21/03/2025
मधुमेहले आँखासँग सम्बन्धित विभिन्न समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, जसले दृष्टि गुमाउने वा अन्धोपनको जोखिम बढाउँछ। प्रमुख मधुमेहजन्य आँखाका समस्याहरूमा निम्न समावेश छन्: 
१. मधुमेहजन्य रेटिनोप्याथी (Diabetic Retinopathy)
यो अवस्था उच्च रक्तचिनीको कारण रेटिनाका रक्तनलीहरूमा क्षति पुग्दा हुन्छ। समयमै उपचार नगरेमा, यसले दृष्टि गुमाउने सम्भावना रहन्छ।
लक्षणहरू:
• प्रारम्भिक चरणमा कुनै लक्षण नहुन सक्छ।
• धुमिल वा अस्थिर दृष्टि।
• दृष्टिमा कालो धब्बाहरू देखिनु। 
• राति दृष्टिमा समस्या। 
चरणहरू:
• माइल्ड नन-प्रोलिफेरेटिभ रेटिनोप्याथी: रेटिनाका साना रक्तनलीहरूमा सूक्ष्म एन्युरिजमहरू देखा पर्छन्।
• मोडरेट नन-प्रोलिफेरेटिभ रेटिनोप्याथी: केही रक्तनलीहरू अवरुद्ध हुन्छन्।
• सिभियर नन-प्रोलिफेरेटिभ रेटिनोप्याथी: धेरै रक्तनलीहरू अवरुद्ध भएर नयाँ, असामान्य रक्तनलीहरूको वृद्धि हुन्छ।
• प्रोलिफेरेटिभ रेटिनोप्याथी: सबैभन्दा गम्भीर चरण, जहाँ नयाँ रक्तनलीहरूको वृद्धि हुन्छ, जसले रेटिनामा रक्तस्राव र दृष्टि गुमाउने जोखिम बढाउँछ।
२. मधुमेहजन्य म्याकुलर एडिमा (Diabetic Macular Edema)
यो अवस्था मधुमेहजन्य रेटिनोप्याथीको परिणामस्वरूप म्याकुलामा तरल पदार्थ जम्मा भएर सूजन हुन्छ, जसले दृष्टि धुमिल बनाउँछ।
३. मोतियाबिन्दु (Cataracts)
मधुमेह भएका व्यक्तिहरूमा मोतियाबिन्दुको जोखिम बढी हुन्छ, जसमा आँखाको लेन्स धमिलो हुन्छ र दृष्टि प्रभावित हुन्छ।
४. ग्लुकोमा (Glaucoma)
मधुमेहले ग्लुकोमाको जोखिम बढाउँछ, जसमा आँखाको भित्री दबाब बढेर अप्टिक स्नायुमा क्षति पुग्छ र दृष्टि गुम्न सक्छ।
रोकथाम र व्यवस्थापन
• रक्तचिनी नियन्त्रण: रक्तचिनीको स्तरलाई नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ।
• नियमित आँखाको परीक्षण: वर्षमा कम्तीमा एक पटक आँखाको सम्पूर्ण परीक्षण गराउनुपर्छ।
• रक्तचाप र कोलेस्ट्रोल नियन्त्रण: रक्तचाप र कोलेस्ट्रोलको स्तरलाई नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ।
• स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनु: सन्तुलित आहार, नियमित व्यायाम, र धूम्रपान तथा मद्यपानबाट टाढा रहनुपर्छ।
नेपालमा मधुमेहजन्य रेटिनोप्याथीको बारेमा जनचेतना कम छ, र धेरैजसो व्यक्तिहरूले आँखाको परीक्षण गराएका हुँदैनन्। त्यसैले, जनचेतना कार्यक्रमहरू र नियमित परीक्षणहरू आवश्यक छन्।
नियमित परीक्षण र स्वस्थ जीवनशैलीले मधुमेहजन्य आँखाका समस्याहरूको जोखिम कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
डा तारा कोइराला 🙏🙏🙏