27/09/2025
De ‘limbic leap’ bij kleuters
Wat gebeurt er in deze fase?
Tussen 4 en 6 jaar maken kleuters een grote sprong in hun hersenontwikkeling. Vooral het emotie-deel van de hersenen (het limbisch systeem) groeit snel. De amygdala, die emoties zoals boosheid en angst regelt, is extra actief.
Maar de “rem” in de hersenen (de prefrontale cortex) is nog niet klaar. Daardoor hebben kinderen veel emoties, vinden ze het moeilijk om zich in te houden en raken ze sneller overprikkeld. Tegelijk leren ze ook meer mee te voelen met anderen.
Je kunt het zien als een auto met een sterke motor (emoties), maar met remmen die nog niet goed werken (zelfbeheersing).
Hoe zie je dit in de klas en of thuis
• Boze buien of huilen om kleine dingen
→ Het brein reageert heftig zonder goede rem.
• Snel gespannen of overprikkeld
→ Er komt te veel informatie tegelijk binnen.
• Veel gevoel voor vriendjes, maar ook ruzies
→ Ze zijn sociaal gevoeliger, maar kunnen dit nog niet goed sturen.
• Moeite met wachten of luisteren
→ Hun “zelfcontrole” is nog in ontwikkeling.
Wat kun jij doen als leerkracht of ouder
1. Geef emotionele veiligheid
• Benoem het gevoel van het kind.
• Blijf rustig en dichtbij tijdens een uitbarsting.
• Gebruik kaarten of meters om gevoelens te leren kennen.
2. Maak de dag voorspelbaar
• Gebruik dagritmekaarten of pictogrammen.
• Vertel wat er straks gaat gebeuren.
• Werk met vaste rituelen, zoals een liedje bij opruimen.
3. Zorg voor beweging
• Laat kinderen duwen, trekken, rollen of sjouwen.
• Plan korte beweegpauzes.
• Maak een hoek voor “zwaar werk”.
4. Oefen zelfbeheersing spelenderwijs
• Spelletjes zoals Stopdans of Annemaria Koekoek.
• Spelletjes met duidelijke regels.
• Lees boeken over emoties, zoals Het Kleurenmonster.
5. Werk samen met ouders
• Leg uit dat dit gedrag normaal is in deze fase.
• Geef tips voor thuis, zoals een rustig plekje of duidelijke taakjes.
6. Zorg ook voor jezelf
• Neem af en toe rust.
• Praat met collega’s.
• Wees mild voor jezelf, ook jij leert nog.
Tot slot
Een kleuter die ineens boos uitvalt en daarna weer lief en zorgzaam is, is niet lastig. Het hoort bij deze ontwikkelingsfase. Jij bent in deze tijd hun veilige plek en hun “externe rem”. Met structuur, rust en een beetje humor help je kleuters groeien in veerkracht.