
22/07/2025
Często bywa, że nasze DOJRZAŁE MECHANIZMY OBRONNE nie są jedynymi jakimi się posługujemy. Kiedy życie staje się dla nas trudniejsze, sięgamy po MNIEJ ADAPTACYJNE formy obrony. Wykształcają się w nas wtedy odpowiedzi na traumy, które na dłuższą metę okazują się nas BLOKOWAĆ. Z jednej strony bronimy się, żeby nie zostać dalej zranionym, ale ranimy samych siebie poprzez BRAK ZROZUMIENIA, chęć WYPARCIA emocji i ZATUSZOWANIA istniejącej rzeczywistości, a także życie w niezgodzie z własnymi potrzebami.
Tak jak wspomnieliśmy uprzednio, mechanizmy obronne dzielą się na kilka poziomów i poza tymi, które są dojrzałe, zdrowe występują też te bardziej szkodliwe.
Mechanizmy NEUROTYCZNE – Pojawiają się najczęściej u osób z zaburzeniami lękowymi, fobiami, depresją i zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym. W UMIARKOWANYM natężeniu nie muszą być one szkodliwe, problem zaczyna się gdy są NADUŻYWANE – mogą prowadzić do znacznego obniżenia satysfakcji z życia, izolacji społecznej oraz zaburzeń adaptacyjnych. Oczywiście nie są zauważane jedynie u osób z diagnozą powyższych zaburzeń – w małym natężeniu pełnią funkcję OCHRONNĄ.
PRZYKŁADY:
Przekierowanie emocji z jednej osoby lub sytuacji na inną. Np. złość na szefa wyrażana wobec bliskich (PRZENOSZENIE).
Próba kontrolowania emocji poprzez nadmierną analizę sytuacji, oddzielenie emocji od myśli, pod płaszczem „obiektywnego spojrzenia” – zamiast przeżywać wypadek, skupiamy się na szczegółach technicznych i na tym jak do tego doszło. Osoba, która używa tego mechanizmu obronnego może wydawać się oschła, zimna. Kieruje się logiką, a nie tym, co w sobie przeżywa (INTELEKTUALIZACJA).
Oddzielenie emocji od wydarzenia. Na przykład - ofiara przemocy fizycznej opowiada o niej bez emocji, jakby nic się nie stało (IZOLACJA).
Usprawiedliwianie przykrych zdarzeń, poszukiwanie pozornie racjonalnych przyczyn danego zachowania, danej sytuacji, które ma prowadzić do uspokojenia, albo minimalizowanie istoty jaką ma dla nas dana rzecz. Najpopularniejszym jej przykładem jest usprawiedliwienie spóźnienia do pracy korkami na drodze, a nie własną niechęcią do przybycia na miejsce (RACJONALIZACJA).
Wyrażanie emocji, uczuć całkowicie przeciwnych do tych, jakie odczuwamy. Zachowywanie się odwrotnie w stosunku do swoich aktualnych wewnętrznych przeżyć. Do tego rodzaju mechanizmów obronnych zalicza się też samookaleczanie, gdzie ból fizyczny jest wyrazem dla bólu psychicznego, od którego chcemy się odciąć. Może to być też skrajna krytyka wobec osób o takich samych upodobaniach (REAKCJA UPOZOROWANA).
Nieświadome „zapominanie” trudnych wspomnień lub uczuć. Np. brak pamięci o traumatycznych wydarzeniach z dzieciństwa (WYPARCIE).
„Odczarowywanie” niechcianej rzeczywistości za pomocą rytualnych gestów, symboliki, magicznych słów w celu zadośćuczynienia za poprzednie nieakceptowane myśli, czy zachowania lub chęci ich zneutralizowania (ANULOWANIE).
Neurotyczne mechanizmy obronne są POWSZECHNE i nie muszą świadczyć o zaburzeniu psychicznym. Mogą jednak UTRUDNIAĆ nam kontakt z własnymi emocjami, relacje z innymi ludźmi i z samym sobą oraz zdrowe funkcjonowanie, zwłaszcza jeśli nie jesteśmy ich ŚWIADOMI.
Warto przyglądać się temu, w jaki sposób reagujemy na trudne sytuacje i zadać sobie pytanie: czy to mnie CHRONI, czy mnie BLOKUJE?
W kolejnej części przyjrzymy się prymitywnym mechanizmom obronnym – tym, które są bardziej nieadaptacyjne, a często spotykane w stanach silnego stresu, kryzysów osobowości czy zaburzeń psychicznych.