14/12/2025
https://www.facebook.com/share/p/1bSvEyqPGC/
सर्भाइकललाई सामान्य दुखाइ भनेर बेवास्ता नगर्नुहोस्!” यस्तो ध्यान राख्नुहोस्
जाडो मौसममा बढ्दै जाने घाँटी र काँधको जकडन, टाउको भारी हुनु, चक्कर लाग्नु र हात–बाहुमा झुनझुनी आउनु — यी सबै सर्भाइकल स्पोन्डाइलोसिस का संकेत हुन सक्छन्।
आजको आधुनिक जीवनशैलीमा मोबाइल, ल्यापटपको अत्यधिक प्रयोग र गलत बस्ने बानीका कारण यो समस्या तीव्र रूपमा बढिरहेको छ। आयुर्वेद अनुसार, यो समस्या मुख्यतः वात दोष बढ्नु का कारण हुन्छ, जसले हड्डी, नसाहरू र मांसपेशीहरूलाई असर गर्छ।
सर्भाइकल भनेको के हो?
मानव शरीरमा घाँटी पछाडिको भाग, जुन C1–C7 cervical vertebrae बाट बनेको हुन्छ, त्यसलाई सर्भाइकल भनिन्छ।
यसले टाउकोलाई सहारा दिन्छ, घुमाउन–उठाउन मद्दत गर्छ र यही भागबाट धेरै महत्वपूर्ण नसाहरू (cervical nerves) शरीरभरि फैलिन्छन्।
सर्भाइकलको काम किन धेरै महत्वपूर्ण छ?
✔ टाउकोको तौल (झन्डै ५–६ किलो) सम्हाल्ने
✔ मस्तिष्कबाट शरीरका भागहरूमा सन्देश पुर्याउने नसाहरूको सुरक्षा
✔ घाँटी, काँध, बाहु र माथिल्लो ढाडको चलायमानता नियन्त्रण
✔ सन्तुलन र सही spinal posture कायम राख्ने
यदि यो भाग कमजोर भयो भने टाउको दुखाइ, चक्कर, घाँटी–काँध–ढाड दुखाइ, थकान र हातमा कमजोरी देखिन सक्छ।
सर्भाइकल समस्या किन हुन्छ?
• लगातार मोबाइल/ल्यापटपमा झुकिरहनु
• गलत तकिया वा धेरै अग्लो–होचो pillow
• चिसो हावा वा AC को सीधा असर
• घाँटी बारम्बार क्र्याक गर्नु
• तनाव र वात दोष बढ्नु
• भिटामिन D को कमी
• व्यायामको अभाव
सर्भाइकल दुखाइका प्रभावकारी आयुर्वेदिक उपाय
🔸 तातो तिलको तेल (Sesame Oil) अभ्यंग
तिलको तेलले वात शान्त गर्छ र नसाहरूमा लचिलोपन बढाउँछ।
👉 राति १० मिनेट घाँटी–काँध हल्का मालिस
👉 दुखाइ ५०–६०% सम्म कम हुन सक्छ
🔸 तातो सेक (Hot Fomentation)
तातो पानीको बोतल वा तातो तौलियाले दिनमा २ पटक १०–१५ मिनेट
👉 कडा मांसपेशी खुकुलो भई रक्तसञ्चार बढ्छ
🔸 हल्दी + दूध (Anti-inflammatory)
हल्दीको curcumin ले सुजन कम गर्छ
👉 सुत्नुअघि १ कप हल्दी दूध
🔸 लसुन + तिलको तेल (Nerve Booster)
लसुनका sulphur compounds ले नसाको सूजन घटाउँछन्
👉 ३–४ लसुन कुटेर तिलको तेलमा मालिस
🔸 अश्वगन्धा (Stress & Vata Regulator)
👉 १ चम्चा अश्वगन्धा पाउडर राति दूधसँग
👉 मांसपेशी रिल्याक्स र mind-body balance
🔸 त्रिफला (Vata Detox)
👉 राति त्रिफला सेवनले शरीरको वात सन्तुलनमा राख्छ
🔸 पर्याप्त निद्रा
कम निद्राले cervical stiffness बढ्छ
👉 ७–८ घण्टा सुत्दा healing छिटो हुन्छ
🔸 सूर्य नमस्कार र घाँटीका हल्का व्यायाम
आयुर्वेद भन्छ — “सही व्यायामले वातजन्य दुखाइ हटाउँछ”
👉 घाँटी बिस्तारै माथि-तल, दायाँ-बायाँ घुमाउनु
🔸 सही तकिया (Low & Soft)
पातलो, मुलायम र घाँटीलाई support दिने तकिया प्रयोग गर्नुहोस्
🔸 बिहानको घाम (Vitamin D Source)
भिटामिन D को कमी सर्भाइकलको ठूलो कारण हो
👉 बिहान १५ मिनेट घाममा बस्नुहोस्
सर्भाइकलबाट बच्न प्रमाणित टिप्स
• हरेक ३० मिनेटमा posture बदल्नुहोस्
• मोबाइल आँखाको लेभलमा राख्नुहोस्
• बिहान १० मिनेट neck rotation गर्नुहोस्
• भिटामिन D युक्त खाना खानुहोस्
• पर्याप्त पानी पिउनुहोस् (disc हरू ७०% पानीबाट बनेका हुन्छन्)
👉 सर्भाइकललाई हल्का नठान्नुहोस्, आजैबाट सही हेरचाह सुरु गर्नुहोस्।