05/08/2025
Beste liefhebber van een goede gezondheid,
De lijst laat zien welke groenten en fruit de meeste resten van bestrijdingsmiddelen bevatten en kan je helpen om bewustere keuzes te maken in de supermarkt.
De EWG heeft dit jaar de methodologie aangepast door naast het aantal, de aanwezigheid en de hoeveelheid pesticiden ook de toxiciteit mee te nemen in de beoordeling. Hierdoor worden ook de geschatte gezondheidsrisico's van blootstelling aan specifieke pesticiden op de lange termijn meegenomen. Dat geeft een completer beeld van de potentiële gezondheidsrisico's dan alleen het aantal verschillende pesticiden. De onderzoekers analyseerden gegevens van residutesten van het Amerikaanse ministerie van Landbouw op 53.692 monsters van 47 verschillende groenten en fruit.
Belangrijk om te weten is dat alle producten voor het testen werden geschild of geschrobd en gewassen, net zoals je thuis zou doen. Ondanks deze voorbereiding werden nog steeds sporen van 265 pesticiden en hun afbraakproducten gevonden.
Dirty Dozen 2025: De meest vervuilde producten
Dit jaar staan de volgende twaalf groenten en fruit bovenaan de lijst met de hoogste pesticidengehaltes:
1. Spinazie
2. Aardbeien
3. Boerenkool
4. Druiven
5. Perziken
6. Kersen
7. Nectarines
8. Peren
9. Appels
10. Bramen
11. Blauwe bessen
12. Aardappelen
Daarnaast krijgen paprika's (inclusief chilipepers) en sperziebonen een speciale vermelding omdat ze ook hoog scoren op basis van de toxiciteit van de gevonden pesticiden.
Op 96 procent van alle monsters in de Dirty Dozen bevonden zich pesticidenresiduen. In totaal werden 203 verschillende pesticiden aangetroffen op de Dirty Dozen-producten. Opvallend is dat alle items, behalve aardappelen, gemiddeld vier of meer verschillende pesticiden per monster hadden. Aardappels bevatten gemiddeld twee soorten.
Clean Fifteen: De schoonste keuzes
Gelukkig is er ook goed nieuws. De Clean Fifteen-lijst toont producten met de laagste pesticidengehaltes:
1. Ananas
2. Maïs (diepvries en vers)
3. Avocado's
4. Papaja
5. Uien
6. Doperwten (diepvries)
7. Asperges
8. Kool
9. Watermeloen
10. Bloemkool
11. Bananen
12. Mango's
13. Wortelen
14. Champignons
15. Kiwi's
Van de Clean Fifteen-producten had bijna 60 procent van de monsters geen meetbare pesticidenresiduen. Slechts 16 procent van deze monsters bevatte residuen van twee of meer pesticiden. Avocado's, papaja's, ananas, uien en maïs behoren tot de producten met de laagste toxiciteitsscores.
Verschillen met 2024
Vergeleken met vorig jaar zijn er enkele opvallende verschuivingen in de lijsten. De Dirty Dozen van 2025 ziet er dus iets anders uit dan die van 2024. Aardbeien staan nu op de tweede plaats in plaats van de eerste, terwijl spinazie naar de top is geklommen. Nieuwe toevoegingen zijn bramen en aardappelen, die respectievelijk sperziebonen en paprika's/chilipepers van de lijst hebben verdrongen. Deze laatste krijgen nu een speciale vermelding vanwege hun hoge toxiciteitsscore. Ook in de Clean Fifteen zijn verschuivingen zichtbaar. Bloemkool en bananen zijn nieuw toegevoegd aan de lijst, terwijl honingmeloen en zoete aardappelen zijn weggevallen. Ananas behoudt de eerste plaats als schoonste product, gevolgd door maïs en avocado's die hun toppositie behouden.
Bramen nieuw op de lijst
Bramen zijn nieuw toegevoegd aan de Dirty Dozen-lijst en staan op de tiende plaats. Van de onderzochte monsters bevatte 93 procent meetbare hoeveelheden pesticiden. Per monster werden gemiddeld vier verschillende pesticiden gevonden, bestaande uit zowel fungiciden als insecticiden. Daardoor behoren bramen tot de meer vervuilde bessen, samen met aardbeien en blauwe bessen die al langer op de lijst staan.
Ook aardappelen zijn nieuw op de lijst, maar dit heeft vooral te maken met een specifieke Amerikaanse situatie. In de VS wordt na de oogst vaak chlorpropham toegepast om uitlopen te voorkomen, een stof die de Europese Unie in 2019 al heeft verboden vanwege gezondheidsrisico's. Voor Nederlandse consumenten is dit dus minder relevant.
Geldt de Dirty Dozen ook voor Nederland?
Je vraagt je misschien af of deze Amerikaanse gegevens wel relevant zijn voor Nederland. Dat is een terechte vraag, maar er zijn goede redenen om aan te nemen dat de resultaten grotendeels ook voor onze situatie gelden.
De groente- en fruithandel is namelijk mondiaal geworden. Veel van ons fruit komt uit dezelfde regio's als die welke Amerika bevoorraden, zoals Mexico en Zuid-Amerika (1, 2). Nederland importeert ook uit Amerika en andersom (3). Daarnaast streeft de internationale gemeenschap naar harmonisatie van voedselveiligheidsnormen via de Codex Alimentarius (4).
Bovendien tonen onderzoeken in Europa, Nederland en Engeland keer op keer vergelijkbare resultaten. De bevindingen zijn grotendeels in lijn met de Nederlandse PesticidenEetwijzer van het Pesticide Action Network (PAN)Nederland, wat de relevantie voor onze situatie onderstreept. Hetzelfde geldt voor de Engelse ‘Dirty Dozen’ van het PAN UK (5). Ook onafhankelijk Nederlands onderzoek bevestigt dat Nederlandse aardbeien en appels hoog scoren qua pesticidenresiduen (6, 7).
De eigenschappen van groenten en fruit die ze gevoelig maken voor plagen gelden wereldwijd. Een aardbei die in Nederland snel bederft door schimmels, zal ook elders ter wereld dezelfde problemen ondervinden. Daarnaast kunnen we producten zoals aardbeien en blauwe bessen niet schillen, waardoor de kans op blootstelling aan residuen groter is dan bij bijvoorbeeld kiwi's, avocado's of meloenen, waarvan we de schil niet eten.
Gezondheidseffecten van pesticiden
Onderzoek toont steeds duidelijker aan dat blootstelling aan bestrijdingsmiddelen verschillende gezondheidsrisico's met zich meebrengt. Studies hebben verbanden gevonden tussen het eten van groenten en fruit met hoge pesticidengehaltes en verminderde bescherming tegen hart- en vaatziekten. Ook zijn er aanwijzingen dat hoge blootstelling via voeding de vruchtbaarheid kan beïnvloeden, zowel bij mannen als vrouwen. Een grootschalig Frans bevolkingsonderzoek uit de periode 2014-2020 vond verbanden tussen bepaalde pesticidenmengsels en een verhoogd risico op borstkanker en diabetes type 2. Mensen met een dieet dat arm was aan synthetische pesticiden hadden een lager risico op deze gezondheidsproblemen. Vooral voor kinderen zijn de risico's zorgwekkend. Hun zenuwstelsel en andere lichaamssystemen zijn nog volop in ontwikkeling en daardoor extra gevoelig voor verstoring door chemische stoffen.
Praktische tips voor thuis
Wassen vermindert pesticidenresiduen, vuil en potentieel schadelijke bacteriën, maar verwijdert pesticiden beslist niet volledig. Ongewassen producten bevatten wel hogere pesticidengehaltes dan gewassen producten. Klik hier voor mijn artikel over de beste manier om bestrijdingsmiddelen van groente en fruit te wassen. Kies als het even kan voor biologische versies van Dirty Dozen-producten. Ze hoeven niet per se vers te zijn, want biologische opties uit de diepvries zijn vaak beschikbaar, net zo gezond, en zelfs nog betaalbaarder ook.
Volgens de EWG moet deze lijst je er niet van weerhouden om groenten en fruit te eten. In hun ogen blijft een dieet dat rijk is aan groenten en fruit, of het nu biologisch of regulier is, belangrijk voor je gezondheid.
Slotwoord
De jaarlijkse Dirty Dozen-lijsten verschillen niet heel veel van elkaar, maar ik vind het toch de moeite waard om ze in de gaten te houden en er af en toe weer even naar te kijken als geheugensteuntje. Door slim te kiezen tussen biologische en reguliere producten kun je je blootstelling aan bestrijdingsmiddelen aanzienlijk verminderen.
Als je de volledige EWG-lijst met alle groenten en fruit naast de Dirty Dozen en Clean Fifteen wilt downloaden, kun je hier terecht op onze website.
Bron: Juglen Zwaan
