26/06/2025
वाथरोग (Rheumatoid Arthritis):
वाथरोग एक दीर्घकालीन, अटोइम्युन रोग हो जसले मुख्यतया जोर्नीहरूमा असर गर्छ, जसले दुखाइ, सुन्निने र कडापन निम्त्याउँछ। यो शरीरको आफ्नै प्रतिरक्षा प्रणालीले जोर्नीहरूमा आक्रमण गर्दा हुन्छ।
• विश्वभरि ०.३% देखि १% जनसंख्या वाथरोगबाट प्रभावित छन्।
• नेपालमा गरिएको एक अध्ययनअनुसार, जोर्नी दुखाइको प्रचलन १७% रहेको छ।
• नेपालमा वाथरोगका बिरामीहरूमध्ये ८८.५९% महिलाहरू छन्, जसले पुरुष-महिला अनुपात १:७ देखाउँछ।
वाथरोगका कारणहरू:
वाथरोगको सही कारण अज्ञात छ, तर निम्न कारकहरूले यसमा योगदान पुऱ्याउन सक्छन्:
• वंशाणुगत (Genetics): परिवारमा वाथरोगको इतिहास भएमा जोखिम बढ्छ।
• वातावरणीय कारकहरू (Environmental Factors): केही वातावरणीय कारकहरूले रोगको विकासमा भूमिका खेल्न सक्छन्।
• हर्मोन (Hormones): महिलाहरूमा यो रोग बढी देखिने भएकाले हर्मोनको भूमिका हुन सक्छ।
• धुम्रपान (Smoking): धुम्रपानले वाथरोगको जोखिम बढाउँछ र यसलाई अझ खराब बनाउन सक्छ।
• संक्रमण (Infections): केही संक्रमणले वाथरोग जस्ता लक्षणहरू निम्त्याउन सक्छ।
संवेदनशील जनसंख्या (Susceptible Population):
• महिलाहरू (Females): पुरुषको तुलनामा महिलाहरूलाई २-३ गुणा बढी वाथरोग हुने सम्भावना हुन्छ।
• मध्यम उमेरका व्यक्तिहरू (Middle-aged individuals): यो प्रायः ४० देखि ६० वर्षको उमेरमा सुरु हुन्छ, तर कुनै पनि उमेरमा हुन सक्छ।
• वृद्ध व्यक्तिहरू (Older Adults): उमेर बढ्दै जाँदा जोखिम बढ्छ।
• धूम्रपान गर्नेहरू (Smokers): धुम्रपान गर्नेहरूमा जोखिम बढी हुन्छ।
• पारिवारिक इतिहास भएकाहरू (Family History): परिवारमा वाथरोगको इतिहास भएका व्यक्तिहरू।
रोकथामका उपायहरू (Preventive Methods): वाथरोग पूर्ण रूपमा रोक्न नसके पनि, केही उपायहरूले जोखिम कम गर्न वा यसको प्रगतिलाई ढिलो गर्न मद्दत गर्न सक्छ:
• धुम्रपान नगर्ने।
• स्वस्थ जीवनशैली अपनाउने।
• संतुलित आहार लिने।
• नियमित शारीरिक व्यायाम गर्ने।
• जोर्नीमा अनावश्यक तनावबाट बच्ने।
रोगको पूर्वानुमान (Prognosis): वाथरोगको पूर्वानुमान व्यक्तिपिच्छे फरक हुन्छ। प्रारम्भिक निदान र उपचारले जोर्नीको क्षतिलाई ढिलो गर्न वा रोक्न र दुखाइ तथा सुन्निने कम गर्न मद्दत गर्छ। उपचार नगरिएमा जोर्नीहरूमा स्थायी क्षति र अपाङ्गता हुन सक्छ।
गैर-औषधीय उपचार (Non-Pharmacological Treatment): औषधिबाहेक, निम्न गैर-औषधीय उपचार विधिहरूले वाथरोगका लक्षणहरू व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्छ:
• शारीरिक थेरापी (Physical Therapy): जोर्नीको गतिशीलता र मांसपेशीको शक्ति सुधार गर्न मद्दत गर्छ।
• व्यावसायिक थेरापी (Occupational Therapy): दैनिक गतिविधिहरू सजिलो बनाउन तरिकाहरू सिकाउँछ।
• नियमित व्यायाम (Regular Exercise): जोर्नीको लचिलोपन कायम राख्न र मांसपेशी बलियो बनाउन मद्दत गर्छ (कम प्रभाव पार्ने व्यायामहरू जस्तै हिँड्ने, योग)।
• आराम (Rest): जोर्नीहरूलाई आराम दिनु महत्त्वपूर्ण छ, तर अत्यधिक आरामले कडापन बढाउन सक्छ।
• तातो र चिसो उपचार (Heat and Cold Therapy): दुखाइ र सुन्निने कम गर्न तातो वा चिसो प्याक प्रयोग गर्न सकिन्छ।
• स्वस्थ आहार (Balanced Diet): सन्तुलित र पौष्टिक आहारले समग्र स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउँछ।
• तौल व्यवस्थापन (Weight Management): स्वस्थ तौल कायम राख्नाले जोर्नीहरूमा पर्ने दबाब कम हुन्छ।
• सहायक उपकरणहरू (Support Systems): ब्रेस, स्प्लिन्ट वा हिँड्नका लागि छडी जस्ता उपकरणहरूले जोर्नीहरूलाई सहयोग पुऱ्याउन सक्छन्।
यदि तपाईंलाई जोर्नी दुखाइ, सुन्निने वा कडापन जस्ता लक्षणहरू छन् भने, तुरुन्तै डाक्टरसँग सल्लाह लिनुहोस्। प्रारम्भिक निदान र उपचारले दीर्घकालीन जटिलताहरूबाट बच्न मद्दत गर्छ।
