Хэл яриа засал/ Hel yaria zasal

13/08/2025

Хүүхэд хэлд орохгүй байх нь эцэг эхчүүдийн санааг зовоодог асуудлын нэг.
Хүүхдийн хөгжил хувь хүн бүрд өөр өөр байдаг ч, 2 нас хүрэхэд цөөн үг хэлдэг, 3 нас хүрэхэд богино өгүүлбэрээр ярьдаггүй бол анхаарах хэрэгтэй.
Хүүхэд хэлд орохгүй байх нийтлэг шалтгаанууд
➡️Сонсголын асуудал: Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхэд бусдын яриаг сонсож чадахгүй учраас дуурайж, сурах боломжгүй байдаг. Энэ нь хэл ярианы хөгжлийг удаашруулах хамгийн гол шалтгаан болно.
➡️Хэл ярианы эрхтний хөгжлийн онцлог: Хүүхдийн ам, хэл, тагнай зэрэг ярихад оролцдог эрхтнүүдийн бүтцийн онцлогоос шалтгаалж зарим дуу авиаг зөв дуудаж чадахгүй байх тохиолдол бий.
➡️ Аутизмын спектрийн эмгэг: Аутизмтай хүүхдүүд харилцаа үүсгэх, бусадтай харилцан үйлчлэлд ороход бэрхшээлтэй байдаг тул хэл ярианы хөгжил нь хоцордог.
➡️ Удамшил: Зарим хүүхдийн хэл ярианы хөгжил удаан байх нь гэр бүлийн удамшлаас шалтгаалдаг. Хэдийгээр бусад хүүхдүүдээс хоцорч байгаа ч эцэстээ хэлд ордог.
➡️ Орчны нөлөөлөл: Хүүхэдтэй байнга харилцаж, ярьдаггүй, эсвэл зурагт, утас их үздэг бол хэл ярианы хөгжил нь саардаг.
Хүүхдийг хэлд ороход хэрхэн дэмжих вэ
➡️ Хүүхэдтэйгээ байнга ярилц: Хүүхэддээ ямар нэгэн зүйл хийж өгөхдөө эсвэл хамтдаа тоглохдоо юу хийж байгаагаа тодорхой, ойлгомжтой хэлээр ярьж өг. "Бөмбөг өнхрүүлж байна", "Амттай хоол идэж байна" гэх мэт энгийн өгүүлбэрүүдийг ашиглаарай.
➡️ Дуу авиаг нь дуурайж, өргөжүүл: Хэрэв хүүхэд тань "Маа" гэж хэлбэл "Тийм ээ, энэ бол Машин" гэж хэлээрэй. Тэдний хэлсэн үгийг давтаж хэлээд, дээр нь нэг үг нэмээд ярих нь тэдний үгийн баялгийг нэмэгдүүлдэг.
➡️ Ном уншиж өг: Өнгө, зурагтай номуудыг тогтмол уншиж өгөх нь шинэ үгсийг сурахад тусална. Зураг бүрийг зааж, нэрлэж өгөх нь хүүхдийг сонирхлыг татна.
➡️ Дуу дуулж, тоглоом тогло: Хүүхдийн дуу дуулах, гар хурууны хөдөлгөөнтэй тоглоом тоглох нь хэл ярианы хөгжилд маш сайн нөлөөтэй.
➡️ Мэргэжлийн тусламж ав: Хэрэв таны хүүхдийн хэл ярианы хөгжил санаа зовоосон хэвээр байвал хүүхдийн эмч, эсвэл хэл засалч (логопед) эмчид хандаж зөвлөгөө аваарай. Эмч хүүхдийн сонсгол, хэл ярианы эрхтнүүдийн байдлыг шалгаж, тохирох зөвлөгөө өгөх болно.
Хамгийн гол нь хүүхэдтэйгээ чин сэтгэлээсээ харилцаж, тэвчээртэй байх нь маш чухал юм.
Хэл заслын эмч АУ ны магистр Г.Оюун

10/08/2025

Тархины хэл ярианы төвүүд
Тархины гадна давхарга буюу тархины кортекс (cerebral cortex) нь хүний сэтгэн бодох, ухамсартай үйлдэл хийх чадварыг хариуцдаг гол хэсэг юм. Энэ хэсэгт хүний хэл ярианы чадварыг зохицуулдаг хоёр үндсэн төв байдаг. Эдгээр төвүүд нь тархины зүүн талд, баруун гартай хүмүүст ихэвчлэн байрладаг.

1. Брокагийн талбай (Broca's area)

* Үүрэг: Энэ талбай нь хэл яриаг бий болгох буюу үг хэлэх, өгүүлбэр бүтээх үүргийг гүйцэтгэдэг.

* Гэмтэл: Хэрэв Брокагийн төв гэмтвэл ярихын хэлгүйдэл буюу афази (Broca's aphasia) үүсдэг. Энэ үед хүн ярихад хүндрэлтэй болдог. Өгүүлбэр нь богино, ойлгомжгүй, ихэвчлэн ганц нэг үгээр ярьдаг ч бусдын яриаг сайн ойлгодог.

2. Верникегийн төв (Wernicke's area)

* Үүрэг: Энэ талбай нь хэл яриаг ойлгох, боловсруулах үүргийг гүйцэтгэдэг.

* Гэмтэл: Верникегийн төв гэмтвэл ойлгохын хэлгүйдэл буюу афази (Wernicke's aphasia) үүсдэг. Энэ үед хүн чөлөөтэй ярьдаг мэт боловч яриа нь утгагүй, ойлгомжгүй байдаг. Түүнчлэн бусдын яриаг ойлгоход хүндрэлтэй болдог.

Эдгээр хоёр төв нь хоорондоо мэдрэлийн ширхэгээр холбогдож, зам үүснэ. яриаг бий болгох, ойлгох үйл ажиллагааг нэгэн зэрэг гүйцэтгэдэг. Энэхүү уялдаа холбоо нь хүний хэл ярианы нарийн системийг бүрдүүлдэг.

Мэдрэлийн ширхэгүүд буюу синапс (synapse) нь хүний амьдралын туршид үүсэж, бэхжиж байдаг боловч хамгийн эрчимтэй үе нь бага нас юм.
🎤👍Төрөхөөс 3 нас хүртэл: Энэ үед хүүхдийн тархинд мэдрэлийн эсүүдийн хооронд маш хурдан бөгөөд олноор холбоос үүсдэг. Энэ нь хүүхдийн орчин тойрон, мэдрэхүйн мэдээллүүдийг (хараа, сонсгол, хүрэлцэх мэдрэмж гэх мэт) хүлээн авч боловсруулах чадварыг хөгжүүлдэг.
🧠Энэ үеийг тархины хөгжлийн алтан үе" гэж нэрлэх нь бий.

🧐3-аас 5 нас: Энэ үед тархины холбоосууд
насанд хүрсэн хүнийхээс хоёр дахин их байдаг. Хүүхэд энэ насандаа хэл яриаг маш хурдан сурч, ойлгодог нь үүнтэй холбоотой.
* Насанд хүрсэн үе: Хүний тархины хөгжил ойролцоогоор 25 нас хүртэл үргэлжилдэг. Гэвч шинэ зүйл сурах, туршлага хуримтлуулах бүрд шинэ мэдрэлийн холбоосууд насан туршид үүсэж, хуучин холбоосууд бэхжиж эсвэл устаж байдаг. Тиймээс тархи бол байнгын өөрчлөлт, хөгжилд оршдог эрхтэн юм.
Ерөнхийдөө, хүүхэд бага насандаа хүрээлэн буй орчноос авсан мэдээлэл, харилцаа, тоглоом, сурч мэдсэн зүйлсээс шалтгаалж тархины холбоосууд эрчимтэй үүсэж, хөгждөг. Иймээс энэ үед хүүхдийн танин мэдэхүй, сэтгэхүй, хэл ярианы чадварыг дэмжих нь маш чухал байдаг.
Хэрвээ 0-5 насанд хүүхдийн хэл яриаг дэмжихгүй бол хэл яриа танин мэдэхүйн бэршээл үүснэ
Хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх олон арга бий. Гол нь хүүхэдтэйгээ тогтмол, чанартай харилцаанд орох нь хамгийн чухал юм.

Хэл яриа заслын эмч АУ ны магистр Г.Оюун

08/04/2025

СЭМҮТ-д аутизмын хүрээний эмгэгийн оношилгооны олон улсын стандарт аргачлал болох “ADOS-2” оношилгоо, үнэлгээний аргачлалын дагуу оношилгоо хийж эхэллээ

https://www.arslan.mn/social/health/662641.shtml

04/04/2025

29/dez/2024 - Educar é Crescer encontrou este Pin. Encontre (e salve!) seus próprios Pins no Pinterest.

30/03/2025

https://youtube.com/shorts/uhiQDgLVspU?si=Z8-4MhIyhXMGFAT-

28/03/2025

ой тогтоол, анхаарал төвлөрөлийг сайжуулах дасгал

19/02/2025

#ойлгоёхайрлая

12/12/2024

Хүүхдийн гарын жижиг булчинг хөгжүүлэх нь хэл яриа хөгжих нөлөөлөх хүчин зүйл болно

Хамгийн гол нь хүүхдийг хүчлэхгүйгээр давтах загварчлах аргаар, мөн урамшуулах, хөгжилтэй аргаар харилцан ярилцаж хийгээрэй
😀

12/12/2024

Түшинд тохирсон хэл яриа хөгжүүлэх арга зүйн зөвөлгөө авах бол чат бичээрэй

12/12/2024

ADHD
Хэл ярианы хоцрогдол, авиан дуудлагын өөрчлөлт, ээрүү хэл ярианы өөрчлөлттэй хүүхдүүдийн зарим нь ихэвчлэн анхаарал төвлөрөл дутмагшил, хэт хөдөлгөөнтөх эмгэгтэй байдаг

06/12/2024

Хэл ярианы хөгжил

Эцэг эхчүүдэд нэн хэрэгтэй зүйлс

Бага насны хүүхдийн хэл яриа хөгжил хүүхдийн бүх талын хөгжил, цаашдын хичээл сургуулийн амжилт, их сургуульд орох магадлал, сэтгэл зүйн эрүүл мэндэд нөлөөлд...

04/12/2024

Зураг бүр дээр өгүүлбэр зохион үйл явдалын дарааллыг хүүхэдтэйгээ ярилцаарай. Загварчлах аргыг ашиглаарай