Medi Nepal

23/12/2021

Early studies suggest a reduced risk of Covid-19 hospitalization when infected with Omicron compared to Delta
By Jacqueline Howard, CNN

23/04/2020

कोभिड–१९ विरुद्ध लड्न सहयोगी पोषक तत्व

कोरोना भाइरसले उत्पन्न गरेको महामारीले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर भएका मानिसलाई महासङ्कटमा पारिरहेको छ । बुढ्यौली, रोगी र जीर्ण शरीर तथा रोगसँग लड्ने क्षमता कमजोर भएका मानिस कोभिड–१९ को जोखिममा अधिक छन् ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार कोभिड–१९ को उपचारमा कुनै निर्दिष्ट औषधि अहिलेसम्म नभएका कारण हामीले आप्mनो शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउनु नै श्रेयष्कर हुन्छ, जुन अन्य रोग र अवस्थाका लागि समेत हीतकर नै छ ।
रोगको बाटो पहिले नै छेक्नु राम्रो हो । यसमा हाम्रो आदर्श आहारबिहारले सबल हुने प्रतिरक्षा प्रणालीको मुख्य योगदान रहन्छ ।
यसै कारण हामीले आप्mनो शरीरमा निम्न बमोजिमका पोषक तत्वको पर्याप्तता बनाइराख्नु पर्दछ ।

भिटामिन सी

शरीरमा प्रतिरक्षा प्रणाली सुदृढ बनाउनमा भिटामिन सीको ठूलो योगदान रहन्छ । यो एक शक्तिशाली एन्टिअक्सिडेन्ट पनि हो । यसले शरीरमा एन्टिबडी र सेता रक्तकोष उत्पादनलाई प्रेरित गर्दछ । अमिला फलपूmल तथा ब्रोकाउली, पालुङो, गाँजर र अमलामा पर्याप्त मात्रामा भिटामिन सी पाइन्छ ।

भिटामिन ई

एन्टिअक्सिडेन्ट गुणयुक्त भिटामिन ई को मात्रा शरीरका अन्य कोषभन्दा प्रतिरक्षा प्रणालीका कोषमा बढी पाइएको छ । भाइरल सङ्क्रमणको अवस्थामा भिटामिन ईले भाइरस मार्ने प्रतिरक्षा प्रणालीका कोषहरुलाई मद्दत पुर्याउने क्लिनिकल अनुसन्धानहरुमा देखिएको छ । साथै भिटामिन ई कम भएमा मांसपेशी कमजोर पर्ने र सङ्क्रमणको जोखिम बढ्ने गर्छ ।
गेडागुडी, बदाम, सूर्यमुखीका विउ, पिस्ता, फर्सीको विउ, कटुस र काजु भिटामिन ईका प्रमुख स्रोत हुन् ।

भिटामिन ए

वनस्पतिमा हुने यौगिक बिटा क्यारोटिनलाई शरीरले भिटामिन ए मा रुपान्तरित गर्दछ । यो भिटामिन आँखाका लागि धेरै राम्रो मानिएको छ । तर भिटामिन ए ले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणाली पनि बलियो बनाउन योगदान गर्छ । गाँजर, फर्सी, मेवा आदि भिटामिन ए का मुख्य स्रोत हुन् ।

भिटामिन डी

शरीरमा क्याल्सियम अवशोषण र हड्डी बलियो बनाउन सहयोगी हुने भिटामिन डी ले भाइरस, ब्याक्टेरियाविरुद्ध शरीरले देखाउने प्रतिक्रियामा सहयोगी भूमिका खेल्दछ । सङ्क्रमणको अवस्थामा समेत यो भिटामिन काम लाग्छ ।
खाद्य वस्तुमा भिटामिन डी बिरलै पाइन्छ र यसको मुख्य स्रोत भनेको घाम नै हो । तर अन्डा, काँचो दूध, साल्मन माछा, जौ आदिमा केही मात्रामा भिटामिन डी पाइन्छ ।

फोलेट

बी कम्प्लेक्स भिटामिन फोलेटका रुपमा परिचित छ । शरीरको प्रतिरक्षा प्रणाली, मेटाबोलिज्म र डिएनए सङ्श्लेषणमा यस भिटामिनको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । कोषको वृद्धि र विकासमा समेत यसले योगदान गर्दछ । हामीले ब्रोकाउली, एभोकादो, गेडागुडी, कन्दमूल, हरिया सागपात खाएर यो भिटामिन प्राप्त गर्न सक्छौँ ।

फलाम

रगतको एक अवयव हेमोग्लोबिनको एक प्रमुख भाग हो फलाम तत्व । हेमोग्लोबिनले शरीरमा अक्सिजन ओसार्ने काम गर्छ । फलाम तत्वले सेता रक्तकोषको उत्पादनमा सहयोग गरेर प्रतिरक्षा प्रणाली प्रवद्र्धन गर्दछ ।
माछा, मासु, गेडागुडी, सागपात, काजु, ब्रोकाउली, जौ, बदाम आदि फलामका मुख्य स्रोत हुन् ।

सेलेनियम

सेलेनियमले शरीरमा आन्तरिक क्षति पुग्नबाट रोक्छ । यसले फ्रि रेडिकलहरुका कारणले कोषमा क्षति पुग्न दिँदैन । जस कारण हामीलाई जीर्ण रोग लाग्नबाट बच्न मद्दत मिल्छ । सेलेनियममा भाइरसविरुद्धको गुण हुन्छ । यसले दम र श्वासप्रश्वासका अन्य समस्यासँग जुभ्mन महत्वपूर्ण योगदान गर्दछ ।
गेडागुडी, सिमी, तेलीय माछा, अप्रशोधित दुग्ध पदार्थ, फलपूmल, सादा दही, जौ, च्याउ आदिमा सेलेनियम पाइन्छ ।

जिङ्क

शक्तिशाली एन्टिभाइरल र एन्टि–इन्प्mलामेटरी गुण भएको पोषक तत्वका रुपमा जिङ्क परिचित छ । यसले रुघाखोकी, निमोनिया र श्वासप्रश्वासका अन्य सङ्क्रमणको जोखिम तथा असर अवधि कम गर्ने क्षमता राख्छ ।
माछामासु, गेडागुडी, सिमी, अप्रशोधित चिज, काँचो दूध, र सादा दही जिङ्कका मुख्य स्रोत हुन् ।

Medi Nepal

22/04/2020

अशक्त रोगीमा तीनहप्तासम्म रहन्छ कोरोना

रोगले अशक्त परेका रोगीको शरीरमा नोभल कोरोना भाइरस तीन हप्तासम्म रहन सक्ने जानकारी चिनियाँ अनुसन्धानकर्ताहरुले यसै हप्ता दिएका छन् ।
पहिले सोचिएभन्दा बढी समयसम्म रोगीको फोक्सोको भित्री तहमा र दिसामा भाइरस पाइको जानकारी चीनको झेचियाङ प्रान्तको एक अस्पतालको अनुसन्धान टोलीले मङ्गलबार दियो । तर रोगीको पिसाबमा चाहिँ त्यसको आधा समयजति मात्र रहने तथा सुरुमा रगतमा सकभर नहुने बताइएको छ ।
बिएमजेमा प्रकाशित यस अनुसन्धानको नतिजाले कोभिड–१९ का रोगीमा रोगको स्वरुपका बारेमा नयाँ तथ्य अगाडि ल्याएको छ । स्पष्ट रुपमा भनिएको छ, कोभिडले बिरामी परेका मानिसको शरीरमा भाइरस बढी समय रहन्छ ।
यस अनुसन्धानले यो कुरा पनि जनाएको छ कि महिलाको शरीरभन्दा पुरुषको शरीरमा भाइरस बढी समय रहन्छ । महिला र पुरुषको शरीरमा हुने हर्मोनको स्तर भिन्नताका कारणले उनीहरुको प्रतिरक्षा प्रणालीमा समेत फरक पर्ने भएकाले सङ्क्रमण अवधिमा अन्तर देखिएको हुनसक्ने बताइएको छ ।

Medi Nepal

21/04/2020

हेपाटाइटिस सी लागे के गर्ने ?
हेपाटाइटिस सी बाट सङ्क्रमित करिब ५० प्रतिशत रोगीमा परम्परागत उपचारको प्रभाव पर्दैन । उपचारबाट दुष्प्रभाव पनि पर्न सक्छ । यस किसिमको उपचारले रुघा लगेको जस्तो लक्षण, वाकवाकी, डिप्रेसन, रक्तअल्पता, थकान, टाउको दुख्ने र छालामा असर आदि दुष्प्रभाव देखिने सम्भावना रहन्छ । प्राकृतिक उपायले हेपाटाइटिस सी को उपचारमा मद्धत पुग्छ ।
शरीरमा विषाक्त रसायन हटाउन अग्रपङ्त्तिमा काम गर्ने कलेजोको क्षमता लसुनले बढाउँछ । लसुनमा हुने सल्फर यौगिकले शरीरबाट विषाक्त तत्वहरु बाहिर निकाल्न सहयोग गर्दछ ।
अनुसन्धानबाट समेत लसुनमा भाइरस, ब्याक्टेरिया र फङ्गस विरोधी गुण भएको पत्ता लागिसकेको छ । लसुनलाई काँचै वा पकाएर खान सकिन्छ तर भाइरसमाथि असर पार्न काँचै लसुन खानु पर्छ ।
रोग विरुद्ध असरदार हुने अर्को प्राकृतिक वस्तु बेसार पनि हो । भाइरस विरोधी गुणका साथै बेसारले ब्याक्टेरिया विरुद्ध पनि काम गर्छ । एन्टिअक्सिडेन्ट, एन्टिइन्प्mलामेटरी, एन्टिट्युमर गुणयुक्त बेसारले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई पनि बलियो बनाउँछ ।
बेसारले पित्तको उत्पादन र प्रवाह बढाएर कलेजोमा पुगेको क्षति घटाउन सहयोग गर्दछ । कोलेस्टेरोल पनि कम गर्ने बेसारसँगै अलिकति मरिच पनि खाँदा कलेजोले बेसारका गुण सहजै उपयोगमा ल्याउँछ । तर चिकित्सकको सल्लाह लिएर मात्र औषधि सेवन र परिवर्तन गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ ।
– medinepal

21/04/2020

शरीरमा कोभिड–१९ ले यसरी आक्रमण गर्छ

कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण, कोभिड– १९ ले अहिले संसारलाई ठप्प पारेको छ । यस रोगप्रति सबै मानिसका मनमा अनेक शङ्का र अनुमान छन् । आऔँ यस रोगले मानिसको शरीरमा कसरी आक्रमण गर्छ त्यस बारेमा जानौँ । हाम्रो शरीरको कुन जैविक प्रक्रियाले यस रोगलाई सहयोग गर्छ वा यस रोगमाथि विजय पाउन हामीलाई झुक्याउने गरेको छ ?
हामीले स्पष्ट हुनु पर्छ कोभिड– १९ मौसमी रुघाखोकीभन्दा नितान्त वेग्लै समस्या हो । यसको सङ्क्रमण दर र मृत्यु दर तुलनात्मक रुपमा धेरै छ । सार्स र मर्स भन्दा समेत कोभिड– १९ फरक देखिएको छ । लक्षण देखा पर्नु पहिले नै कोभिड– १९ सर्ने गर्छ । साथै हाम्रो शरीरमा कोरोना भाइरसलाई प्रवेश गराउन सहयोगी भूमिका खेल्ने एन्जियोटेन्सन कन्भर्टिङ एन्जाइम–२ (एसिई–२) रिसेप्टरले पछिगएर रोगले च्याप्दै गएमा फोक्सोलाई जोगाउन समेत मुख्य भूमिका खेल्न सक्छ । यसर्थ कोभिड– १९ अरुभन्दा फरक छ ।
आऔँ यसको सङ्क्रमण प्रक्रिया बारेमा जानौँ ः

1 कोषमा आक्रमण र नाकमा भाइरस प्रतिकृति

सार्स– कोभ–२ र सार्स– कोभ दुवैले एसिई–२ रिसेप्टरका माध्यमबाटै कोषमा प्रवेश गर्छन् । शरीरमा यस रिसेप्टरको मुख्य काम भनेको रक्तचाप र इलेक्ट्रोलाइट नियन्त्रण गर्ने हो । यी रिसेप्टर शरीरका फोक्सो, घाँटीको पछाडि, आन्द्रा, मुटुको मांसपेशी र मिर्गौलामा समेत हुन्छन् ।
सन् २००४ को एउटा अनुसन्धानले एसिई–२ रिसेप्टर नाकका कोषका सतहमा समेत हुने समेत जानकारी दिएको थियो, विशेषगरी नाकका रौँ र सिगानका कोषमा । हालसालै मात्र मुख र जिब्रोमा समेत एसिई–२ रिसेप्टर पत्ता लगाएकाले हामी भन्न सक्छौँ कोरोना भाइरसले यी माध्यमबाट समेत शरीरमा प्रवेश गर्न सक्छन् ।
एउटा कुरा त स्पष्ट भयो एसिई–२ रिसेप्टरका सहारामा कोरोना भाइरसले हाम्रो कोषभित्र प्रवेश गर्छ । एक पटक कोषमा प्रवेश गरेपछि भाइरसका आनुवंशिक तत्वले कोषलाई लाखौँ लाख आप्mना प्रतिरुप बनाउन निर्देशित गर्छन्
सार्स–कोभिड–२ अर्थात् नोभल कोरोना भाइरसले हाम्रा कोषमा आप्mनो आरएनए मज्जाले प्रवेश गराउँछ । यसै कारणले कोभिड–१९ तिब्र गतिमा पैmलिरहेको छ ।
अनुसन्धानबाट के देखिएको छ भने माथिल्लो श्वासप्रश्वास प्रणालीमा सङ्क्रमणको प्रथम पाँच दिनको स्वाब (खकार, थुक, र्याल)को प्रति नमूनामा भाइरसका छ लाख ७६ हजार प्रतिलिपि हुन्छन् । यसबाट हामी अनुमान लगाउन सक्छौँ जब तल्लो श्वासप्रश्वास प्रणालीमा कोरोना पुग्दा सङ्रक्रणको अवस्था कस्तो हुुन्छ होला । मुख्य रुपमा भाइरसको प्रतिकृति माथिल्लो श्वासप्रश्वास प्रणालीमै हुने देखिएको छ ।

2 फोक्सोमा प्रतिकृति र सतर्क प्रतिरक्षा प्रणाली

फोक्सोमा एसिई–२ रिसेप्टर फोक्सोका कोष न्युमोसाइट्सको माथिल्लो भागमा बसेका हुन्छन् । फोक्सो भित्र रहने हावाका थैली अल्भिओलाईका आवरण (सर्पेmक्टेन्ट) उत्पादनमा यी कोषको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छन् । अल्भिओलाई भनेका शरीरमा अक्सिजन र कार्बनडाइअक्साइड ग्यास आदानप्रदानमा योगदान गर्ने हावाका थैली हुन् ।
अब कुरा आउँछ प्रतिरक्षा प्रणालीको । जसै शरीरमा अपरिचित प्रोटिनले प्रवेश गरेको सङ्केत मिल्छ प्रतिरक्षा प्रणाली सक्रिय बन्छ । शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीको प्रतिक्रिया, लिम्फोसाइटहरुले तत्कालको सुरक्षा कवचका रुपमा आईजिएम–टाइप एन्टिबडी र दीर्घकालका लागि विशेषखालको न्युट्रलाइजिङ एन्टिबडी (आईजिजी–टाइप) उत्पादन गर्छन् ।
अहिले कोभिड–१९ को सङ्क्रमणको अवस्थामा अनुसन्धनाबाट के देखिएको छ भने ५० प्रतिशत रोगीमा सातौँ दिनमा गएर आईजिएम वा आईजिजी एन्टिबडी उत्पादन हुन्छ र १४ दिनमा गएर ती दुवै एन्टिबडी शरीरमा सक्रिय भएका हुन्छन् ।

3 निमोनिया

कोभिड–१९ ले सङ्क्रमित करिब १४ प्रतिशत रोगीको अवस्था गम्भीर हुन्छ र उनीहरुलाई सास लिन गाह्रो भएका कारण अस्पताल भर्ना गर्नु पर्छ । यी मध्ये ७५ प्रतिशतलाई निमोनिया हुन्छ ।
कोभिड–१९ मा देखा पर्ने निमोनिया कडा खालको हुने भएकाले फोक्सोले काम गर्न छोड्छ । न्युमोसाइट कोषहरुमा भाइरसको आक्रमणका कारणले अल्भिओलाईमा सर्पेmक्टेन्टको न्यून मात्रा भएर फोक्सो अल्भिओलाईलाई खोल्न असमर्थ हुन्छ । जस कारण शरीरमा अक्सिजनको आपूर्ति रोकिन्छ ।
प्रतिरक्षा प्रणालीको प्रतिक्रियाका कारण अल्भिओलाईमा न्युट्रोफिल्स र माइक्रोफेज्स जस्ता सेता रक्तकोषहरुको प्रवाह बढ्छ । यसबीचमा सेता रक्तकोषहरुले निकालेका रसायनप्रति प्रतिक्रिया देखाउँदा अल्भिओलाई वरिपरीका रक्तनली चुहिन थाल्छन् ।
यसरी चुहिएको द्रवले बाहिरबाट अल्भिओलाईमाथि दबाब बढाउँछ र अर्कोतिर आवरण सुदृढ राख्ने सर्पेmक्टेन्टको पनि कमी भएकाले भार थेग्न नसकेर अल्भिओलाईले काम गर्न छाड्छन् । जसको नतिजा रोगीलाई सास लिन गाह्रो हुन थाल्छ र फोक्सो भित्र अक्सिजन स्थानान्तर गर्ने स्थानहरु क्रमशः घट्दै गएर रोगीको सास नै बन्द हुन्छ ।

4 एक्युट रेस्पिरेटरी डिस्ट्रेस सिन्ड्रोम र अङ्गहरुले काम गर्न छाड्नु

कोभिड–१९ सङ्क्रमणमा रोगीको अवस्था १०औँ दिनपछि अत्यन्त बिग्रन सक्छ । केही मानिसमा त एकाएक अवस्था बिग्रिएको पनि छ ।
एक्युट रेस्पिरेटरी डिस्ट्रेस सिन्ड्रोम हुँदा अल्भिओलाईमा रक्तथेक्ला (क्लट) बन्छन् । साथै अल्भिओलाईसँगै वायु आदानप्रदानमा भूमिका खेल्ने फोक्सोका साना रक्तनलीमा पनि प्लेटलेट्स जमेर रक्तथेक्ला बन्दछ ।
रक्तनली थुनिदा समेत प्रतिरक्षा प्रणालीले प्रतिक्रिया देखाएर ठिक गर्न खोज्छ । सेता रक्तकोषले साइटोकिन्स रसायन निकालेर सङ्क्रमित कोषहरुमा पठाउँछ । यी रसायनले रक्तनली खोल्ने र खुकुलो पार्ने प्रयास गर्छन् । निकै असहज परिस्थितिमा यी सबै प्रक्रियाले गर्दा रक्तसंचार प्रणालीनै दबाब थेग्न नसकेर बेकम्मा हुन पुग्छ ।

– मेडीनेपाल

03/04/2017