23/03/2025
Dysocjacja i zaburzenia osobowości – co dzieje się w mózgu?
Wyjaśnienie neurobiologicznych mechanizmów dysocjacji i zaburzeń osobowości
Omówienie badań i terapii
👥 Dla kogo: Studenci psychologii, terapeuci, osoby zainteresowane neuronauką
Co omówiliśmy podczas WEBINAR: Dysocjacja – co dzieje się w mózgu? 🧠💡
1. Wprowadzenie
🔹 Czym jest dysocjacja?
Termin wprowadzony przez Pierre’a Janet’a ponad 100 lat temu.
Po II wojnie światowej stracił na znaczeniu, powrócił po wojnie w Wietnamie w kontekście PTSD i traumy.
Definicja: częściowa lub całkowita utrata prawidłowej integracji pomiędzy:
wspomnieniami
poczuciem tożsamości
wrażeniami czuciowymi
kontrolą ruchów ciała
🔹 Rodzaje dysocjacji:
✅ Dysocjacja niepatologiczna – np. marzenia na jawie, absorpcja w zadaniu
❌ Dysocjacja patologiczna – np. amnezja, depersonalizacja, DID
2. Neurobiologia dysocjacji
🔬 Co dzieje się w mózgu podczas epizodu dysocjacyjnego?
🧠 Kluczowe struktury:
Ciało migdałowate – nadaktywność powoduje silne reakcje strachu
Kora przedczołowa – osłabiona aktywność → problemy z kontrolą emocji i poczuciem rzeczywistości
Hipokamp – zakłócenia w przetwarzaniu wspomnień i kontekstu sytuacyjnego
⚡ Dysocjacja jako mechanizm przetrwania
Mózg może „odciąć” się od traumatycznego doświadczenia jako forma psychicznego zabezpieczenia.
Mechanizm podobny do reakcji „walcz, uciekaj, zamroź” – ale zamiast działania, następuje „odłączenie”.
3. Typologia dysocjacji (wg Drozdowskiego)
1️⃣ Dysocjacja łagodna – zawieszenie, letarg, „odpłynięcie”
2️⃣ Dysocjacja umiarkowana – odłączenie percepcyjne, somatyczne lub emocjonalne (np. depersonalizacja, derealizacja)
3️⃣ Dysocjacja ekstremalna – poważne zakłócenia pamięci, reakcja na silny stres
4️⃣ Dysocjacja strukturalna – podział tożsamości, np. DID (dysocjacyjne zaburzenie tożsamości)
4. Derealizacja i depersonalizacja – co dzieje się w mózgu?
🔹 Derealizacja – poczucie, że świat jest nierealny, odległy, sztuczny
🔹 Depersonalizacja – wrażenie „bycia obserwatorem siebie”, brak emocjonalnej reakcji
🧠 Neurobiologia derealizacji i depersonalizacji
Hipokamp – obniżona aktywność → zaburzone przetwarzanie pamięci
Ciało migdałowate – osłabiona reakcja emocjonalna
Kora przedczołowa – zaburzone połączenia z układem limbicznym powodują uczucie „oderwania”
⚠️ Gdzie występują?
Zaburzenie depersonalizacyjno-derealizacyjne (DPD)
PTSD – mózg „odcina” się od traumy
BPD – silne emocje mogą prowadzić do epizodów derealizacji
Zaburzenia lękowe (ataki paniki) – krótkotrwałe epizody
Zaburzenia neurologiczne (epilepsja, migrena) – derealizacja jako objaw towarzyszący
5. Zaburzenia osobowości a mózg
🔍 Zmiany w mózgu u osób z BPD i DID:
Osłabiona kontrola impulsów – zaburzona kora przedczołowa
Hipokamp – problemy z pamięcią w DID
Ciało migdałowate – osoby z BPD reagują silniej emocjonalnie
📡 Najciekawsze badania neuroobrazowe
fMRI pokazuje fragmentaryzację aktywności neuronalnej
Strukturalne zmiany w istocie szarej i białej u osób z DID
6. Trauma i stres jako źródło dysocjacji
⚠️ Jak trauma wpływa na mózg?
Przewlekły stres powoduje podwyższony poziom kortyzolu, który uszkadza hipokamp.
Zmiany w osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) prowadzą do deregulacji reakcji emocjonalnych.
👶 Wpływ traumy dziecięcej
Dzieci doświadczające przemocy wykazują zmniejszoną objętość hipokampa i zmiany w układzie limbicznym.
Dysocjacja może stać się trwałym mechanizmem obronnym.
7. Terapia i leczenie
✅ Jak mózg może „oduczyć się” dysocjacji?
Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – regulacja emocji
EMDR – przetwarzanie traumatycznych wspomnień
Mindfulness i techniki ugruntowania – powrót do rzeczywistości
Psychodeliki i neurostymulacja – nowe kierunki badań
🔬 Przyszłość badań
Poszukiwanie biomarkerów dysocjacji
Lepsze modele terapeutyczne uwzględniające neuroplastyczność
8. Zmiany w klasyfikacji ICD-11
📌 Nowe podkategorie zaburzeń dysocjacyjnych:
6B60 – Dysocjacyjne zaburzenia z objawami neurologicznymi
6B61 – Amnezja dysocjacyjna
6B64 – Dysocjacyjne zaburzenie osobowości
6B66 – Zaburzenie depersonalizacji-derealizacji
💡 Co sądzicie o dysocjacji jako mechanizmie przetrwania?
💡 Czy nowe terapie, takie jak psychodeliki, mogą zrewolucjonizować leczenie dysocjacji?
