
17/09/2025
Schematy wczesnodziecięce – ślady dzieciństwa w dorosłym życiu
Każdy człowiek rodzi się z pewnymi podstawowymi potrzebami emocjonalnymi. To one są fundamentem zdrowego rozwoju.
Jeśli są zaspokajane – dziecko uczy się ufać, czuć się wartościowe, tworzyć bliskie więzi i radzić sobie w świecie.
Jeśli jednak zabraknie ich spełnienia, w psychice mogą powstać nieadaptacyjne schematy wczesnodziecięce – wzorce emocji i przekonań, które w dorosłości wywołują cierpienie i powtarzające się trudności.
Podstawowe potrzeby emocjonalne:
🌱 Bezpieczna więź – dziecko potrzebuje czuć, że ktoś jest przy nim: stabilny, kochający, troskliwy i przewidywalny. Dzięki temu rozwija zaufanie do innych i poczucie, że świat jest bezpiecznym miejscem.
🌱 Autonomia, kompetencja i poczucie tożsamości – by móc próbować samodzielnie, uczyć się na błędach i odkrywać własne zdolności. Dziecko rozwija wtedy wiarę w siebie i poczucie sprawczości.
🌱 Wyrażanie emocji i potrzeb – dziecko powinno mieć prawo mówić, co czuje i czego potrzebuje, bez lęku, że zostanie skrytykowane czy odrzucone. To uczy autentyczności i kontaktu z samym sobą.
🌱 Spontaniczność i zabawa – radość, twórczość i swoboda są niezbędne, by rozwijać ciekawość świata i poczucie lekkości w życiu.
🌱 Granice i samokontrola – dziecko potrzebuje jasnych zasad i ram, które uczą odpowiedzialności i szacunku dla siebie i innych. Dzięki temu rozwija równowagę między wolnością a obowiązkami.
18 nieadaptacyjnych schematów wczesnodziecięcych wg Jeffreya Younga:
1. Oderwanie i odrzucenie
• Porzucenie/Niestabilność więzi – obawa, że bliskie osoby odejdą lub nie będą dostępne.
• Nieufność/Skrzywdzenie – oczekiwanie, że inni wykorzystają, zranią lub oszukają.
• Deprywacja emocjonalna – poczucie, że nie otrzymam ciepła, zrozumienia, wsparcia.
• Wadliwość/Wstyd – przekonanie, że jestem gorszy/gorsza, że nie zasługuję na miłość.
• Izolacja społeczna/Alienacja – poczucie, że nie pasuję, że zawsze będę sama/sam.
2. Osłabiona autonomia i osiągnięcia
• Zależność/Niekompetencja – poczucie, że nie poradzę sobie samodzielnie.
• Podatność na zranienia/Choroby – stały lęk przed katastrofą, chorobą, stratą.
• Uwikłanie/Nierozwinięte „ja” – trudność w oddzieleniu się od innych, brak własnej tożsamości.
• Skazanie na niepowodzenie – przekonanie, że zawsze poniosę porażkę, że inni radzą sobie lepiej.
3. Osłabione granice
• Roszczeniowość/Wyjątkowość – poczucie, że nie obowiązują mnie zasady, trudność z uznawaniem granic innych.
• Niewystarczająca samokontrola/Samodyscyplina – impulsywność, unikanie wysiłku i odpowiedzialności.
4. Ukierunkowanie na innych
• Podporządkowanie – rezygnowanie z własnych potrzeb, by uniknąć konfliktu.
• Samopoświęcenie – stawianie innych ponad siebie, często kosztem własnego zdrowia.
• Poszukiwanie aprobaty/Uznania – silne uzależnienie od opinii otoczenia, trudność w byciu sobą.
5. Nadmierna czujność i zahamowanie
• Negatywizm/Pesymizm – skupianie się na tym, co złe, oczekiwanie porażek i strat.
• Surowe normy/Nadmierne wymagania – wewnętrzny przymus bycia perfekcyjnym, brak prawa do odpoczynku.
• Zahamowanie emocjonalne – tłumienie emocji, obawa przed spontanicznością i krytyką.
• Karanie – przekonanie, że błędy należy surowo karać; brak wyrozumiałości wobec siebie i innych.
Praca z wrażliwą częścią:
Każdy z nas ma w sobie część, która najbardziej cierpi w schematach – wrażliwą część, często zwaną wewnętrznym dzieckiem. To właśnie ona odczuwa samotność, lęk czy wstyd.
W dorosłości próbujemy ją ukryć, zagłuszyć perfekcjonizmem, uległością czy unikaniem. Ale dopiero, gdy nauczymy się ją zauważać i traktować z troską, możemy naprawdę się zmieniać.
W terapii schematu uczymy się słuchać tej części, odpowiadać na jej potrzeby i dawać jej to, czego zabrakło w dzieciństwie – bezpieczeństwo, akceptację, prawo do emocji.
Schematy nie są winą dziecka – powstają, gdy jego naturalne potrzeby nie zostały spełnione. Mogą jednak prowadzić w dorosłości do cierpienia i powtarzających się trudności.
💚 Terapia schematu daje szansę, by rozpoznać swoje schematy, zrozumieć ich źródło i rozpocząć proces zmiany. To droga do tego, by wreszcie żyć bliżej siebie – z większą wyrozumiałością, spokojem i poczuciem bezpieczeństwa.