18/09/2025
Z historii UE: Narodziny Traktatów Rzymskich
W czerwcu 1955 roku w Mediolanie odbyła się konferencja, która stała się punktem wyjścia do stworzenia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Uczestniczyli w niej przedstawiciele sześciu państw: Francji, Włoch, Niemiec Zachodnich oraz krajów Beneluksu. Głównym architektem i organizatorem spotkania był Walter Hallstein – prawnik, który wcześniej współpracował z nazistowskimi strukturami politycznymi, a po wojnie szybko znalazł się w kręgu głównych promotorów europejskiej integracji.
Dwa lata później, 25 marca 1957 r., w Rzymie podpisano dwa fundamentalne dokumenty, które weszły do historii jako Traktaty Rzymskie. Były to:
• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) – której głównym celem było stworzenie wspólnego rynku, zniesienie barier celnych i rozwój polityk gospodarczych wspólnych dla państw członkowskich.
• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM) – mający rozwijać współpracę w zakresie wykorzystania energii jądrowej.
Traktaty Rzymskie ustanawiały fundamenty instytucjonalne nowej Europy:
• swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału,
• utworzenie wspólnej polityki handlowej i rolnej,
• powołanie wspólnych instytucji administracyjnych, prawnych i finansowych, niezależnych od rządów narodowych,
• ustanowienie wspólnych organów, m.in. Komisji, Rady, Trybunału Sprawiedliwości i Zgromadzenia Parlamentarnego.
To właśnie w tych zapisach wielu badaczy widzi zaczątek dzisiejszej struktury unijnej – o charakterze ponadnarodowym, w dużej mierze niezależnej od demokratycznej kontroli parlamentów narodowych.
Walter Hallstein, jeden z głównych negocjatorów traktatów, pisał w liście do kanclerza Konrada Adenauera, że „wyznaczone nam zadanie zostało skrojone na Niemca”. Niedługo później został pierwszym przewodniczącym Komisji Europejskiej (1958–1967).
W rzeczywistości wiele z jego wcześniejszych koncepcji – przygotowanych jeszcze w latach 30. – zostało przeniesionych do praktyki powojennej. Już w 1939 roku, w swoim wykładzie programowym, Hallstein mówił o konieczności powołania wspólnych dla całej Europy instytucji administracyjnych: finansowych, prawnych, pocztowych, kolejowych, lotniczych, a także biura propagandy. Zdumiewające jest to, jak wiele z tych założeń znalazło później odzwierciedlenie w strukturach EWG i UE.
Bruksela – nowa stolica integracji:
Choć traktaty zostały podpisane w Rzymie, to prawdziwą stolicą nowej wspólnoty stała się Bruksela. Tam ulokowano centralne instytucje, które w kolejnych dekadach stopniowo przejmowały coraz większe kompetencje od rządów narodowych.
Traktaty Rzymskie były początkiem procesu, który z biegiem lat doprowadził do powstania Unii Europejskiej w znanej nam formie. Dla jednych były przełomem w budowie pokoju i dobrobytu w Europie, dla innych – fundamentem ponadnarodowej konstrukcji ograniczającej suwerenność państw.
Jedno jest pewne: 25 marca 1957 roku rozpoczął się nowy etap historii Europy, którego skutki odczuwamy do dziś. cdn.