နေတာ။ဒါနဲ့ ဘယ်လိုကင်ဆာတွေ ဖြစ်တတ်တာလဲ။
ကျနော်။ ။“ဝ”တာနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ကင်ဆာ ၁၃ မျိုးကတော့ အဖြစ်များဆုံးကင်ဆာတွေဖြစ်တဲ့ ရင်သားကင်ဆာ(Breast cancer) နဲ့ အူမကြီးကင်ဆာ( Colon/Rectum cancer)၊ကုရခက်တဲ့ ကင်ဆာ တွေဖြစ်တဲ့ ပန်ကရိယကင်ဆာ(Pancreatic cancer)၊ အစာရေမျိုပြွန်ကင်ဆာ(Oesophageal cancer) နဲ့ သည်းခြေ အိတ်ကင်ဆာ(Gallbladder cancer)။ နောက် သားအိမ်ကင်ဆာ(Endometrial cancer)၊ ဥအိမ် ကင်ဆာ (Ovarian cancer) ၊ကျောက်ကပ်(Kidney cancer)၊အသည်း(Liver cancer)၊ အစာအိမ်ကင်ဆာ (Gastric cancer) နဲ့ သိုင်းရိုက်ကင်ဆာ(Thyroid cancer)တို့ပေါ့။ ဒါ့အပြင် ဦးနှောက် ကင်ဆာတမျိုးဖြစ်တဲ့ Meningioma နဲ့ သွေးကင်ဆာတမျိုးဖြစ်တဲ့ Myeloma တို့နဲ့ လဲ ဆက်စပ်တာ တွေ့ရတယ်။
အဲဒီတော့ သူငယ်ချင်း မသီတာက ဝင်မေးတယ်၊”ဒါဆို “ဝ” တဲ့သူတိုင်း ဒီကင်ဆာတွေ ဖြစ်မှာလား”
ကျနော်။ ။ “ဝ” တဲ့ သူတိုင်းမှာ ဖြစ်မယ်လို့တော့ ပြောလို့ မရဘူးပေ့ါသူငယ်ချင်း။တို့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ဖွဲ့စည်းမှုကလဲ ရှုတ်ထွေးသလို ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေရှိတဲ့ တခြားအချက်တွေကိုလဲ ထဲ့စဥ်းစားရမှာပေါ့။ ဒါပေမယ့် “ဝ”တဲ့ လူတွေမှာ ဒီလိုကင်ဆာတွေ ပိုဖြစ်ဖို့ များတယ်။”ဝ” တာဟာ ကင်ဆာဖြစ်စေတဲ့ risk factor ပေါ့။ ကိုယ် အလေးချိန်များ လေလေ၊ဖြစ်ဖို့ အလားအလာက ပိုများလေလေပေါ့။
ဒီလိုပြောတော့ သူငယ်ချင်း ကိုမောင်ရှင်းက ”ဒါဆိုရင် ပုံမှန်ကိုယ်အလေး ချိန်ရှိတဲ့သူထက်တော့ “ဝ” တဲ့သူ တွေက ဒီလိုကင်ဆာတွေ ဖြစ်ဖို့ ပိုများတဲ့ သဘောပေ့ါ”. ဝင်ပြောတယ်။
ကျနော်။ ဟုတ်တာပေ့ါ သူငယ်ချင်း။ဥပမာ ပြောရရင် ဝတဲ့ သူတွေဟာ ပုံမှန်ကိုယ်အလေးချိန်ရှိ သူတွေထက် သားအိမ်ကင်ဆာ ဖြစ်ဖို့ ၂ဆကနေ ၄ ဆ လောက်ရှိတယ်။နောက်ပြီး အစာရေမျိုပြွန်ကင်ဆာ၊ အစာအိမ် ကင်ဆာ၊ အသဲကင်ဆာ နဲ့ ကျောက်ကပ် ကင်ဆာတွေဖြစ်ဖို့က ၂ ဆ ပိုများတာ တွေ့ရတယ်။
အဲဒီလို ပြောတော့ တခြားသူငယ်ချင်းတွေကလဲ “ ဒီလိုဆိုရင် ဝတာကလဲ ကြောက်စရာကြီးပါလား” ပြောကြတယ်။”သူငယ်ချင်း ကျော်စွာတို့၊ဘုန်းတင့်တို့ကတော့ ကံကောင်းတယ်၊ငယ်ငယ်ကထဲက မဝတော့ ဝတာနဲ့ တွဲဆက် နေတဲ့ ကင်ဆာတွေ မဖြစ်တော့ဘူး”လို့ ပြောကြတယ်။ဒါနဲ့ ကိုကျော်စွာက မေးခွန်းတခု မေးတယ်.”ဒါနဲ့ သူငယ်ချင်း ကိုယ်အလေးချိန်များတာ၊”ဝ” တာနဲ့ ကင်ဆာက ဘယ်လို ဆက်နွယ်နေတာလဲ၊နဲနဲ ရှင်းပြပါလား”လို့ ။
ကျနော်။ ။တကယ်တော့ ကိုယ်အလေးချိန်များတာ၊”ဝ”တာနဲ့ ကင်ဆာရဲ့ ဆက်စပ်မှုကို ပိုနားလည်ဖို့ လေ့လာ မှုတွေ လုပ်နေရဆဲပဲ သူငယ်ချင်း။ဒါပေမယ့် လောလောဆယ် တွေ့ရှိထားချက်တွေအရ “ဝ” တာနဲ့ ကင်ဆာ ဆက်စပ်နေတာကို ရှင်းပြနိုင်တဲ့ ဖြစ်စဥ်တော်တော်များများ ရှိတယ်။အဲဒီအထဲက တော်တော် များများ လက်ခံထားတာတွေကို အကျဥ်းပြောပြမယ်ကွာ။ ပထမက အဆီတွေဟာ အီစထရိုဂျင်ဟော်မုန်း (Estrogen) တွေ အမြောက်အများ ထွက်စေတယ်၊ဒါ့ကြောင့် အမျိုးသမီးတွေမှာ ရင်သားကင်ဆာ၊ သားအိမ် ကင်ဆာ၊ ဥအိမ် ကင်ဆာနဲ့ တချို့ ကင်ဆာတွေ ဖြစ်ဖို့ အလားအလာပို များတယ်။ နောက်တခုက “ဝ” တဲ့ သူတွေရဲ့ သွေးထဲမှာ အင်ဆူလင် နဲ့ အင်ဆူလင်နဲ့တူတဲ့ ကြီးထွားဟော်မုန်းဓါတ် (Insulin and Insulin-like growth factor-1 (IGF-1))များလာတာတွေ့ရတယ်။ဆီးချိုနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ဓါတ်တွေပေါ့။ ဒီဟော်မုန်းတွေဟာ အူမကြီး ကင်ဆာ၊ကျောက်ကပ်ကင်ဆာ၊ဆီးကြိတ်ကင်ဆာနဲ့ သားအိမ်ကင်ဆာတွေ ဖြစ်ဖို့ အားပေးတာကို တွေ့ရတယ်။နောက်ပြီး ဝ တဲ့ သူတွေမှာ Chronic inflammatory conditions လို့ ခေါ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ယောင်ရမ်း မှုတွေ ရှိတတ်ကြတယ်။ဒါ့ကြောင့် သည်းခြေလမ်းကျောင်းနဲ့ အခြား ကင်ဆာတွေ ဖြစ်နိုင်ချေ တွေကို များစေတယ်လို့ ဆိုတယ်။
ကိုကျော်စွာ။ ။ဒါဆိုရင် “ဝ” တဲ့ သူတွေရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ အဆီတွေကြောင့် ဓါတ်ပြောင်းလဲမှုတွေ ဖြစ်နေ တာပေ့ါ။
ကျနော်။ ။ဟုတ်တာပေ့ါ သူငယ်ချင်း။နောက်တခုက အဆီတွေက adipokines လို့ ခေါ်တဲ့ ဆဲလ်တွေရဲ့ ပွားများမှုအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်တဲ့ ဓါတ်တွေ ထုတ်နိုင်တယ်။ ဥပမာ.. leptin ဆိုတဲ့ ဟော်မုန်းဟာ ဆဲလ် တွေ ပုံမမှန်ပဲ ပွားများတာကို လှုံ့ဆော်နိုင်တယ်။ဒါ့အပြင် တခြား နည်းတွေနဲ့လဲ ဆဲလ်ပွားတာ ဖြစ်စေတာ၊ ကင်ဆာကို တိုက်ဖျက်မယ့် တို့ရဲ့ ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်ကို အားနဲစေတာ ဖြစ်စေလို့ ကင်ဆာဖြစ်ဖို့ အလား အလာ ကို များစေတယ်လို့ ဆိုတယ်။
ဒီတခါတော့ သူငယ်ချင်းမသီတာက ဝင်မေးပါတယ်။”ဒါဆို “ဝ” လို့ ကင်ဆာတွေ အဖြစ်များနိုင်သလို “ဝ” တဲ့ သူတွေက ကိုယ်အလေးချိန် ပုံမှန် ထိန်းရင် ဒီကင်ဆာတွေ ဖြစ်မယ့် အလားအလာ ကို နည်းစေတာပေ့ါ ၊ ဟုတ်လား သူငယ်ချင်း”
ကျနော်။ ။ဟုတ်တာပေါ့ သူငယ်ချင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်ကို ထိန်းရင် “ဝ” တာနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ ကင်ဆာတွေ ဖြစ်မယ့် အန္တရာယ်ကို လျှော့ချနိုင်တာပေါ့။သုတေသန အထောက်အထားတွေရှိပါတယ်။ တချို့ သုတေသန တွေမှာ ကိုယ်အလေးချိန်ကို ပုံမှန်ဖြစ်အောင်လျှော့တာဟာ ရင်သား၊အူမကြီး၊ သားအိမ်ကင်ဆာ နဲ့ ဆီးကျိတ် ကင်ဆာတွေ ကို လျော့ချနိုင်တာ တွေ့ရတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ကင်ဆာနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ ဟော်မုန်း တွေ နည်းပါးသွားတာကိုလဲ တွေ့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ကင်ဆာတခုကလဲ ဖြစ်နိုင်တဲ့ အကြောင်းတွေ ၃-၄ ခုမက ရှိနိုင်တာမလား။ ဥပမာ.အသဲကင်ဆာ ဆိုကျပါစို့။သူ့ကို ဖြစ်နိုင်တဲ့ အကြောင်းတွေမှာ အသဲရောင်အသားဝါ ဘီပိုး၊စီပိုး တွေပါတယ်လေ။အဲဒီတော့ ကိုယ်အလေးချိန်ပုံမှန်ရှိပေမယ့် ဒီပိုးတွေ ရှိနေရင်လဲ အသဲကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်တာပေါ့။
မမို့။ ။နားလည်ပြီ သူငယ်ချင်း။ငါတော့ ဝိတ်ချတော့မယ်၊ဘယ်လို နည်းတွေနဲ့ ချရမလဲ ဆိုတာ ပြောပါဦး။
ကျနော်။ ။အခုခေတ်မှာ ကိုယ်အလေးချိန်ချတဲ့ နည်းတွေအမျိုးမျိုး ပေါ်နေသလို စနစ်တကျလေ့လာထားတာ တွေလဲရှိ၊လေ့လာဆဲတွေလဲရှိ၊လေ့လာမထားတာတွေလဲ ရှိပေ့ါ။ ဒီအကြောင်းက ကျယ်ပြန့်တော့ တို့ ဒီစကား ဝိုင်းမှာ တခါထဲ ပြောလို့ မရလောက်ဘူး သူငယ်ချင်း။ နောက်တခါမှကျမှ တခုချင်းသေချာ ပြောကြတာပေါ့။ လောလောဆယ်ကတော့ အကျဥ်းဖျင်းပြောပြမယ်။ယေဘူယျပြောရရင် တို့ ခန္ဓာကိုယ်မှာ ကိုယ်အလေးချိန် “များ” လာသလား၊“နည်း”သွားသလားဆိုတာက တို့စားတဲ့ အစားအစာတွေကရတဲ့ ကယ်လိုရီ (ကယ်လိုရီအဝင် လို့ဆိုကြပါစို့) နဲ့ တို့ ခန္ဓာကိုယ်က သုံးလိုက်လို့ ကုန်ဆုံးသွားတဲ့ ကယ်လိုရီ (ကယ်လိုရီအထွက်ပေါ့)တွေပေါ်မှာ မူတည်တယ်တို့ အကြမ်းဖျင်းနားလည်ထားရမယ်။ တကယ်တော့ တို့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ဇီဝ ဖြစ်ပျက်မှုဟာ ဒီ့ထက်ရှုတ်ထွေးပေမယ့် လောလောဆယ် ဒီလောက်သိရင် အလုပ်ဖြစ် ပါတယ်။
ကိုမောင်ရှင်း။ ။ဒါနဲ့ ကယ်လိုရီ ဆိုတာ ဘာလဲ သူငယ်ချင်း။
ကျနော်။ ။ဟုတ်တာပေါ့။ဒီအကြောင်းကို ပြောရင် ပထမ နားလည်ရမှာက “ကယ်လိုရီ” ဆိုတာပဲ။ ကယ်လိုရီဆိုတာ တို့စားတဲ့ အစားအစာတွေကို ဖြိုခွဲလိုက်ရင် ထွက်လာတဲ့ စွမ်းအင်ကို တိုင်းတဲ့ ယူနစ်တခု ပေါ့။ဥပမာပြောရရင် ကာဘိုဟိုက်ဒြိတ် နဲ့ ပရိုတင်းစားရင် တစ်ဂရမ်ကို ၄ ကယ်လိုရီ စွမ်းအင်ရတယ်။ အဆီကတော့ ကယ်လိုရီ အများဆုံးပဲ၊တစ်ဂရမ်စားရင် ၉ ကယ်လိုရီတောင် ရတယ်။အရက်ကလဲ တစ်ဂရမ် ကို ၇ ကယ်လိုရီတောင် ရတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဘာမှ မစားရင်တောင် ဘီယာ၊အရက် သောက်၊ဝက်အူချောင်း အမြည်းလေးစားရင်တော့ လူက ဝဖြိုးလာ၊ဗိုက်ထွက်လာတော့တာပေါ့။
အဲဒီတော့ တို့က အစားတွေ(အထူးသဖြင့် ကယ်လိုရီ များတဲ့အစားတွေ) အစားများပြီး ကိုယ်လက် လှုပ်ရှားမှု ကလဲ သိပ်မရှိရင် ကယ်လိုရီကုန်စရာသိပ်မရှိရင် ကိုယ်ခန္ဓာထဲမှာ အဆီတွေစုလာတော့ တာပေါ့။ ဒီလို အခြေအနေမျိုး ရက်ပေါင်း၊လပေါင်း ကြာလာတော့ ကိုယ်အလေးချိန်တက်လာ၊”ဝ” လာ တော့တာပေါ့။ ဒီတော့ အကြမ်းဖျင်းပြောရရင် ကိုယ်အလေးချိန် အလျှော့ချင်ရင် ကယ်လိုရီ အဝင်ထက် အထွက်များအောင် လုပ်ရမှာပေါ့။
ကိုဘုန်းတင့်။ ။ဒီလိုဆိုရင် စားတဲ့အစာနဲ့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုဟာ အရေးကြီးတာပေါ့။
ကျနော်။ ။ဟုတ်တာပေါ့ သူငယ်ချင်း။ဒီတော့ ကယ်လိုရီ အဝင်ဖြစ်တဲ့ အစားအစာတွေ အနေနဲ့ဆို(၁) ကယ်လိုရီ နည်းတဲ့ အစားအစာတွေ ပိုစားရမယ်(ဥပမာ..ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ၊ အသီးအနှံတွေ၊ ထမင်းဆို ရင်လဲ ဆန်လုံးညိုလို ဆန်မျိုး)။ (၂)ကယ်လိုရီများတဲ့ အစာတွေ လျှော့စားရမယ်။(ဥပမာ..အဆီများတာတွေ၊ အချိုရည်တွေ၊ ကိတ်မုန့်၊ချိုတဲ့ အစားအစာတွေ)။ (၃) ဘာပဲစားစား စားတဲ့ အတိုင်းအတာ portion size ကို သင့်တင့်ပါစေ။အထူးသဖြင့် ကယ်လိုရီ များတဲ့ အစာတွေကို အသင့်အတင့်စားပေါ့။
ဒီနေရာမှာ အလေးထားပြောချင်တာတခုက ဝိတ်ချဖို့ လျှော့စားရင်လဲ အဟာရတွေ မျှတတဲ့ အစာ (balanced diet)ကို စားဖြစ်အောင်စားပါ ဆိုတာပဲ။ ဒီအကြောင်းကို အရင်တပါတ်က ကင်ဆာလူနာ တွေ အတွက် ငါ စာတပုဒ်ရေးထား တယ်။တို့ ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် အဟာရဖြစ်အောင် စားနေတဲ့ အစာတွေထဲမှာ အဓိကအစာအဟာရ ၅ မျိုးဖြစ်တဲ့ ”ကဆီဓါတ်”လို့ခေါ်တဲ့ “ကာဘိုဟိုက်ဒြိတ်” (Carbohydrate)၊ “အသားဓါတ်”လို့ခေါ်တဲ့ “ပရိုတင်း” (Protein)၊” အဆီဓါတ်”(Fats)၊”ဗီတာမင်”(Vitamins) နဲ့ သတ္တုဓါတ် (Minerals)တွေ ကို မျှတအောင်စားဖို့ အကြောင်း ပေါ့။ ဖတ်ကြည့်ကြပါ သူငယ်ချင်း။
ကိုဘုန်းတင့်။ ။ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုအနေနဲ့ ဆိုရင်ရော..
ကျနော်။ ။ကယ်လိုရီ အထွက် များအောင် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားလုပ်မှုက လုပ်ကိုလုပ်ရမှာ။ကိုယ်လက် လှုပ်ရှားတာကို သေချာမလုပ်နိုင်ရင်တောင်မှ ကိုယ်နေ့စဥ် လုပ်နေတဲ့ အထဲမှာ ပိုပြီး လှုပ်ရှားမှုတွေပါအောင် နေရမှာ။ ဥပမာ..စျေးသွားရင်၊အလုပ်သွားရင် လမ်းလျှောက် သွားတာ မျိုး။ ထိုင်တာများနေရင် ခဏတဖြုတ် လမ်းလျှောက်လိုက်တာမျိုးပေါ့။ ထိုင်ပြီး တီဗီကြည့်တာ၊ ဖုန်းသုံးတာကို ဆင်ခြင်တာ မျိုးပေါ့။နောက်ပြီး တပါတ်ကို မိနစ် ၁၅၀ ကနေ ၃၀၀ အထိ လမ်းလျှောက်တာ၊လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်တာ လုပ်ပေးပါ။
ကိုဘုန်းတင့်။ ။ဒါနဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချနိုင်တဲ့ ဆေးလို တခြားနည်းတွေလဲ ရှိလား သူငယ်ချင်း။ တလောက အမေရိကန်မှာ Ozempic, Wegovy လို ဆေးတွေပေါ်နေတယ်ဆိုတာ ဖတ်လိုက်ရလို့။
ကျနော်။ ။ဟုတ်တယ် သူငယ်ချင်း။ဒီဆေးတွေက မကြာသေးခင်ကမှ ပေါ်လာတဲ့ဆေးတွေပေါ့။ တကယ်တော့ သူငယ်ချင်း သိသလိုပဲ ကိုယ်အလေးချိန် ချနိုင်တဲ့ နည်းတွေကတော့ အမျိုးမျိုးရှိတာပေါ့ ။ intermittent fastingလို၊ Keto diet လို၊ဆေးတွေ နဲ့ ခွဲစိတ်တာတွေ ရောပေါ့။ဒါတွေကတော့ တို့နောက်တခါ ဆုံမှ ပြောကြ ရအောင်။ တကယ်တော့ ကိုယ်အလေးချိန် ချဖို့ ဆိုရင် ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ တိုင်ပင်ရင် အကောင်း ဆုံးပေ့ါ။ ခုနက ငါ ပြောခဲ့တဲ့ ကယ်လိုရီများတဲ့အစာတွေကို ဆင်ခြင်တာ နဲ့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား လုပ်တာတွေကတော့ နေ့စဥ်နဲ့အမျှ ကိုယ်လဲလုပ်နိုင်တယ်၊ငွေလဲ မကုန်ဘူး၊ ကျန်းမာရေး အတွက်လဲ ရေရှည်မှာ တကယ်အကျိုးရှိတဲ့ နည်းတွေပေ့ါ။ American Cancer Society လို နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်း တွေကလဲ ဒီလိုလုပ်ဖို့ကို အကြံပေးပါတယ်။
ဒီတော့ သူငယ်ချင်းကိုမောင်ရှင်းက မေးခွန်းတခု ဝင်မေးပါတယ်..”ဒါနဲ့ ငါ့ အမတယောက်က အခု ကင်ဆာ ဆေးသွင်းနေတာ။သူက “ဝ”လဲ တော်တော် “ဝ” တယ်။ အဲဒီလို ကင်ဆာလူနာတွေအတွက်ကျ ဝိတ်ချ သင့်သလား။ ဘယ်လို ဝိတ်ချ ရမလဲ သူငယ်ချင်း”
ကျနော်။ ။ဒါကလဲ တော်တော်အရေးကြီးတဲ့ အကြောင်းအရာတခုပဲ သူငယ်ချင်း။ဒီနေ့တော့ “ဝ”တဲ့ သူတွေမှာ ကင်ဆာဖြစ်ဖို့ အန္တရာယ်ရှိတာပြောတာနဲ့ပဲ တို့စကားပြောတာ တော်တော်ကြာသွားပြီ။ နောက်တပါတ် ဆုံကြမှ ကင်ဆာလူနာတွေ မှာ “ဝ” ရင် ကင်ဆာအပေါ် ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်လဲ၊ ဘာတွေလုပ်ရမလဲ ဆိုတာ ပြောပြတော့မယ်။အားလုံး ကျန်းမာတဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်ရှိလို့ ကင်ဆာဘေးက ဝေးပါစေ။
ဒေါက်တာအောင်မျိုး(ကင်ဆာ ဆရာဝန်)
22-Feb-2025
ကိုးကား။(1) IARC (2) American Cancer Society (3)Cancer Research UK (4)Mayo Clinic Connect (5)National Cancer Institute (6) Rock et al,2020: American Cancer Society Guideline for Diet and Physical Activity for Cancer Prevention.
