25/02/2025
တနေ့ကပဲ မြို့နယ်ဆရာဝန်ကြီးဆီမှ Hepatitis A case တွေ့ရင် report ဖို့ အကြောင်းကြားလာပြီး ဒီနေ့တော့ Hepatitis A လူနာနဲ့ တည့်တည့်တိုးပါပြီ...အဖျား ၅ ရက် ၊ အစားဝင်တိုင်းအန်၊ ဗိုက်နာ ၊အသားဝါ နဲ့ တော်တော်တော့ပြင်းထန်ပါတယ်၊ ဒီရက်ပိုင်း အပြင်စာတွေ တတ်နိုင်သလောက် မစားကြပါနဲ့ဦး။
Facebook မှာတင်ထားတဲ့ ကလေးနှစ်ယောက် ဆေးရုံစရိတ် ၈၁ သိန်းလောက်ကုန်သွားတာလည်းတွေ့ပါတယ်
ဆရာဝန်တွေ ကိုယ်တိုင်လည်း ထိုးဖို့ ကာကွယ်ဆေးလဲမှာထားပါတယ်။
ဆရာကြီးဦးသိန်းမြင့်ရဲ့ post လေး share လိုက်ပါတယ် 🙏🙏
#ယခုအဖြစ်များနေတဲ့အသားဝါHepatitisA
အသည်းရောင်အသားဝါ A (HAV) သည် အသည်းကို ထိခိုက်စေသော ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကူးစက်မှုဖြစ်ပြီး၊ လက္ခဏာများသည် ပေါ်ပေါက်ရန် ၁၅-၅၀ ရက် (ပျမ်းမျှ ၂၈ ရက်) ကြာမြင့်သည်။ လက္ခဏာများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။
- အဖျားတက်ခြင်း
- ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း (အားနည်းခြင်း)
- အစာစားချင်စိတ်မရှိခြင်း
- ပျို့အန်ခြင်း
- ဗိုက်အောင့်ခြင်း
- ဆီးအရောင်ရင့်ခြင်း (အညိုရင့်ရောင်)
- အသားဝါခြင်း (မျက်လုံးနှင့် အရေပြားဝါခြင်း)
ကလေးများတွင် လက္ခဏာမပြဘဲ ဖြစ်တတ်ပြီး၊ လူကြီးများတွင် ပိုမိုသိသာသည်။ အချို့တွင် ရောဂါပြန်ဖြစ်ခြင်း (relapsing hepatitis) ဖြစ်နိုင်ပြီး၊ ရက်သတ္တပတ်များစွာ သို့မဟုတ် လအနည်းငယ်ကြာနိုင်သည်။ ရှားပါးသော အခြေအနေတွင် အသည်းပျက်စီးမှု (fulminant hepatitis) ဖြစ်နိုင်သည်။
# # # # ၂. ကူးစက်မှု (Transmission)
HAV သည် အဓိကအားဖြင့် မစင်-ပါးစပ်လမ်းကြောင်း (fecal-oral route) မှ ကူးစက်သည်။
- **အစားအသောက်နှင့် ရေ**: ညစ်ညမ်းသော အစားအစာ (ဥပမာ- အခွံမာသီးများ၊ သစ်သီးများ) သို့မဟုတ် ရေမသန့်ခြင်း
- **လူမှလူသို့ ထိတွေ့ခြင်း**: ပိုးရှိသူနှင့် နီးကပ်စွာ ထိတွေ့ခြင်း၊ အထူးသဖြင့် လက်သန့်မစင်ပါက။
- **လိင်ဆက်ဆံခြင်း**: အထူးသဖြင့် ပါးစပ်-စအိုဆက်ဆံမှု။
# # # # ၃. ကုသမှုနှင့် ကာကွယ်မှု (Management and Prevention)
#ကုသမှု့.
- တိကျသော ဗိုင်းရပ်စ်ဆန့်ကျင်ဆေး မရှိပါ။ ရောဂါသည် သူ့အလိုလို သက်သာလေ့ရှိသည်။
- အနားယူခြင်း၊ ရေဓာတ်ပြည့်ဝစွာ သောက်သုံးခြင်း၊ အာဟာရပြည့်ဝစွာ စားသောက်ခြင်းဖြင့် ထောက်ပံ့ကုသမှု ပြုလုပ်သည်။
- ပျို့အန်ခြင်းကို ထိန်းချုပ်ရန် ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်ဖြင့် ဆေးသောက်နိုင်သည်။
- အရက်နှင့် အသည်းကို ထိခိုက်စေသော ဆေးများ (ဥပမာ- acetaminophen များစွာ) ရှောင်ကြဉ်ရမည်။
- **ကာကွယ်မှု**:
- **ပညာပေးခြင်း**: လက်ဆေးခြင်း၊ သန့်ရှင်းသော ရေသောက်ခြင်း၊ အစာကို ကောင်းစွာချက်ပြုတ်ခြင်းအကြောင်း သိရှိရန်။
- **ကာကွယ်ဆေး**: အသည်းရောင်အသားဝါ A ကာကွယ်ဆေး (Havrix, Vaqta) သည် ဘေးကင်းပြီး ထိရောက်မှု ၉၄-၁၀၀% ရှိသည်။ ကလေးများအတွက် ၁၂-၂၃ လအရွယ်တွင် အကြံပြုထားပြီး၊
- **ထိတွေ့ပြီးနောက် ကာကွယ်မှု (Post-exposure prophylaxis)**: ပိုးရှိသူနှင့် ထိတွေ့ပြီး ၂ ပတ်အတွင်း ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်း သို့မဟုတ် ကိုယ်ခံအားပစ္စည်း (immune globulin) ပေးခြင်းဖြင့် ကာကွယ်နိုင်သည်။
# # # # ၄. ဆေးရုံတက်ရန် လိုအပ်သည့်အချိန် (Hospital Admission Criteria)
များသောအားဖြင့် လူနာများကို အိမ်တွင် စီမံခန့်ခွဲနိုင်သော်လည်း၊ အောက်ပါအခြေအနေများတွင် ဆေးရုံတက်ရန် လိုအပ်သည်။
- ပြင်းထန်သော ပျို့အန်ခြင်းနှင့် ရေဓာတ်ခမ်းခြောက်ခြင်း (ဥပမာ- ရေမသောက်နိုင်ခြင်း)။
- အသည်းပျက်စီးမှု လက္ခဏာများ (ဥပမာ- စိတ်ရှုပ်ထွေးခြင်း၊ သွေးခဲမှုပြဿနာ)။
- အသက် ၅၀ အထက် သို့မဟုတ် နာတာရှည်အသည်းရောဂါရှိသူများတွင် ပြင်းထန်သော လက္ခဏာများ။
- ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးများတွင် ပြင်းထန်သော ရောဂါလက္ခဏာများ။
# # # # ၅. ကမ္ဘာတဝှမ်း လတ်တလော ဖြစ်ပွားမှုများ (Recent Outbreaks Worldwide)
- **အမေရိကန် (၂၀၁၆-၂၀၂၃)**: ၂၀၁၆ မှစ၍ ပြည်နယ် ၃၇ ခုတွင် လူပေါင်း ၄၄,၀၀၀ ကျော် ကူးစက်ခံခဲ့ရပြီး၊ ဆေးရုံတက်သူ ၆၀% ကျော်နှင့် သေဆုံးသူ ၄၀၀ ကျော်ရှိခဲ့သည်။ အဓိကအားဖြင့် မူးယစ်ဆေးသုံးသူများနှင့် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့များအကြား ကူးစက်ခဲ့သည်။
- **ဥရောပ (၂၀၁၆-၂၀၁၈)**: အမျိုးသားများအကြား လိင်ဆက်ဆံမှုမှ ကူးစက်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ ကူးစက်သူ ၄,၀၀၀ ကျော်ရှိခဲ့သည်။
- **ဩစတေးလျ (၂၀၂၃)**: အေးခဲထားသော ဘယ်ရီသီးများမှ ကူးစက်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
- **အိန္ဒိယ (၂၀၂၂-၂၀၂၃)**: ရေညစ်ညမ်းမှုကြောင့် ဒေသအလိုက် ဖြစ်ပွားမှု အစီရင်ခံခဲ့သည်။
#သန့်ရှင်းရေး**: လက်ဆေးခြင်း၊ ရေသန့်ချခြင်း၊ အစာကို ကျက်အောင်ချက်ပြုတ်ခြင်းကို အားပေးရန်။
အသားဝါAကာကွယ်ဆေးလိုအပ်သူများထိုးသင့်ပါတယ်။
# # # # နိဂုံး
၁-အသည်းရောင်အသားဝါ A သည် ကာကွယ်နိုင်သော ရောဂါဖြစ်ပြီး၊ ပြင်းထန်သော လက္ခဏာများ ရှိလာပါက ဆေးရုံသို့ အမြန်ပို့ဆောင်ရန် လိုအပ်သည်။
၂-ရောဂါဖြစ်တိုင်းDripသွင်းရန်မလိုပါ၊ပါးစပ်ကအစာမဝင်မှသွင်းပါ၊
၃-အနားယူပါ၊
၄-အိပ်ရေးဝဝအိပ်ပါ၊
၅-မိမိမှသူများကိုမကူးအောင်အသုံးအဆောင်များကိုတစ်ပါတ်ခွဲထားပါ၊
၆-ပိုးသတ်ဆေး၊အစာအိမ်ဆေးသောက်ဖို့မလိုပါ၊
၇-အဆီလုံးဝမစားရဘူးဆိုနာမမှန်ပါ၊ပျို့အန်တာမရှိပဲစားခြင်စိတ်ရှိရင်စားနိုင်ပါတယ်၊
၈-၁၀၀%နီးပါးပြန်ကောင်းပါတယ်၊
၉-တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေး၊ပတ်ဝန်းကျင်သန့်ရှင်းရေးဂရုပြုပါ။
Prof Thein Myint-GI
Referenced by DeepSeek and Grok AI.
23.2.2025
