01/09/2025
Trudne czasy dotykają nas wszystkich.
O ile - my dorośli - możemy szukać rozwiązań o tyle dzieci - są w tym bardziej bezradne. A tym samym - przeżywają mocniej i głębiej stany niepokoju o przyszłość.
Wskazówki, jak wspierać dzieci w tym czasie ( właściwie - w każdym czasie) mogą okazać się pomocne.
A dobrze byłoby zacząć od ograniczenia dostępu do mediów społecznościowych - i to już zaraz 👍
Niechby to był dobry początek nowego roku szkolnego 🤗
Kiedyś dzieci mówiły, kim chcą zostać w przyszłości. Dziś oglądają, jak przyszłość się kończy. I to wywołuje lęk. Ale nie głośny, wyrażający się krzykiem. Ten lęk jest cichy, codzienny, a dzieciaki uczą się go wcześniej niż czytania ze zrozumieniem. Młodzież w TikTokach często nie pyta już o to, co będzie, tylko czy jeszcze warto. I dlaczego nikt im nie powiedział, że wszystko może się skończyć, zanim się na dobre zacznie. Choć wojna Izraela z Iranem już się skończyła, dzieciaki są w internecie bezustannie bombardowane filmikami o możliwym wybuchu konfliktu Chin z Tajwanem, Rosji z NATO czy o katastrofie klimatycznej
(...)
W badaniu Hickman, przeprowadzonym na grupie 10 tys. osób w wieku 16-25 lat z dziesięciu krajów,
aż 59 proc. młodych ankietowanych zadeklarowało, że są bardzo lub ekstremalnie zaniepokojeni zmianami klimatycznymi.
45 proc., że negatywne emocje związane z klimatem wpływają na ich codzienne życie i funkcjonowanie.
39 proc. rozważa nieposiadanie dzieci z powodu obaw o przyszłość.
Dodatkowo, ponad połowa uczestników przyznała, że czuje się zdradzona przez rządy i instytucje, które – ich zdaniem – nie robią wystarczająco dużo, by przeciwdziałać katastrofie.
(...)
Klasyczna psychologia mówi o stresie pourazowym (PTSD) jako reakcji na silne, traumatyczne wydarzenie. Dzieci żyjące w cieniu przyszłych katastrof często nie doświadczyły jeszcze konkretnej traumy, ich lęk ma inny charakter: to stres pretraumatyczny, opisany m.in. przez dr Lise Van Susteren z Harvard Medical School.
„To lęk przed czymś, co uważamy za nieuchronne. I to wyniszczający stan, bo nie ma żadnego momentu ulgi. To jak ciągłe oczekiwanie na alarm” – wyjaśnia dr Van Susteren.
W 2023 r. norwescy psychologowie opisali pokrewny stan: Existential Catastrophe Anxiety (ECa), egzystencjalny lęk katastroficzny. Charakteryzuje się trwałym poczuciem, że coś fundamentalnie złego dzieje się z rzeczywistością.
U dzieci i młodzieży może to przybierać formę
zaburzeń snu,
trudności z koncentracją,
ataków paniki czy
obojętności na przyszłość.
Osoby dotknięte ECa często przestają planować: nie potrafią odpowiedzieć, kim chcą być w przyszłości, nie chcą rozmawiać o dorosłości, nie widzą sensu w nauce. „Po co się starać, skoro Ziemia umiera?” – pytają.
(...)
Rzeczy, które możesz zrobić dla dziecka przeżywającego lęk przed końcem świata:
Bądź obecny. Nie musisz mieć odpowiedzi na wszystkie pytania. Czasem wystarczy, że powiesz: „Widzę, że się boisz. Jestem tutaj”.
Nie zaprzeczaj emocjom. Nie próbuj od razu uspokajać, przekonywać, że „nic się nie stanie”. To unieważnia doświadczenie dziecka.
Rozmawiaj otwarcie, ale adekwatnie do wieku. Młodszym dzieciom tłumacz zjawiska obrazowo i z empatią, starszym podawaj źródła wiedzy i zachęcaj do krytycznego myślenia.
Wspólnie szukajcie informacji. Pokaż dziecku, jak odróżniać wiedzę od fake newsów.
Zadbaj o rytuały i poczucie bezpieczeństwa. Powtarzalne czynności, jak wspólne kolacje, czytanie książek czy spacery, pomagają regulować emocje.
Znajdź przestrzeń działania. Dzieci zyskują poczucie sprawczości, gdy mogą coś zrobić, choćby zatroszczyć się o roślinkę.
Zachęcaj do ekspresji. Rysunek, opowiadanie, piosenka – to wszystko pomaga dzieciom „opowiedzieć” o swoim lęku.
Dawaj przykład. Dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli segregujesz odpady, nie marnujesz jedzenia, oszczędzasz wodę, pokazujesz, że zmiana jest możliwa.
Nie bój się mówić o nadziei. Nadzieja to nie „wszystko będzie dobrze”, tylko „coś możemy zrobić”.
Prawdziwą apokalipsą bywa codzienne życie z jego alienacją, nierównościami i wyścigiem szczurów. Może więc warto dać sobie szansę na odwagę, hojność i dobroć? Najlepiej tę praktykę zacząć od dzieci, które kataklizmu już się boją.
Agata Kaźmierska, Wojciech Brzeziński za Tygodnik Powszechny 35/2025
Nakładem wydawnictwa Port ukazała się książka Autorów pt. „Co to będzie? Krótki przewodnik po końcach świata”.
fot Alan Roriquez
