11/09/2024
МОНГОЛЫН НУТАГ БОЛ ЦАГААН ХЭРЭМ ХҮРТЭЛ ГЭЖ ХЭЛСЭН ЭМЭГТЭЙ ӨВӨР МОНГОЛ ОЮУТНЫГ АМЬДААР НЬ НҮДИЙГ НЬ БҮЛТЛЭН ӨӨРӨӨР НЬ ИДҮҮЛЖ МОНГОЛ РУУ ХАРАН "ЦЭРЭГ ЭРИЙН ГЭРГИЙДЭЭ ДУУЛАХ ДУУГ" ДУУЛСАН ЗАЛУУГ АМЬДААР НЬ МӨЧҮҮДИЙГ НЬ ХӨРӨӨДJEE
Цогт тайж Галданбошигт Амарсанаа Чингүнжав Сайн ноён хан Намнансүрэн Ард Аюуш Чин ван Ханддорж Да лам Цэрэнчимэд Манлайбаатар Дамдинсүрэн /хятадуудын өмнө монгол хүн үхсэн ч хэзээ ч хэвтдэггүй юм гэж хэлээд тэдний өмнө босоогоороо үхсэн жинхэнэ агуу эр/ Эх оронч бэйс Чүлтэм Барон Унгерн фон Штернберг Зөвлөлт Орос улс Богд хаан Хатанбаатар Сүхбаатар Бодоо Данзан Зөвлөлт Оросын суут эмч нар болох Шастин С.Немой Гэндэн Амар гурван Маршал минь Алаг морьт дайчин баатар Л.Дандар нисгэгч ЗХУ-ын Баатар Н.Гастелло/Халхын голын дайнд ганцаараа монгол цэргийн хээрийн эмнэлэг хамгаалан японы онгоцуудтай тулалдаж устган бусдыг нь хөөсөн. 1941 оны 6 сард онгоц нь шатаж шууд бензин клонк руу зогсож байсан германы танкууд машинууд руу дайран мөргөж баатарлагаар амь үрэгдсэн нисгэгч/ .../хэдхэн цэрэгтэйгээ үлдэн японы бүслэлтийг тогтоосоор мөн сүүлд нь ганцаараа хамт япончуудтай гранатаараа дэлбэрсэн офицер/ /Одоо хүртэл Ремизовын өндөрлөг гэдэг Халхын голд/ ЗХУ-ын баатар Г. Ремизов ЗХУ-ын баатар С.Яковлев Ялалтын Маршал Г. Жуков маршал Плеив Шаргийн говийн баатар хүү М.Жанчив миномётчин Урлагын гавьяат зүтгэлтэн Ухнаа гуайн аав баатар эр Д.Данзанваанчиг тэдний эсрэг долоон голтой баатар Л.Аюуш. Муу новшнуудад Монгол улсынхаа нэрийн өмнөөс тулган шаардах шаардлага хүргэж очоод бүрэн эрхт НҮБ-ын гишүүн орны элч монгол хүний хувьд нууцаа алдалгүй гэж гал дээр амьдаараа шарагдан амь үрэгдсэн Монгол улсын баатар Б.Бадам.
Монголын нутаг Байтаг богдын оройд мөнхөд Монголын далбааг мандуулсаар үүрд зогсож байгаа Даваадорж Тэгшээ Гиваан Архад Пэлжээ
ХЭРЛЭН 73 маневрийг удирдсан МУ-ын баатар Батын Дорж МАРШАЛ Х.Чойбалсан. Ю.Цэдэнбал нар ямар агуу юм бэ залуучуудаа......
1946 онд биднийг тусгаар тогтнолоо бүрэн хүлээн зөвшөөрсөнд хорссон Чан Кай Ши бузар Мао хоёр Өвөр Монголчууд Ар Монголдоо нэгдэх санал тавьж Маршал Х.Чойбалсанд хандан уриалга гарган илгээхэд замд нь устган мөн Маршал Ю.Цэдэнбал хилийн гэрээг шинэчлэн хужаа барилгачидыг хөөж...улмаар 1970 онд Зөвлөлтийн 39-р армийг тэр хоёрын зөрчилдөөнийг ашиглан Монголд байрлуулж дахин өдөөн хатгавал элгийг чинь авна гэж сүрдүүлэн 1979 онд Бал дарга анаж байгаад Вьетнамчуудтай зодолдонгуут араас нь ёстой хутга шааж өгөөд бүр Л.И.Брежневийн тархийг барьж 39-р армийнх нь хүчийг зузаатган хил дээр нь сүрдүүлэх маневр хийж нам араанд нь залгаад дахин орчин үеийн зэвсэг үнэгүй авч Азид Хойд Солонгосын дараа 3-рт армиа ХҮЧИН ЧАДЛААР нь оруулж байсан юм. Хужаа нар 1950-аад оны Миг-15 сөнөөгч онгоцоор 1989 он хүртэл хилийн дагуу нислэг үйлдэж юун дайрагч нисдэг тэрэг МИ-24..сөнөөгч МиГ-21. Бид 1977 оноос МиГ-21-ээр 1984 оноос МИ-24 вертолётоор зэвсэглэчихсэн байв..Ингэж ӨВГӨДИЙНХӨӨ ЗАХИАСНЫГ БИЕЛҮҮЛЖ Бал дарга хужаагийн тархийг барьж байсан аж. Гэтэл өнөөдөр зарим новшнуудаар дамжуулан Монголыг нь уусган сөнөөх аргаа хэрэглэж байгаа шүү. Өнөөдөр Мао новшийн /хужаа нэр бичихээс ч гар салгалан энд байгаа нөгөө нийтлэлч микробиологичийг хөөмөөр санагдлаа/ Хятад элчингийн яг урд төв зам дээрээс арай хойшоо үүд рүү нь ордог хэсэг дээр нэгэн жижиг гэрлэн дохио бий. Яалаа хятад элчингийн замаар баруун тийш МУИС-руу явах замд төв уулзвар хүрэхээс өмнө үүдний нь нэвтрэх зам дээр. Дүрмийн дагуу бол буцаж эргэлж байгаа хөдөлгөөнийг чөлөөтэй нэвтрүүлэх авч....Манай Приуссууд улаан гэрлээр нь шууд сүнгэнээд л өнгөрдөг. мэдэж байгаа учраас.. Харин 88 тай дугаартай үнэтэй машинууд нам зогсож хүлээгээд аажмаар оршуулганд явж байгаа яатай хөдөлдөг....Үхсэний чинь утаа...Зүгээр цөмөөрөө тэдний шахсан элдэв янзын утаа бууруулдаг гэх зүйлүүдээ аваад яах юм бэ.... Монгол зуухандаа галаа дэлбэртэл өрдөе....Дүнхийсэн цагаан гэрээ барьж амьдарцгаая..Болох л байлгүй...
1946 ОНООС ХОЙШ ТЭДНИЙ ЯРГАЛСАН ӨВӨР МОНГОЛЧУУД....
1. 1945 онд ӨМӨЗО албан ёсоор зарлагдаж, Маньбадар гэдэг залуу автономит биш Ар Монголтой нэгдэж ӨМӨЗО байгуулна гэж тэмцсэний учир цаазлагдав.
2. Жирэм,
Зост аймагт малчид, тариачид газрынхаа эзэн хэвээр байхын төлөө
тэмцэж, түүнийг зөв хэмээн дэмжсэний улмаас 1948 онд малчин, тариачин,
сэхээтэн 20 мянган хүнийг хороон устгасан.
3. 1953 онд “Хувьсгалын эсэргүүчүүдийг дарангуйлъя” хэмээн ленинч лоозон гарч, колончлолыг эсэргүүцдэг хэмээн сэрдэгдэж 10 мянга гаруй монголчуудыг хяджээ.
4. Үндэсний
баруунтан хэмээж 1957 онд Өвөр Монголын өндөр боловсрол эзэмшсэн 600
гаруй шилдэг сэхээтнийг хоморголон баривчилж ”нутаг заан цөлөх, дахин
хүмүүжүүлэх” хэмээн тамын хөдөлмөрт илгээн залхаан цээрлүүлсний дотор
их дээд сургуулийн нийгмийн ухааны профессорууд Түвшин, Чандмань,
Буян, Далантай зэрэг олон хүн орсон билээ.
5.
1959 онд Төвдийн тусгаар тогтнол эрх чөлөөний төлөө Далай ламаар
удирдуулсан бослогыг дарахын тулд Өвөр Монголын морьт цэргийг хүчээр
хөөж явуулсан юм. Боссон Төвдүүд морьт цэргийг хармагц
туслахаар ирсэн хэмээн эндүүрэн “Чингисийн цэрэг ирэв” хэмээн бишрэн
сөгдөхүй Өвөр Монголын цэргүүд төвдүүдийг толгой дараалан хядсан
гэдэг. Энэ цэрэг дараа нь удалгүй сураггүй болсон нь учиртай. Хятадын
эрх баригчид Өвөр Монголын морьт цэргээр төвдүүдийн бослогыг даруулсан
нь нэг сумаар гурван туулай зэрэг намнах жинхэнэ хятад ухаан байв.
Нэгд, ингэснээр монгол цэргийн үндсэн хүчийг хороох, хоёрт Монгол
Төвдийн эртний уламжлалт нөхөрлөлд яс хаях, гуравт, хятад дахь монгол
төвдүүд эвлэлдэн нэгдэх вий хэмээн муу санаалан хооронд нь цусан
өшөөтэй болгохыг зорьжээ.
6. 1960 онд
Улаанцав аймгийн төвийн нэг монгол БНМАУ-д амьдардаг төрөл саданыдаа
жирийн нэг захиа бичсэн ажээ. Гэтэл Хятадын эрх баригчид үүнийг улс
төрийн асуудал болгон 200 гаруй хүнийг баривчлан байцааж заримыг нь
шийтгэсэн юм.
7. 1962
онд Шилийн гол аймгийн цэргийн тойргийн захирагч Тогтох, түүний
орлогч Намжилсундуй нарын 3 хүнийг Бээжингээс ирсэн Хятадын аюулаас
хамгаалах яамны төлөөлөгчид баривчлав. Тэр гурвыг Ар
Монголтой нэгдэх могойн санаа агуулсан хэмээн зохиомол хэрэг үүсгэсэн
нь Өвөр Монгол даяар шуугисан дуулиант хэрэг болов.
Энэ сүр дуулиант
баривчлага хийгээд мөнөөх 3 даргыг олон жил гянданд хорихоор шийтгэж
үзэшгүй зэрлэгээр тамлан зовоосноор хоёр нь шоронд нас барсан бөгөөд
Тогтохыг 1970 онд арайхийн сулласан билээ.
1963 онд Монгол Хятадын
хилийг шинэчлэн тогтоох асуудал ид оволзож байхад Өвөр Монголын Их
Сургууль Аж Үйлдвэрийн дээд сургуулийн оюутнууд үүнийг эсэргүүцсэн
хөдөлгөөнийг өрнүүлсэн юм.
АУДС-ийн оюутан Монгол Хятадын хил
тогтооно гэж байх ёсгүй. Цагаан хэрэм бол Монгол Хятадын хилийн зааг
бөгөөд түүхийн арилж баларшгүй гэрч байтал дахин хил тогтоох асуудал
байж болохгүй хэмээжээ. Үүний улмаас 60 гаруй оюутан “Монголыг нэгтгэх
нам ” байгуулсан хэмээх хилс хэрэгт гүтгүүлж баривчлагдан
шийтгүүлжээ. Нэгэн эмэгтэй оюутанг амьдаар нь нүдийг нь бүлтэлж өөрт нь идүүлэн тамлаж шууд галзуурсан байна..
Гарьд үзэл бодлоо илээр хэлсний төлөө 13 жил шоронд
суусан байна. Дашцэрэн, Зууннаст, Цэрэн зэрэг оюутнууд нутаг заагдан
цөлөгджээ. 1968 он Өвөр Монголын өөриөө засах орны монголчуудын хувьд
хамгийн эмгэнэлт жил байлаа. Бээжингийн эрх баригчид тэр жил урьд өмнө
байгаагүй, одоо ч байхгүй “Өвөр ардын нам” хэмээх хуурамч байгууллага
бий гэсэн улс төрийн бүдүүлэг гүтгэлгийг гаргаж ирэв. Энэ нам гэгч
“Хоёр Монголыг нэгтгэх зорилготой” гэж уг гүтгэлэгтээ тэд шалтаг
гаргав. Ингээд өргөн хавчлагаа эхэлсэн билээ. Энэ онд хил орчмын мянга
гаруй малчин байлыг хилээс дотогш алслан хөөсний улмаас 1000 гаруй
хүний амь нас үрэгдсэн байна.
1968 онд ӨМӨЗО-д монголчуудын
хүний эрхийг яаж хөсөрдүүлж байсан зарим баримтыг өгүүлье. Дархан
Муумянгатын хошуунд нэгэн хөхүүл эмэгтэйг тамлан алаад гадаа хаяхад
хоёр настай хүүхэд нь үхсэн ээжийнхээ хөхийг үлгэж байсан гэдэг. Жирэм
аймгийн найман хошууны “дугуй айл” тосгоны Мудан гэдэг хүүхний бэлэг
эрхтэнд цаасан буу дэлбэлж алав. Ийм харгислал БНМАУ-д сургууль
төгссөн Сөнөд баруун хошууны нэгэн багш эмэгтэйд бас тохиолджээ.
Монгол Улсын тагнуул хэмээн зандарч зандалчин эрс бэлэг эрхтний нь
доогуур бүдүүн олс хийж хоёр тийш хөрөөдөн татаж удаан тамласаны дараа
цаасан буу шургуулан дэлбэлж алжээ. Баян нуур аймгийн сангийн аж
ахуйн дарга Монголыг баривчлан час улаан болтол улайссан төмөр зуухны
дэргэд аваачин шарж, “Ар Монголтой нэгдэх хорон санаагаа хэл” хэмээн
чандлан зохиомол хэрэгт өчих гэм үнэхээр үгүй тэр дарга нэлээн бяртай
боломжоо ашиглаад ухас хийж хажуудаа зогсож асан зандалчин хятадыг тас
тэврэн улайссан зуухан дээр хэвтжээ. Мах шиг улаан болсон халуун
зуухнаас салгаж чадаагүй гэдэг.
Өвөр Монголын эд барааны товчооны
ажилтан 40 гаруй насны эмэгтэй Алтайг арваад эрс хүчирхийлэхдээ нурууг
нь хугалж алжээ. Хадам аавыг бэртэй нь эхийг хүүтэй нь олон хүний
нүдэн дээр хурьцалдуулах, эцэг эх үр хүүхдийг хүчээр салгах зэрэг
бузар шийтгэлийг хятадууд санааны зоргоор ноогдуулж байлаа. 1968 онд их
хэлмэгдүүлэлтийн тухай 3 янзын тоо баримт бидэнд байгаа юм. “Жэньминь
Жибао” сонины нийтлэл буюу Хятадын засгийн газрын 1976 оны мэдээгээр
бол тэр жил Өвөр Монголд 16222 хүнийг алж, 340 мянган хүнийг
зэрэмдэглэжээ. Өвөр Монголын, ХКН- ыг толгойлж байсан Улаанхүүгийн нэг
илтгэлд өгүүлснээр бол 35 мянган хүн алагдсан аж. Тэгвэл Өвөр Монголын
Их Сургуулийн багш нарын нэлээд нухацтай ярилцлагад өгүүлснээр бол
тэр жил 45983 хүнийг алж, 790 мянган хүнийг тахир дутуу, эрэмдэг
зэрэмдэг болгон тамласан байна.
8. 1974
оны 3-р сард Өвөр Монголын Багшийн Их Сургуулийн оюутан Арслан нарын 4
залууг хоол идэж байхад нь Зуун замын цагдаагийн газрын дарга Ян
Ютсайгийн толгойлсон цагдаа нар баривчлахдаа мөн л Ар Монголтой нэгдэх
санаа агуулсан хэмээх нөгөө үлгэрээ хэрэгжүүлэв. 4-р сарын 1-нд Хөх хотын олон мянган монгол хүн үүнийг эсэргүүцсэн цуглаан хийсний үрээр 4 оюутныг сулласан билээ.
9. 1974 онд Улаанцав аймгийн багш 27-28 насны залуу нэлээн зоригтой ний нуугүй сурагчиддаа ярьдаг байсан нь түүнд гай чирч иржээ.
Нэгэн албан байгууллагын манаачийг алсан ял түүнд тулгасан бөгөөд
мэдээжийн хэрэг манаачийн хувцас зэрэг эд мөрийн баримт нэгжлэгээр
гэрээс нь гарч таарна. Ингээд шүүх хурал хийв. Шүүх хуралд манаачийг
Буяндэлгэр алсныг гэрчлэх хүн нь хэлгүй хүн байлаа. Гитлер тухайн үедээ
ийм гэрчид их дуртай байсан зэргээс болоод НҮБ ийм гэрчийг хэрэгт
гэрчлүүлэхээр дуудахыг хориглосныг Хятадын хуульчид огт тоосонгүй.
Чингээд Буяндэлгэрийг цаазаар авав. Түүний эцэг ухаан солиорон хоёр
чихээ огтолж, дүү нь цэргийн албанаас хөөгдсөн байна.
10. 1979
оны 6-р сард Өвөр Монголын Их Сургуулийн Билгүүн-Далайгийн Тэмцэлт
хэмээх оюутан Зүүн гарын ой шугуйт газрыг хятад мужид тасдан
нийлүүлснийг эсэргүүцэж, 100 оюутны гарын үсэг бүхий захидал бичиж
Хятадын засгийн газарт илгээв.
Бээжинд
мөнхүү захидлыг хүлээн авсан нотолгоо нь Хятадын аюулаас хамгаалах
болон хууль хяналтын байгууллага байнгын шахалт хавчилт үзүүлж
эхэлснээр илэрсэн юм. Дээр өгүүлсэн “Өвөр Ардын Нам” гэгч зохиомол
байгууллагын толгойлогч Тэн Хайчин хэмээх хятадыг шийтгэх ёстой гэсэн
шаардлагыг 1980 онд 100000 гаруй хүний гарын үсэгтэй мэдэгдэл
хэлбэрээр Өвөр Монголын ЗГ-аар дамжуулан монголчууд Бээжинд илгээсний
хариуд Тэн Хайчин тушаал дэвшин Бээжинд суув.
11. 1981 онд Бээжин нэгэн маш нууц албан тоот гаргажээ.
Энэ тоотод ӨМӨЗО-ны монголчуудын үеэс үед дамжин эзэмшсэн газар
нутгийг хятадад бүрэн шилжүүлж авах, монголчуудын уусгах бодлогыг
яаравчлан дуусгахын чухлыг заасан байна. Үүний тулд монголчуудын дотор хятадуудыг олноор нь шилжүүлэн суулгах хэрэгтэй гэжээ.
8 сарын 22-нд энэ нууц зааврыг эсэргүүцсэн өдий төдий ухуулах хуудас
Өвөр Монгол даяар наагджээ. 9 сарын 10- нд Өвөр Монголын Их Сургуулийн
10 оюутан ХКН-ын Өвөр Монголын хороонд очиж “нууц албан тоотоо Бээжин
татаж авах ёстой” гэсэн шаардлага тавьж, улс төрийн суулт хийснийг
олон хүн дэмжив. 9 сарын 13- нд Хөх хотод 10 мянга гаруй хүний цуглаан
хийсэн бөгөөд ХКН- ын Өвөр Монголын хороонд 21 албан тоот гарч
“Сурагчид үйлдсэн ялаа цагдаагийн газар биер очиж илэрхийл” хэмээн
тушаажээ. 10 сарын 21- нд намын хорооноос монгол оюутнуудын
хөдөлгөөнийг номхотгон дарах тогтоол гарав. Үүнийг эсэргүүцсэн их,
дээд, тусгай мэргэжлийн болон зарим аймгийн дунд сургуулийн оюутан
сурагч хичээл хаяж, энд тэнд цуглаан зохион байгуулав. Хичээл хаях
оюутны зөвлөл Түймэр, Хас Эрдэнэ, Зоригт, Наранбилэг нарын 6 оюутныг
Бээжин рүү өөрийн төлөөлөгч болгон илгээв. Хятадын ЗГ- ын хэрэг эрхлэх
газар тэднийг хүлээж аваад “Та нар албан тоотыг буруу ойлгож байна” гэж
аргалах санаатай нэг үзээд болоогүй тул “Танай Ар Өвөр Монгол, Төвд,
Зүүн Туркестан хамтраад бидэнтэй тэмцэвч нэмэргүй, Танай Цэдэнбалыг бид эзвсгийн хүчээр алахгүй.. Цэдэнбалыг орос эхнэртэй нь цуг мантуугаар хахааж ална... бидэнд Хятадын
хүчирхэг арми байхад та нар юу ч олж авахгүй” гэж сүрдүүлэв. ХКН- ын
нэгдүгээр нбд Ху Ёобан “Энэ удаагийн Өвөр Монголын
оюутнуудын хэрэг явдал бол Төвд ба Зүүн Туркестаныхтай адил юм биш тул
туйлын хянуур байвал зохино. Ингэхгүй бол бид тэдний арганд орж
болзошгүй юм шүү” хэмээн дээд хүмүүстээ анхааруулсан
байна. хятадын засгийн газар олон удаа “Та нар хичээлдээ ор. Бид нар
асуудлыг шийднэ” гэж ятгахын сацуу цэрэг зэвсэг хэрэглэнэ гэж айлган
сүрдүүлж байв. Хичээл хаялт 29 өдөр үргэлжлээд 2 сарын 19- нд дуусав.
Энэ хөдөлгөөнд идэвхтэй оролцсон Даланхар, Хөхбуян, Жарантай,
Цэдэндорж, Хүчинтөгс, Хас-Эрдэнэ, бичээч эмэгтэйчүүд Улаангэрэл,
Чимгээ нарын олон хүнийг баривчлан олон жил хорьсон байна. 12. 1979 онд тэмцлээ эхэлсэн Тэмцэлтийн гэрт цагдаа нар сүрэглэн орж сүрдүүлсний улмаас 70 гаруй настай эмээ нь айн бүх биеийн мэдрэл алдан хэвтэрт оржээ.
13.Толь
боловсрол сайтай бүсгүй байсан юм. 1987 онд бүх Хятад даяар зарласан
Японд очиж суралцах уралдаант шалгалтанд тэрээр тэргүүн байр эзэлсэн ч
сургуульд нь явуулаагүй байна. 1989 оны 4 сарын 15 болон 24- нд
Тэмцэлтийн 3 настай Үйл охины цэцэрлэгт цагдаа нар очиж “Хэн танайд
ирж байна, аавтай чинь хэн юу ярьж байна” гэх мэтээр байцаасны улмаас
бяцхан охины мэдрэл муудаж цэргийн дүрэмт хувцастай хүн хармагц орон
гарах газраа олж ядан бүлтгэнэх болсон юм. Мөн оны намар Тэмцэлттэй
сүлбэлдсэн хэмээн Багшийн их сургуулийн Өлзийдэлгэр нарын хэсэг оюутныг
хагас жилийн турш байцаан мөрдөхдөө “Тэмцэлтийн ялыг үнэхээр илчил”
хэмээн тулгадаг байсан бөгөөд Өлзийдэлгэр нутаг заагдан цөллөгт
явжээ.
1985 оны 8 сарын 5– нд Шилийн гол аймгийн албан хаагч
Баатар, Улаангэрэл нар оргож “тоёото” машинаар БНМАУ- ын хилээр сэм
нэвтрэн Сүхбаатар аймгийн нутагт нэлээн гүн орж яваад Монголын талд
баригджээ. Тэд БНМАУ- д байгаа НҮБ- ийн төлөөлөгчийн газраар уламжлан
ӨМӨЗО- д хүний эрх хөсөрдсөөр байгааг НҮБ- д уламжлан тавих зорилготой
явсан байна. Монголын НАХЯ тэднийг олон улсын хуулинд захирагдан яаж ч чадахгүй 9- ны өдөр хятадын хилийн алба,
аюулаас хамгаалахынханд хүлээлгэн өгөв.НАХЯ-ны ажилтнууд авч явж байхдаа тэднийг өрөвдөн харж сайн гэгч нь говийн нэгэнд айлд хооллож ааруул хурууд өвөрт нь хийсэн аж.
Гарыг нь гавлахад хоёр
залуу Монгол улсын зүг ширтэн “Цэрэг эрийн гэргийдээ дуу” дуулав. Хятадууд очсон хойноо
Баатарын 2 гарыг амьдаар нь хөрөөджээ.. Баатар, Улаангэрэл хоёрыг
20 жил хорихоор шийтгэсэн бөгөөд гянданд суулгажээ Эдний гэр
орныг удаа дараа нэгжин “эд мөрийн баримт” гэж хураан авсан байна.. Өвөр Монголд
өргөн баривчилгаа явагдаж байсан бөгөөд 1979 онд Төвдөд тусгаар
тогтнолынхоо төлөө бослого өрнүүлсэн нь товлосон баривчилгаа хойшлох
цорын ганц шалтгаан болсон байна. Гэвч олон хүн хараа хяналтанд байдаг
нь хэвээрээ аж. 1989 оны 4 сарын 16 –нд Их Чингисийн мэндэлсний 825
жилийн ойг Багшийн их сургуулийн монгол оюутнууд тэмдэглэх гэж
цуглараад байхад аюулаас хамгаалахынхан, цагдаа нар ирж Чингисийн
хөргийг булаах зэргээр авирласан тул оюутнууд тэр шөнө улс төрийн
суулт хийсэн байна. Монгол оюутнуудад “ Үндэсний үзлийг дэвэргэж
байна” гэсэн ял тулгасан бөгөөд их сургуулийн багш Улааншувууг ажлаас
зайлуулан мөрдөн байцааж байв. 1989 оны 5сарын 2-нд Багшийн их
сургуулийн үүдний харуул цагдаа нар “Байранд орой болсон хойно дуу
дууллаа” гэж монгол оюутнуудыг баривчлан нэвширтэл зодсоны учир 1000
гаруй оюутан ХКН-ын Өвөр Монголын хооронд эсэргүүцэл илэрхийлэв. Мөн
онд Хөх хотод Үзэмчин хошууны монгол оюутнууд цуглан эв эе, найрамдлыг
бэлгэдэн “Дөрвөн дуу” хэмээх уулзалт наадам зохиож байхад цагдаа нар
цуглан бүсэлсэн бөгөөд “монголчууд хөдөө нутагтайгаа холбоо тогтоон
Хөх хотыг морьтой дайрах гэж байна” гэж гүтгэн мөнхүү наадмыг хүчээр
тараажээ. Хөх хотод монгол үндэстэн наадам уулзалт хийж болохгүй гэж
хоригложээ.
1989 оны Тянь Минь-ий талбай дахь яргаллын үеэр траншейнд орж нуугдсан Грекийн эмэгтэй сэтгүүлчийг мэдээгүй юм шиг байж байгаад аллагаа дуусгаад гэнэт шөнө дунд гаргаж ирэн зодож хөлийн шагай татам цус танканд няцлуулсан хүний эд эрхтэнг бээлийгүй зөөлгөн цэвэрлүүлж өглөө нь хөөж явуулжээ. Грекийн Засгийн газар удаа дараа уучлал гуйхыг шаардсанд ч баримт нотлоно гээд хавьтуулаагүй аж..Олон улсад БНХАУ-г маш их эсэргүүцлээ...
Эх сурвалж “Хөх толбо” сонин.
