19/09/2025
श्राद्धमा पत्नी रजस्वला भएमा श्राद्धगर्ने विषयमा निर्णय
ताेयराज नेपाल ´´विदेशकाे वा विगताग्निकाे वा ,
रजस्वलायामपि धर्मपत्न्याम्।
श्राद्धं मृेुताहे विदधीत पाकै-
र्नामेन हेम्ना न तु पञ्चमेS ह्नि।। ``
एवं मासिकेS पि।
´´श्राद्धीयाहनि सम्प्राप्ते यस्य भार्या रजस्वला।
श्राद्धं तत्र न कर्तव्यं कर्तव्यं पञ्चमेS हनि।।``
´´आब्दिके समनुप्राप्ते यस्य भार्या रजस्वला।
पञ्चमेS हनि `` इत्युत्तरार्धम् , तदपुत्रस्त्रीकर्तृकश्राद्धविषयम्।
´´भर्तुः श्राद्धं पञ्चमे Sह्नि कुर्याद् भार्या रजस्वला।
पुत्रः पित्राेः प्रकुर्वीत मृताहनि शुचिर्यतः।।``
´´अपुत्रा तु यदा भार्या सम्प्राप्ते भर्तुराब्दिके।
रजस्वला भवेत् सा तु कुर्यात्तत् पञ्चमेS हनि।।
दैवे कर्मणि पित्र्ये वा पञ्चमेS हनि शुद्ध्यति।। ``
निर्ण•सि• चूडामणि १००१ , १००२
पत्न्यां रजस्वलायां महालयाे
न कार्यः।कालान्तराणां सत्त्वात्।
अमायां रजाेदेषे आश्विनशुक्ल
पञ्चमीपर्यन्तं गौडकाले महालयः।
ध•सि•सुधा-१६३ ,ध•सि• हेमराज १८७
सकृन्महालयस्तु दर्शे भार्यारजसि मुख्यकालातिक्रमभिया तत्रैव कार्यः।
एवमाश्विनशुक्ल पञ्चम्यन्तकालेS प्यूह्यम्। प्रत्याब्दिकं मासिकं च रजाेदाेषे S पि ( सम्भवे सति) तद्दिन एव कार्यमित्येकपक्षः। (असम्भवे) पञ्चमेSहनि कार्यमित्यपरपक्षः। पक्षद्वये S पि ग्रन्थसम्मतिः , शिष्टाचारसम्मतिश्च। भार्यान्तरसत्त्वे तद्दिन एवेति सर्वसम्मतम्।।....
´´अपुत्रा स्त्री रजाेदाेषे भर्तुराब्दिकं पञ्चमेS हनि कुर्यान्न त्वन्यद्वारा तद्दिने।``ध•सि•सुधा•८३७, ध•सि•हेम•८९३
नारी रजस्वला भएमा यदि रज बन्द हुन्छ भने
पाँच दिनदेखि देवकार्य र पितृकार्यका लागि याेग्य हुन्छन्। पत्नी रजस्वला भएपनि श्रीमान् आफु शुद्धै हुनेहुँदा बाबुकाे एकोद्दिष्टश्राद्ध कुनै हालतमा छाेड्न मिल्दैन।
उपर्युक्त वचनका आधारमा एकाेद्दिष्ट श्राद्धमा यदि पत्नी रजस्वला भएमा सम्भव भएसम्म त्यसै दिनमा नै गर्नुपर्दछ , भन्ने वचन छ-
´´रजस्वलायां भार्यायां क्षयाहं यः परित्यजेत्।
स वै नरकमाप्नाेति यावदाभूतसम्लवम्।।``
निर्ण•सि•चूडा•१००१
पत्नी रजस्वला भएर श्राद्ध छाेड्ने व्यक्ति प्रलयकालसम्म नरकमा जान्छ ,भनिएकाे छ। याे नियम मासिकमा पनि लागुहुन्छ।
तर महालयश्राद्धमा पत्नी रजस्वला भएमा त्यसदिन श्राद्ध गर्नुहुँदैन।
मासिकमा पनि पत्नी रजस्वला भएमा मासिक गर्नैपर्दछ।
आशौच परी मासिक यदि मृततिथिमा हुन सकेन भने अर्काे मासिकमा एकतन्त्रले एकैचोटी गर्नुपर्छ। पत्नी रजसवला भएर मृततिथिमा श्राद्ध गर्न असम्भव भएमा पाँचौ दिनमा यदि रज बन्द हुन्छ भने अर्थात् चारौं दिनमा रज बन्द हुनेगरेकाे छ भने- पाँचौं दिनमा श्राद्ध गर्नुपर्छ भन्ने पक्ष छ। तर
´´सप्ताहात् पितृदेवानां भवेद् याेग्या व्रतार्चने ´´
भन्ने गरुडपु•काे वचनका आधारमा सात दिनमा श्राद्धगर्न भने हुँदैन ।किनकि याे वचन भन्दा स्मृतिका अरु वचन बलवान् छन्।स्मृतिसँग मेल नखाने वचन प्रामाणिक मानिदैन। सातदिनमा गर्नुभन्दा बरु औंसीमा , दुवैपक्षका एकादशीमा , अर्काे महिनाकाे त्यसैपक्षकाे त्यसेै तिथिमा वा व्यतीपात याेगमा एकोद्दिष्टश्राद्ध गर्न हुन्छ।
छाेरा नहुने श्रीमतीले पतिकाे श्राद्धमा भने रजस्वला भएमा रजाे निवृत्ति हुन्छ भने पाँचौं दिनमा नै श्राद्ध गर्नुपर्दछ। तर अर्काद्वारा मृततिथिमा श्राद्ध गराँउनु हुँदैन।बरु पाचौँदिनमा रजाे निवृत्ति नभए औंसी , दुवैपक्षका एकादशीमा ,अर्को महिनाकाे त्यसै पक्षमकाे त्यसै तिथिमा वा व्यतीपात याेगमा श्राद्ध गर्न हुन्छ।
महालयश्राद्धमा पत्नी रजस्वला भएमा --
´´अमापाते भरण्यां च द्वादश्यां पक्षमध्यके।
तथा तिथिं च नक्षत्रं वारं च न विचारयेत्।।``
निर्णयसि• चूडामणि २८६
बाबुका तिथिमा महालयश्राद्ध गर्नेले पत्नी रजस्वला भएमा बाबुकातिथिमा श्राद्ध नगरेर पत्नी उक्सिएपछि आउने अष्टमी , द्वादशी,औंसी ,व्यतीपातयाेग र भरणी नक्षत्र मध्ये जुन अगाडि आउँछ त्यसैमा गर्नुपर्दछ। औंसीमा पत्नी रजस्वला भएमा भने मुख्यकाल बिताउनु नहुने हुनाले औंसीमा नै श्राद्ध गर्नुपर्छ भन्ने प्रबल पक्ष छ , भने आश्विन शुक्ल पञ्चमीसम्ममा गर्नुपर्दछ भन्ने पक्ष पनि छ। सम्भव भएसम्म औंसीमा नेै गर्नु उत्तम हुन्छ, सम्भव नभएमा आश्विनशुक्ल प्रतिपदादेखि आश्विनशुक्ल पञ्चमीसम्म जुनसुकै दिनमा गर्दा पनि हुन्छ।।
ॐ हरये नमः।।
