26/05/2025
सूर्यको किरणबाट छालाको सुरक्षा: २०२५ का लागि सुरक्षित सनस्क्रिनहरू सम्बन्धी छाला रोग विशेषज्ञको नजरमा
प्रिय पाठकवृन्द,
छालाको स्वास्थ्य र सुरक्षा हाम्रो समग्र कल्याणका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ, विशेषगरी सूर्यको हानिकारक पराबैंगनी (UV) किरणहरूबाट बच्न। यस सन्दर्भमा, सनस्क्रिनको सही छनोट र प्रयोगले क्यान्सर, समय अगावै छालाको बुढ्यौली र अन्य छाला सम्बन्धी समस्याहरूबाट बचाउन ठूलो भूमिका खेल्छ।
हालै, इन्भाइरोन्मेन्टल वर्किङ ग्रुप (Environmental Working Group - EWG) ले आफ्नो २०२५ को वार्षिक सनस्क्रिन गाइड (2025 Annual Guide to Sunscreens) जारी गरेको छ। यस प्रतिवेदनले बजारमा उपलब्ध सनस्क्रिनहरूको सुरक्षा र प्रभावकारिताको बारेमा गहिरो विश्लेषण प्रस्तुत गरेको छ। यस प्रतिवेदनका मुख्य निष्कर्षहरू र एक छाला रोग विशेषज्ञको रूपमा मेरा सिफारिसहरू यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ:
EWG को २०२५ को प्रतिवेदनका मुख्य निष्कर्षहरू:
* कम सुरक्षित उत्पादनहरू: EWG को विश्लेषण अनुसार, बजारमा उपलब्ध २,२०० भन्दा बढी सनस्क्रिन उत्पादनहरूमध्ये एक चौथाईभन्दा पनि कमले मात्र सुरक्षा र प्रभावकारिताका लागि तोकिएका मापदण्डहरू पूरा गरेका छन्। यसको अर्थ धेरै उत्पादनहरूले गलत दावी गर्ने वा पुरानो सूत्रहरू प्रयोग गर्ने गरेका छन्, जसमा सम्भावित स्वास्थ्य चिन्ताका तत्वहरू पनि हुन सक्छन्।
* चिन्ताजनक रसायनहरू: EWG ले धेरै सनस्क्रिनहरूमा रहेका ओक्सीबेन्जोन (Oxybenzone) जस्ता रसायनहरूको प्रयोगप्रति चिन्ता व्यक्त गरेको छ। यी रसायनहरूले हर्मोन सन्तुलनमा असर पार्न सक्ने र समुद्री इकोसिस्टमका लागि पनि हानिकारक हुने अनुसन्धानले देखाएको छ। यद्यपि सन् २०१६ मा ७०% भन्दा बढी गैर-मिनरल सनस्क्रिनमा ओक्सीबेन्जोन प्रयोग हुने गरेकोमा अहिले यो ९% मा झरेको छ, जुन सकारात्मक संकेत हो।
* भिटामिन ए को मुद्दा: केही सनस्क्रिनहरूमा भिटामिन ए (Vitamin A) को प्रयोगले सूर्यको प्रकाशमा छालाको क्षति अझ बढाउन सक्ने सम्भावना रहेको कुरा पनि प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।
* स्प्रे र पाउडर सनस्क्रिनको जोखिम: स्प्रे र पाउडर सनस्क्रिनहरूमा सास फेर्दा सामग्रीहरू शरीरभित्र जाने जोखिम (inhalation risk) हुने र लोशनको तुलनामा यिनको कभरेज कम प्रभावकारी हुने भएकोले EWG ले यिनीहरूलाई जोखिमपूर्ण मानेको छ।
सुरक्षित सनस्क्रिन छनोटका लागि सिफारिसहरू:
एक छाला रोग विशेषज्ञको रूपमा, म तपाइँलाई निम्न प्रकारका सनस्क्रिनहरू छनोट गर्न सल्लाह दिन्छु:
* मिनरल-आधारित सनस्क्रिन (Mineral-based Sunscreens): जिंक अक्साइड (Zinc Oxide) र टाइटेनियम डाइअक्साइड (Titanium Dioxide) भएका मिनरल सनस्क्रिनहरू सबैभन्दा सुरक्षित र प्रभावकारी विकल्प मानिन्छन्। यी तत्वहरू छालाद्वारा अवशोषित हुँदैनन् र सूर्यका किरणहरूलाई भौतिक रूपमा प्रतिबिम्बित (physically deflect) र रोकेर काम गर्छन्। सन् २००७ मा १७% मात्रै मिनरल-आधारित सनस्क्रिनहरू उपलब्ध भएकोमा अहिले यो ४३% पुगेको छ, जुन उपभोक्ताहरूको लागि राम्रो खबर हो।
* सुगन्ध-मुक्त उत्पादनहरू (Fragrance-free Products): अनावश्यक रासायनिक तत्वहरूबाट बच्नका लागि सुगन्ध-मुक्त सनस्क्रिनहरू छनोट गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ। EWG-Verified® मार्क भएका उत्पादनहरूले सामग्री पारदर्शिता र हानिकारक सुगन्ध रसायनहरूको अनुपस्थितिको ग्यारेन्टी दिन्छन्।
* सही SPF र ब्यालेन्स प्रोटेक्शन: सनस्क्रिनको SPF (Sun Protection Factor) १५ देखि ५० भित्र हुनुपर्छ र यसले UVA र UVB दुवै किरणहरूबाट सन्तुलित सुरक्षा प्रदान गर्नुपर्छ। उच्च SPF ले मात्र पर्याप्त सुरक्षाको ग्यारेन्टी गर्दैन, त्यसैले SPF सँगसँगै अन्य गुणहरूमा पनि ध्यान दिनुहोस्।
* नियमित र सही प्रयोग: कुनै पनि सनस्क्रिन तब मात्र प्रभावकारी हुन्छ जब यसलाई सही तरिकाले र नियमित रूपमा प्रयोग गरिन्छ। सूर्यको प्रकाशमा जानुअघि पर्याप्त मात्रामा सनस्क्रिन लगाउनुहोस् र हरेक २ घण्टामा वा पौडी खेल्ने वा धेरै पसिना आएपछि पुनः लगाउनुहोस्।
अन्तमा, सनस्क्रिनको प्रयोग छालाको सुरक्षाका लागि एक महत्त्वपूर्ण कदम हो। EWG को २०२५ को प्रतिवेदनले हामीलाई सुरक्षित र प्रभावकारी उत्पादनहरू छनोट गर्न थप स्पष्टता प्रदान गरेको छ। आफ्नो छालाको प्रकार र आवश्यकता अनुसार उपयुक्त सनस्क्रिन छनोट गर्न कुनै दुविधा भएमा आफ्नो छाला रोग विशेषज्ञसँग सल्लाह लिनुहोस्।
धन्यवाद
डा. शम्भु दत्त जोशी, एम डि छाला रोग विशेषज्ञ