20/02/2025
चितवनमा मौखिक स्वच्छता : डा. नमुना जमरकट्टेलसँगको अन्तरवार्ता
चितवन नेपालकै एक विकसित जिल्ला हो, जहाँ स्वास्थ्य सेवाको पहुँच राम्रो हुँदै गएको छ। मौखिक स्वच्छता (ओरल हाइजिन) स्वास्थ्यको एउटा महत्त्वपूर्ण पाटो हो, तर अझै पनि धेरैले यसलाई उपेक्षा गरिरहेका छन्। यसै सन्दर्भमा, हामीले डेन्टल सर्जन डा. नमुना जमरकट्टेलसँग कुराकानी गरेका छौं।
प्रश्न: नेपालमा विशेष गरी चितवनमा मौखिक स्वच्छताको स्थिति कस्तो देख्नुभएको छ?
डा. नमुना: चितवनमा स्वास्थ्यप्रति जनचेतना बढ्दै गए पनि मौखिक स्वच्छता अझै पनि प्राथमिकतामा परेको छैन। धेरै मानिसहरू नियमित रुपमा दन्त चिकित्सक कहाँ जाँदैनन्, दाँत सफा गर्ने सही तरिका थाहा नपाउने, र चीनीयुक्त खाना तथा चिया–कफीको अत्यधिक सेवन गर्ने गर्छन्, जसले गर्दा दाँत र गिजाको समस्या बढ्दै गएको छ।
प्रश्न: मौखिक स्वच्छता नअपनाउँदा के–कस्ता समस्या देखा पर्न सक्छन्?
डा. नमुना: मौखिक स्वच्छताको कमीले विभिन्न गम्भीर समस्या निम्त्याउन सक्छ। मुख्य समस्याहरूमा दाँत कुहिने (क्याभिटी), गिजा सुन्निने (जिन्जिभाइटिस), मुख दुर्गन्ध आउने (ब्याड ब्रेथ), र गम्भीर अवस्थामा गिजाको रोग (पेरियोडोन्टाइटिस) पर्न सक्छ। यी समस्याहरूले केवल मुखमा मात्र नभएर सम्पूर्ण स्वास्थ्यमा असर पुर्याउन सक्छन्, जस्तै मुटु रोग तथा मधुमेहको खतरा बढ्ने सम्भावना रहन्छ।
प्रश्न: मौखिक स्वच्छता राम्रो बनाउन तपाईं के सुझाव दिनुहुन्छ?
डा. नमुना:
1. दैनिक दुई पटक दाँत माझ्नुहोस्: बिहान उठ्नेबित्तिकै र राति सुत्नुअघि फ्लोराइडयुक्त टूथपेस्ट प्रयोग गरी दुई मिनेटसम्म दाँत सफा गर्नुहोस्।
2. फ्लसिंग र माउथवाश: केवल ब्रसिङले पुग्दैन, फ्लसिङले दाँतको बीचका फोहोर हटाउन मद्दत गर्छ।
3. स्वस्थकर खानपान: धेरै चिनी भएको खाना तथा पेय पदार्थ कम खानुहोस्। हरियो सागसब्जी, फलफूल, र पानी प्रशस्त पिउनुहोस्।
4. नियमित दन्त परीक्षण: कम्तीमा ६ महिनामा एक पटक दन्त चिकित्सक कहाँ गएर जाँच गराउनुहोस्।
5. धूम्रपान तथा सुर्तीजन्य पदार्थबाट टाढा रहनुहोस्: यस्ता पदार्थले मुखको स्वास्थ्यमा नराम्रो असर पार्छ।
प्रश्न: मौखिक स्वच्छताको महत्त्वबारे जनचेतना बढाउन के गर्न सकिन्छ?
डा. नमुना: जनचेतना अभिवृद्धि गर्न विद्यालय, कलेज तथा विभिन्न समुदायमा दन्त स्वास्थ्यसम्बन्धी सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गर्न आवश्यक छ। सामाजिक सञ्जाल, टेलिभिजन तथा रेडियोजस्ता माध्यमबाट पनि यसबारे सन्देश प्रवाह गर्न सकिन्छ। साथै, दन्त चिकित्सकहरूले निःशुल्क परीक्षण शिविरहरू सञ्चालन गरेर स्थानीय बासिन्दालाई सजिलै उपचार तथा परामर्श दिने वातावरण सिर्जना गर्नुपर्छ।
निष्कर्ष मौखिक स्वच्छता केवल चम्किला दाँतका लागि मात्र होइन, सम्पूर्ण स्वास्थ्यका लागि पनि अत्यन्तै आवश्यक छ। यदि हामी दैनिक जीवनमा स-साना परिवर्तनहरू अपनाउँछौं भने गम्भीर दन्त रोगहरूबाट जोगिन सक्छौं। डा. नमुना जमरकट्टेलले दिएका सुझावहरूलाई पालना गरेर स्वस्थ र उज्यालो मुस्कान प्राप्त गर्न सकिन्छ।