29/11/2024
Polecam poniższy artykuł oraz Łobez Fantastycznie
Wpływ gier planszowych na rozwój ucznia
• Aleksandra Kubala-Kulpińska
• 8 min. czytania
• Zapisz artykuł
• Aktualizacja: 26 sierpnia 2024 8 maja 2020
Warsztat pracy pedagoga
Współczesny nauczyciel wciąż szuka nowych rozwiązań, chcąc zapewnić uczniom jak najbardziej atrakcyjny i efektywny sposób uczenia się. W tym celu często wykorzystuje się elementy metody edutainment, czyli połączenie edukacji z rozrywką, dzięki czemu uzyskuje się idealny klimat sprzyjający uczeniu się przez doświadczenie. Powszechnie wiadomo, że dzieci uczą się swobodnie poprzez zabawę, która pozostaje ich główną aktywnością. Wówczas uczeń nie odczuwa przymusu nauki, a rozwija się zarówno poznawczo, jak i społecznie, emocjonalnie i często fizycznie. Niewątpliwie do działań typu edutainment możemy zaliczyć gry planszowe, stanowiące zarówno świetną rozrywkę, jak i aspekt edukacyjny i wychowawczy.
W dobie rozwoju technologii cyfrowej taka aktywność jest dla dzieci optymalna, ponieważ oprócz tego, że daje szanse na odmienny sposób spędzania czasu, to daje również możliwość podejmowania bezpośrednich kontaktów z rówieśnikami.
Gry są niezwykle istotnym środkiem kształtowania odpowiednich funkcji, postaw, zachowań uczniów. Posiadają one niezliczone walory oraz szereg funkcji mających wpływ na proces uczenia się, odgrywają również bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka. Wśród najważniejszych możemy wymienić:
Sposób myślenia – stymuluje rozwój w zakresie takich umiejętności jak: analiza i synteza, przedsiębiorczość, asertywność, negocjacje, liczenie, poszukiwanie właściwych rozwiązań, logiczne myślenie, czytanie ze zrozumieniem.
Procesy poznawcze – dotyczące głównie nauki szkolnej, która w tym przypadku została wzbogacona o aspekt zabawy. Gry powodują, że dziecko rozwija się zarówno w sferze fizycznej, doskonaląc sprawność motoryki małej i dużej, jak i umysłowej ucząc się czytać, liczyć, zapamiętywać, kojarzyć fakty itp.
Wyobraźnię – gry planszowe wprowadzają graczy w świat fantazji poprzez dwie płaszczyzny. Pierwsza z nich to estetyka i wygląd zewnętrzny gier. Współczesne gry zawierają wiele bajkowych elementów, kolorowych postaci, nieraz wzbogacone są o dodatkowe przedmioty mające na celu wprowadzenie małego odbiorcy w niepowtarzalny nastrój. Drugim elementem jest fabuła lub opis miejsca wydarzeń, tutaj również twórcy gier dokładają wszelkich starań, aby gracz poczuł się częścią wyimaginowanej rzeczywistości.
Współdziałanie i współzawodnictwo – gry służą rozwojowi umiejętności społecznych. Dzieci, grając, muszą zaakceptować określone zasady i porządek, uczą się cierpliwości, jako gracze wzajemnie sobie pomagają. Gry są nieocenionym sposobem kształtowania charakteru, uczą dzieci nie tylko tego, jak radzić sobie z sukcesem, ale i z porażką, ponadto wdrażają dzieci do zdrowej rywalizacji i wpajają uczciwość.
Dodatkowo gry poprzez swoją funkcję aktywizacyjną rozwijają następujące umiejętności1:
• koncentrację uwagi i spostrzegawczości. Gra często wymaga skupienia się na kilku rzeczach jednocześnie: zasadach, kolejności grania, obserwowaniu ruchów innych uczestników;
• wytrwałość w dążeniu do samodzielnego rozwiązania problemu. W większości gier nie ma jednej drogi prowadzącej do wygranej. Podczas gry uczniowie samodzielnie budują swój plan gry, podejmują decyzje związane z ruchami swoich pionków czy znajdują sposoby na rozwiązanie pojawiających się problemów;
• współpracę w różnych zespołach. Podział na grupy daje dzieciom szansę na pracę w zmieniających skład zespołach i uczenie się współpracy z różnymi osobami;
• przyjmowanie odpowiedniej postawy wobec porażki i zwycięstwa oraz odporność na stres. Wielokrotnie, grając, uczniowie oswajają się ze stresem towarzyszącym rywalizacji oraz poznawaniu nowych gier. Doświadczają w bezpiecznych warunkach zarówno sukcesu, jak i porażki, dzięki temu oswajają się z towarzyszącymi im emocjami;
• odkrywanie własnych mocnych stron. Podczas grania w różne gry uczniowie odkrywają swój potencjał. Rozpoznają obszary i sfery, w których mogą osiągać sukcesy;
• wiele różnych umiejętności matematycznych, między innymi: sprawność rachunkowa, badanie figur i związków geometrycznych, tworzenie strategii, logiczne myślenie.
Tab. 1. Rodzaje gier planszowych2
Rodzaj Charakterystytka
Gry strategiczne To grupa gier, w których taktyka jest ważniejsza niż element losowy. Mogą one być jedno lub wieloosobowe, rywalizacyjne lub kooperacyjne. Obowiązkowym elementem jest plansza i zestaw pionków. Takie gry rozwijają planowanie i strategiczne myślenie, czyniąc rozrywkę bardziej zależną od działań zawodników niż rzutów kostką. Młodzi gracze muszą przewidywać ruchy przeciwników, podejmować szybkie decyzje w związku ze zmieniającą się dynamiką gry. Dodatkową zaletą tego typu aktywności dla edukacji jest możliwość wpisania jej w niemal każdy zakres tematyczny. Mieszczą się tu bowiem zarówno gry historyczne, które mogą nieść za sobą treści programowe, jak i matematyczne, przyrodnicze itp. Ważnym elementem jest atrakcyjna, ciekawa, kolorowa forma graficzna, która zachęca dzieci do zabawy
Gry zręcznościowe To specyficzna grupa, najczęściej nie posiada planszy, nie umniejsza to jednak jej walorom. Rozgrywki tego typu są bardzo cenne, ponieważ zwiększają sprawność manualną i koordynację wzrokowo ruchową. Wiele takich gier polega na układaniu wzorów lub figur i ich zapamiętywaniu. Dzieci uczą się skupiać uwagę, ćwiczą pamięć i spostrzegawczość, a jednocześnie doskonale się bawią. Takie rozgrywki mogą być przerywnikiem w czasie lekcji, aby oderwać na chwilę uczniów od czysto umysłowych zadań. Gra wymaga od dzieci nie tylko sprawnych dłoni, lecz także myślenia taktycznego i dostosowania swoich działań do ruchów współgraczy
Gry słowne Edukacyjna wartość tych gier tkwi w nabywaniu nowego słownictwa i umiejętności poprawnego, logicznego formułowania wypowiedzi. Ponadto takie rozgrywki mogłyby uatrakcyjnić zajęcia logopedyczne dla dzieci z wadami wymowy. Wyróżniamy dwa podstawowe typy gier: językowe (doskonalące umiejętności językowe) oraz komunikacyjne (ćwiczą zdolności komunikacyjne, takie jak płynność, intonacja, akcent). Dodatkowym walorem edukacyjnym jest konieczność działania pod presją czasu, co uczy szybkiego podejmowania decyzji
Gry logiczne To szeroka kategoria, obejmująca zarówno gry tradycyjne oparte na konkurencji (szachy, warcaby), jak
i gry quizowe. Te rozgrywane na planszy polegają głównie na budowaniu odpowiedniej strategii, bez elementu losowości. W grach quizowych tkwi olbrzymi potencjał. Ten rodzaj rozgrywek różni się od zwykłego przepytywania nie tylko kolorową, ciekawą formą, lecz także procedurą odpowiedzi na pytania. Dzieci często same muszą wyciągać wnioski z dostępnych przesłanek. Rozwiązanie jest możliwe do wypracowania, nawet wtedy, gdy dziedzina pytania była nam wcześniej całkiem obca. Dzięki temu wszyscy mają szansę się zaangażować
Gry symulacyjne Do elementu gry został dodany element świata modelowania i symulacji. Są specyficznym połączeniem: gry (zbioru reguł), roli (ma ją każdy uczestnik) i symulacji. Po zakończeniu następuje debriefing, czyli czas w którym analizuje się przebieg, zachowanie uczestników oraz wyciąga wnioski, a także rozważa, jak inaczej można rozwiązać dany problem. Gra symulacyjna przywodzi na myśl gry komputerowe i chociaż rzeczywiście w tej dziedzinie bije rekordy popularności, jako planszówka także może być doskonałą zabawą dla ucznia. Rozwija wyobraźnię, przenosi
w wymyślony świat, pozwala sprawdzić się w nowych rolach i sytuacjach. Przegrana w tej grze nie jest uznawana za porażkę, ale za efekt nieumiejętnego podejmowania decyzji. Dzięki końcowej analizie uczeń uczy się, jak nie popełniać drugi raz tego samego błędu. Ten typ gier idealnie nadaje się na zajęcia, podczas których uczymy dziecko
o społeczeństwie i świecie
Przedstawione korzyści powinny być wystarczającym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem gier planszowych do szkolnej rzeczywistości.
POLECAMY
W jaki sposób możemy to uczynić?
Po pierwsze: wybór – ważnym jest, aby dostosować gry do wieku, potrzeb i preferencji gracza. Wybierając idealną grę możesz posłużyć się klasyfikacją opracowaną przez Centrum Badań Lisciani opracowaną w postaci tabeli walorów edukacyjnych3 (tab. 1).
Po drugie: forma – granie w planszówki może być przerywnikiem lekcji, bądź też jej elementem nawiązującym do całości zajęć. Z powodzeniem możemy również gry wykorzystywać w terapii oraz podczas zajęć świetlicowych.
Po trzecie: tworzenie – doświadczeni gracze mogą również samodzielnie projektować i konstruować własne gry planszowe. To niezwykle kreatywne zajęcie, zapewniające również rozwój umiejętności i zdolności manualnych.
Po czwarte: klub – jeśli spotkasz miłośników gier, którzy będą chcieli spędzać czas grając, możesz założyć klub gier planszowych. Takie miejsca są coraz bardziej popularne, organizuje się w ramach ich działalności zajęcia, wspólne nocowanie lub nawet wycieczki czy obozy.
Gry planszowe stanowią niezwykle skuteczne narzędzie zdobywania i utrwalania wiedzy, rozwijania umiejętności interpersonalnych oraz stymulacji w zakresie zachowania, dlatego warto skorzystać z walorów jakie niesie za sobą ich wprowadzenie do praktyki szkolnej.
Obszar rozwoju i funkcjonowania Wskaźniki rozwoju, umiejętności
Obszar językowy i komunikacyjny • Słuchanie i rozumienie tekstu
• Nauka czytania i pisania
• Rozpoznawanie obrazków
• Rozpoznawanie alfabetu
• Czytanie i pisanie słów
• Wzbogacenie słownictwa
• Uczenie się nowych wyrażeń
• Używanie komunikacji pozawerbalnej
• Nauka języka obcego
Obszar matematyczny i logicznego myślenia • Czytanie i pisanie liczb
• Kojarzenie liczb oraz wyrażeń ilościowych
• Poznanie reguł i zasad matematycznych
• Umiejętność mierzenia
• Rozwiązywanie problemów
• Porównywanie wielkości
• Porównywanie różnic i podobieństw
• Klasyfikowanie według wskazanego kryterium
• Łączenie i ustalanie zbiorów
Obszar zapamiętywania i ćwiczenia uwagi • Ćwiczenie umiejętności zapamiętywania
• Uwaga i koncentracja
• Umiejętność obserwacji
• Umiejętność analizowania
Obszar otaczającego świata • Rozróżnianie kształtów i kolorów
• Poznawanie otaczającego świata
• Zapoznanie z naturą, światem zwierząt
• oraz ich otoczeniem
Obszar czasoprzestrzenny • Pojęcia położenia
• Rozpoznawanie kierunków
• Umiejętność orientowania się w przestrzeni
• Następstwa czasu
• Cykle czasowe (dni tygodnia, miesiące, pory roku)
• Odmierzanie czasu
Obszar psychomotoryczny • Poznanie budowy ciała
• Ćwiczenie umiejętności zmysłowo – percepcyjnych
• Precyzyjne ćwiczenie manipulacji
• Kontrolowanie ruchu ciała
• Aktywność ruchowa
Obszar emocjonalny • Wyrażanie uczuć i emocji
• Uczestnictwo w grze sytuacyjnej
• Kulturalne odnoszenie się do innych i przestrzeganie reguł
• Rozwój autonomii
• Angażowanie w osiągnięcie zamierzonego celu
1. Korolczuk R., Zambrowska M., Pozwólmy dzieciom grać: O wykorzystaniu gier planszowych w edukacji matematycznej, IBE, Warszawa 2014.
2. Opracowanie własne na podstawie Składanowska K., Tułacz N., Przyjemne z pożytecznym. Gry planszowe w edukacji, Wychowanie w przedszkolu, nr 8, wrzesień 2014.
3. Opracowanie własne na podstawie https://www.liscianigroup.com/blog.
