01/11/2024
Soms lijken emoties ons compleet over te nemen, vooral wanneer ze zwaar en donker voelen, zoals schaamte. Niet de milde “oeps, ik maakte een vergissing”-schaamte, maar die diepgewortelde toxische schaamte die jou meeneemt naar een plek waar je jezelf volledig verliest.
Deze schaamte raakt je niet alleen emotioneel, maar zet ook je hele lichaam en brein in een overlevingsmodus. Dit heeft te maken met de werking van je autonome zenuwstelsel en de manier waarop ons bewustzijn fluctueert, zoals te zien is op de bewustzijnsschaal van David Hawkins.
Hawkins introduceerde een schaal om onze emotionele en mentale toestanden te begrijpen, van de laagste emoties zoals schuld en schaamte, tot aan het hogere niveau van liefde, vreugde en verlichting. De lagere niveaus houden je in een gesloten cirkel van spanning en stress; ze activeren het sympathische deel van je zenuwstelsel, dat je lichaam in overlevingsstand zet. Omgekeerd brengen hogere niveaus, zoals liefde en acceptatie, je zenuwstelsel naar een parasympathische staat, waar je lichaam ontspant en tot rust komt.
Op de schaal bevindt schaamte zich onderaan, vaak vergezeld door zo een krachtige negatieve zelfwaardering dat het ieder gevoel van bestaansrecht aantast. En daar begint een fysiek-emotioneel proces: hoe lager je op deze schaal zakt, hoe moeilijker het is om jezelf rustig en veilig te voelen. Je zenuwstelsel interpreteert deze emoties namelijk als een signaal van existentiële bedreiging, en dat beïnvloedt hoe je de wereld – en jezelf – ervaart.
Toxische schaamte ontstaat vaak door langdurige blootstelling aan negatieve ervaringen en overtuigingen die een fundamentele invloed hebben op hoe je jezelf ziet. Dit soort schaamte is niet iets wat makkelijk oplost; het gaat vaak over diepere, aanhoudende gevoelens van waardeloosheid. En omdat ons zenuwstelsel constant in verbinding staat met onze emoties, vertaalt dit zich in fysieke stresssignalen: je zenuwstelsel blijft “aan”, waardoor je lichaam in een overlevingsmodus blijft steken.
Wanneer schaamte, angst en zelfafwijzing zich opstapelen, reageert het autonome zenuwstelsel uiteindelijk met een freeze-respons. Dit is de dorsale staat van het parasympatisch zenuwstelsel.
Waar de vecht- en vluchtmodus zich richten op actie, reageert de freeze-modus met een complete stilstand. Je lichaam en geest “bevriezen” om te ontsnappen aan een dreiging die te groot voelt om te verwerken. Het resultaat? Gevoelens van depersonalisatie en derealisatie: alsof je losgekoppeld bent van jezelf of alsof de wereld om je heen niet echt is. Dit zijn manieren waarop je brein je probeert af te schermen van overweldigende emoties, zelfs als dat betekent dat je tijdelijk het contact met jezelf en je omgeving verliest. Het lichaam komt daarbij in een shut down. Enkel de meest vitale functies blijven actief. Je hart en longen blijven in een spaarstand pompen en de overige organen zijn zo goed als uitgeschakeld. Allemaal dus bedoeld om jou te 'beschermen en te doen overleven'.
Gelukkig is het mogelijk om uit die donkere, verstikkende lagen te komen en terug te keren naar het hogere bewustzijn dat we allemaal zijn. Door je eigen patronen te leren herkennen en te begrijpen hoe je zenuwstelsel reageert, zet je de eerste stap in jouw herstel. Het beoefenen van zachtmoedigheid ligt hierbij aan de basis van jouw herstel. Zachte lichaamsgerichte veiligheidsoefeningen, systemische oefeningen, licht ademwerk en rustige meditaties helpen je om deze diep ingebakken emoties langzaam los te weken en om met open houding en zonder oordeel naar jezelf te kijken.
Het is niet voor niks, dat het kantelpunt op de bewustzijnsschaal van Hawkins begint bij 'moed'. Elke stap richting moed, brengt je zenuwstelsel een beetje meer in balans. Weet dat herstel een geduldig, vriendelijk proces mag zijn. Vanuit die kleine veranderingen ontstaat een basis van veiligheid en kracht, waarmee je beetje bij beetje de schaamte loslaat en weer in contact komt met jezelf en de wereld. De rest komt later.
*Herstel begint met Zachtmoedigheid ✨
