Poradnia Uzależnień dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych

27/09/2025

To, co dorosłym często wydaje się niegrzecznością, buntem czy manipulacją, może być w rzeczywistości przejawem trudności emocjonalnych, niezaspokojonych potrzeb lub ograniczonych umiejętności regulacji emocji 👇

Zatem jak czytać sygnały, które są wysyłane przez dziecko? 🧐

Współczesna psychologia rozwojowa i psychoterapia dziecięca coraz wyraźniej podkreślają, że dzieci nie „zachowują się źle” bez powodu. Każde „niegrzeczne” zachowanie to ukryty znak od dziecka do Ciebie: „Pomóż mi, nie radzę sobie”. Zrozumienie zachowania dziecka służy budowaniu bezpiecznej relacji. Gdy rodzic stara się naprawdę zrozumieć, co czuje i dlaczego tak się zachowuje, okazuje dziecku, że jest dla niego ważne i akceptowane 🫶

Przeczytaj artykuł „Niegrzeczne zachowanie czy trudna emocja?”: https://rodzice.fdds.pl/wiedza/niegrzeczne-zachowanie-czy-trudna-emocja/

Dowiesz się z niego, jak możesz wspierać dziecko, jakie sygnały wysyła, gdy doświadcza czegoś, z czym sobie nie radzi oraz jakie pytania powinien zadać sobie rodzic, by lepiej je rozumieć 👧🧒

Kiedy dziecko czuje się widziane, słyszane, zrozumiane – uczy się, że emocje są naturalne, że można o nich mówić i że dorośli są obok, by pomóc je oswoić

Artykuł powstał w ramach projektu finansowanego ze środków Fundacja Drzewo i Jutro

26/09/2025

Tak właśnie bywa też .. Rodzicu bądź uważny, daj sobie pomóc też 🍀

Tak, w psychologii też bywa za późno

W czasach, gdy tak wiele mówi się o tym, że „można wszystko”, wiem, że ten post może nie zostać dobrze odebrany. A mimo to — muszę go napisać. To moja osobista spowiedź.

Bo, proszę Państwa, w medycynie bywa za późno. Bywa moment, w którym nie da się już wyleczyć – zostaje jedynie opieka paliatywna.
W psychologii… też bywa za późno.

I nie mówię tu o 80-latkach z zaburzeniami osobowości. To „za późno” może nadejść dużo szybciej.

Piszę o tym, bo w tym miesiącu trafiło do mnie dwóch dorosłych mężczyzn. Każdy z nich ma około 30 lat. Każdy z nich ma zdiagnozowane zaburzenia osobowości. I w obu przypadkach — życie potoczyło się źle z jednego powodu: rodzice podjęli kiedyś jedną decyzję. Jedną decyzję, która pociągnęła kolejną. I kolejną.

Nie da się ich dziś „wyleczyć”. Trzeba by ich po prostu… wychować jeszcze raz. Od nowa.

To mężczyźni, którzy nie mają żadnych ograniczeń, a jednocześnie – nie mają też oparcia w sobie samych.
Jeden z tych przypadków poruszył mnie szczególnie — bo wczoraj rozmawiałam z jego rodzicami.

Ten chłopak dawał znaki.
Tylko nikt nie powiedział tego rodzicom wprost.
A może powiedział, ale nie tak, by chcieli usłyszeć.

Jako dziecko był społeczny – rozmawiał chętnie z dorosłymi, ale nie miał żadnych kolegów. Dorośli mówili, że „jest taki mądry, że inne dzieci go nie rozumieją”.

Nie znalazł przyjaciół w liceum. Nie znalazł ich też na studiach.
Znalazł ich dopiero wtedy, gdy po raz pierwszy się upił.
I gdy zaczął kraść pieniądze z domu.

Wtedy miał kolegów na pęczki.

W wieku 8 lat mama widziała w nim za mądre dziecko dla rówieśników.
W wieku 30 – egoistę, który nie dostrzega potrzeb innych.
A przecież w wieku 8 lat wciąż było nie za późno, żeby go tego nauczyć.
W wieku 30 — trzeba już sięgnąć dna.

Drugi pacjent to inna historia. Dziś przebywa w szpitalu psychiatrycznym. To jego czwarta hospitalizacja.
Uważa, że jest chory, próbuje się leczyć „po swojemu”, ale te próby kończą się źle.
Oficjalnie — ma tylko zaburzenie osobowości.
Nieoficjalnie — stracił stery w swoim życiu.

Drodzy rodzice, proszę: słuchajcie psychologów.
Nie dlatego, że mamy zawsze rację. Ale dlatego, że jesteśmy czasem ostatnim przystankiem przed czymś, czego już nie da się naprawić.

Myślę dziś o mamie, która dzwoni i mówi z oburzeniem, że adaptacyjną opinię jej dziecku wystawiono „za wcześnie”. Że dziecko „na pewno nie jest głęboko autystyczne”. Że opinia jest „nierzetelna”. Że się z nią „nie zgadza”.

Rozumiem ten bunt. Naprawdę.
Usłyszeć, że z dzieckiem jest problem — to bardzo trudne.

Ale jeszcze trudniejsze jest mieć w domu 30-latka, który od pięciu lat nie pracuje, sika do łóżka, bo „nie chce mu się wstać”, i nie potrafi funkcjonować w społeczeństwie.

Tak.
W psychologii bywa za późno.
I wtedy naprawdę zostaje już tylko opieka paliatywna.

26/09/2025

26/09/2025

"Niestety dorośli dysponują śmiercionośną bronią
definiowania swoich dzieci:
mogą określać je jako dobre lub złe,
uważne lub nieuważne,
posłuszne albo niegrzeczne,
brudne lub czyste.
Problem w tym, że im bardziej kogoś definiujesz,
tym mniej miejsca zostawiasz mu
na samodzielne odkrycie tego, kim jest.
Jak dzieci mają odkryć siebie,
jeśli są stale przez nas oceniane?"
Jesper Juul

fot. Diana Rafira

25/09/2025

♥️

18/09/2025

„Często jesteśmy zmęczeni nie dlatego,
że zrobiliśmy czegoś za dużo,
tylko dlatego, że zrobiliśmy za mało
tego co rozświetla nas od środka”
Alexander den Heijer

fot.
Daoudi Aissa

12/09/2025

Stres mniejszościowy (ang. minority stress) oznacza dodatkowe obciążenie stresem, którego doświadczają osoby należące do stygmatyzowanych mniejszości, takich jak mniejszości etniczne, seksualne, religijne, aktywistyczne (np. weganie, aktywiści na rzecz praw zwierząt innych niż ludzkie), osoby z niepełnosprawnościami, osoby autystyczne.

"Głównym celem modelu stresu mniejszościowego jest wyjaśnienie różnic
w zakresie zdrowia pomiędzy grupami większościowymi a stygmatyzowanymi grupami mniejszościowymi. Teoria stresu społecznego opiera się na założeniu, że niekorzystna sytuacja społeczna może przekładać się na nierówności
w zdrowiu".*

🔅Przykładowe źródła stresu mniejszościowego:

• dyskryminacja, odrzucenie, uprzedzenia, wykluczenie społeczne, mikroagresje, brak akceptacji;
• wewnętrzne obciążenia, np. zinternalizowana stygmatyzacja (przyjmowanie negatywnych opinii społeczeństwa o własnej grupie) czy konieczność ukrywania tożsamości, maskowania się.

🔅Przykłady źródeł stresu mniejszościowego u dzieci autystycznych:

• dyskryminacja i odrzucenie rówieśnicze, hejt rówieśniczy,
•niezrozumienie w systemie edukacji (np. presja, by zachowywać się „jak reszta”, zamiast wspierać indywidualne potrzeby),
•mikroagresje codzienne (np. stałe, oceniające porównywanie z neurotypowymi rówieśnikami),
• •zinternalizowana stygma (dziecko zaczyna wierzyć, że „coś ze mną jest nie tak”, wstydzi z powodu specjalnych zajęć lub diagnozy, unika mówienia o swoich trudnościach, by nie zostać wykluczonym),
• maskowanie (np. próby naśladowania zachowań rówieśników, by się nie wyróżniać).

🔅Potencjalne konsekwencje stresu mniejszościowego u dzieci autystycznych:

• większe ryzyko depresji i lęku już w wieku szkolnym,
• obniżona samoocena, poczucie bycia „gorszym”,
• problemy z zaufaniem i relacjami,
• ryzyko wypalenia autystycznego już w młodym wieku (zmęczenie, regres umiejętności, izolacja),
• gorsze wyniki w nauce, nie z powodu braku zdolności, ale z powodu chronicznego stresu i przeciążenia,
• trudności z koncentracją, pamięcią roboczą i przyswajaniem materiału,
• rezygnacja z angażowania się w zajęcia szkolne (tzw. school refusal – unikanie chodzenia do szkoły),
• somatyzacja (bóle brzucha, bóle głowy, zmęczenie wynikające ze stresu),
• zaburzenia snu (bezsenność, koszmary, częste wybudzanie się),
• obniżona odporność organizmu z powodu przewlekłego napięcia,
• częstsze meltdowny (gwałtowne wybuchy emocji spowodowane przeciążeniem),
• shutdowny (wycofanie, brak reakcji),
• samookaleczenia lub inne zachowania autoagresywne jako sposób radzenia sobie z napięciem,
• unikanie rozwijania własnych pasji i zainteresowań, jeśli są postrzegane jako „dziwne”.

Długotrwały stres mniejszościowy w dzieciństwie zwiększa ryzyko problemów psychicznych w dorosłości (np. depresji, PTSD, wypalenia autystycznego).

*Cytat za: Stimpunks Foundation

Ciekawe badanie w tym kontekście: Extending the Minority Stress Model to Understand Mental Health Problems Experienced by the Autistic Population, October 2018, Society and Mental Health 10(13)

PS1 Kolejny post będzie o strategiach wsparcia dla autystycznych dzieci w kontekście stresu mniejszościowego.

PS1 Ostatnio, we współpracy z Fundacja Czarna Owca Pana Kota napisałam tekst o tym, jak nie tracić nadziei w obliczu stanu świata, dedykowany aktywistom na rzecz praw zwierząt pozaludzkich i natury. Jest tam m.in. rozwinięty motyw stresu mniejszościowego. Myślę, że warto przeczytać. Namiary w komentarzu.

PS3 Po temat zdrowego rozwoju w spektrum autyzmu sięgnęłam także z Natalią Fiedorczuk z NeuroSprytni w naszej książne Opiekunowie Nasion. Namiary również w komentarzu.

[marka własna]

•Autyzm •stresu mniejszościowy •PTSD •trauma • etonorma •neuroróżnorodność

10/09/2025

🌿 Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom 🌿

Dzieci i młodzież potrzebują nas bardziej, niż często potrafią to wyrazić. Ich „nie” może znaczyć „zauważ mnie”. Cisza może być wołaniem. A bunt – próbą ochrony przed bólem, którego sami nie rozumieją.

Ale prawda jest taka, że w każdym z nas jest dziecko – to, które kiedyś pragnęło być przyjęte takie, jakie jest. I to dziecko wciąż potrzebuje troski, uwagi, bezpieczeństwa. Często jednak zamiast prosić o pomoc, zakładamy maski, bierzemy na siebie za dużo, mówimy „dam radę”. A gdy ciężar staje się zbyt duży, szukamy ulgi w autoagresji, w uzależnieniach, w ucieczkach, które w gruncie rzeczy są cichym pragnieniem: „niech ktoś mnie zatrzyma, przytuli, wysłucha”.

Samobójstwo to nie wybór, to krzyk o ulgę. Zanim do niego dojdzie, pojawia się wiele małych sygnałów – często niezauważonych. Dlatego tak ważne jest, byśmy uczyli się być obok. Byśmy mieli odwagę patrzeć głębiej, nie tylko na to, co widać na zewnątrz.

Młodzi ludzie potrzebują naszej obecności. Ale też my – dorośli – potrzebujemy nauczyć się dawać tę obecność samym sobie. Kiedy uczymy się słuchać własnego wewnętrznego dziecka, łatwiej słyszymy także te dzieci, które naprawdę na nas czekają.

💚 Jeśli czujesz, że jest za ciężko – nie musisz udźwigać tego sam. W moim gabinecie tworzę przestrzeń, w której można odłożyć na chwilę zbroję, przestać „radzić sobie” i po prostu być wysłuchanym.

📞 Jeśli potrzebujesz natychmiastowego wsparcia, możesz zadzwonić:
116 111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
116 123 – Kryzysowy Telefon Zaufania dla Dorosłych
W nagłej sytuacji zagrożenia życia – 112.

Nie jesteś sam. Nie musisz być sam. 🌱

04/09/2025

Przypominamy apel sieci organizacji społecznych SOS dla Edukacji ⤵

Drodzy Rodzice!

Zwracamy się do Państwa w sprawie ważnej decyzji, którą wkrótce podejmiecie. Chodzi o udział Waszych dzieci w zajęciach z edukacji zdrowotnej, które od września 2025 r. prowadzone będą we wszystkich polskich szkołach.

Nowy przedmiot edukacja zdrowotna to nie tylko teoria – to użyteczne wiadomości i praktyczne umiejętności, które posłużą dzieciom przez całe życie. Uczy dbania o dobrostan psychiczny i fizyczny, zdrowe relacje społeczne i środowisko, uświadamia ryzyka i wyzwania, które przed nimi stoją.

W dzisiejszych czasach, gdy dzieci i młodzież doświadczają:

- rosnących wyzwań związanych ze zdrowiem psychicznym, relacjami społecznymi i samotnością;
- presji mediów społecznościowych;
- różnorodnych problemów rozwojowych;
- zagrożeń wynikających ze zmian środowiskowych i klimatycznych;
ryzyk epidemicznych

edukacja zdrowotna staje się podstawą bezpiecznej przyszłości. Kładzie nacisk na rozwijanie uważności na potrzeby swoje i innych, ucząc wglądu w siebie oraz zrozumienia innych ludzi. Na zajęciach uczennice i uczniowie wspólnie z rówieśnikami będą się uczyć: jak na co dzień dbać o siebie, jak chronić się przed chorobami i rozpoznawać ich symptomy, jaka aktywność fizyczna jest dla nich najlepsza, jak się mądrze odżywiać. Będą się uczyć jak rozumieć swoje emocje i dbać o stan psychiczny, jak budować zdrowe relacje z innymi ludźmi. Dowiedzą się, na czym polega dojrzewanie, co to jest seksualność i jak unikać zagrożeń z nią związanych, nauczą się jak pozostać wolnym od uzależnień.

Nieodłączną częścią zajęć są treści związane z edukacją środowiskową i klimatyczną oraz promowanie regularnego kontaktu dzieci z przyrodą. Jest to szczególnie ważne, gdyż dzięki przebywaniu w przyrodzie dbamy o profilaktykę zdrowia psychicznego i fizycznego dzieci. Jako sieć SOS dla Edukacji od początku wspieraliśmy utworzenie tego przedmiotu. Nasze organizacje opracowały rekomendacje i uwagi do podstawy programowej edukacji zdrowotnej. W styczniu tego roku wystosowaliśmy list do premiera RP, wyrażając zaniepokojenie zmianą statusu zajęć z obowiązkowych na dobrowolne.

Nasze stanowisko podziela środowisko medyczne. Dr hab. Łukasz Rypicz, rzecznik rektorów uniwersytetów medycznych, podkreśla: „Edukacja zdrowotna to wiedza, a wiedza to bezpieczeństwo”. Uniwersytety medyczne apelują do rodziców, by pozwolili dzieciom uczestniczyć w tych zajęciach, ponieważ przyniesie to wymierne korzyści.

Przykład Szwecji, gdzie edukację zdrowotną wprowadzono do programu nauczania wiele lat temu, pokazuje wymierne efekty – znacznie zdrowsze społeczeństwo. To dowód na to, że systematyczna edukacja zdrowotna przynosi długofalowe korzyści całym pokoleniom.

Drodzy Rodzice, zachęcamy Was do umożliwienia dzieciom uczestnictwa w zajęciach z edukacji zdrowotnej.

Przekaz dotyczący bezpieczeństwa i zdrowia ma szansę dotrzeć do wszystkich młodych ludzi. To inwestycja w ich bezpieczną przyszłość, w ich umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami współczesnego świata. To szansa na zbudowanie silnych podstaw do szczęśliwego, zdrowego życia.

Sieć organizacji społecznych SOS dla Edukacji:

Fundacja Code for Green
Fundacja OFF School
Ruch społeczny NIE dla chaosu w szkole
Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego
Fundacja WOLOHUB
Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka
Fundacja My Future
Fundacja Ja, Nauczyciel
Fundacja Szkoła z Klasą
Fundacja EFC
Społeczne Towarzystwo Oświatowe
Fundacja „Instytut Cyfrowego Obywatelstwa”
Fundacja EduMind Uważność w Edukacji
Fundacja Teach for Poland
Fundacja Przestrzeń do Życia
Stowarzyszenie Obywatele dla Edukacji
Fundacja SOK
Fundacja Civis Polonus
Fundacja Cyfrowa Innowacja
Fundacja Edukacji Domowej
Stowarzyszenie Ekspedycja w Głąb Kultury
Fundacja EduTank Edison
Protest z Wykrzyknikiem
Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości
Stowarzyszenie Trenerskie Organizacji

04/09/2025

Uwielbiam tę historyjkę ♥️♥️♥️

✨ Historia Jillian – dziewczynki, która nie potrafiła usiedzieć w miejscu ✨

Jillian miała siedem lat. Na lekcjach ciągle się wierciła, wstawała, rozpraszała, jakby jej myśli szybowały gdzieś daleko. Nauczyciele tracili cierpliwość. Próbowali wszystkiego – karali, strofowali, prosili, nawet nagradzali za kilka minut skupienia. Ale na próżno. Jillian po prostu nie umiała siedzieć spokojnie.

W domu nie było lepiej. Mama także ją karała. Dziewczynka czuła więc na sobie ciężar nie tylko złych ocen i krytyki w szkole, lecz także osądu we własnym domu.

Aż pewnego dnia mama została wezwana do szkoły. Poszła tam z córką jak na sąd – smutna i pełna obaw. Nauczyciele mówili o zaburzeniu, o chorobie. „Może to nadpobudliwość? Może potrzebne są leki?” – zastanawiali się.

I wtedy wszedł starszy nauczyciel, który dobrze znał Jillian. Poprosił, aby mama i inni nauczyciele przeszli do sąsiedniego pokoju. Nachylił się do dziewczynki i powiedział: „Zaraz wrócimy”. Potem włączył radio z muzyką.

Pozostawiona sama Jillian natychmiast wstała i zaczęła tańczyć. Poruszała się tak, jakby całym sercem łapała dźwięki z powietrza. Jakby jej dusza została stworzona do ruchu.

Starszy nauczyciel uśmiechnął się i powiedział:
„Widzicie? Jillian nie jest chora. Jillian jest tancerką!”

Doradził mamie, by zapisała córkę na lekcje tańca, a nauczycielom – by pozwalali jej się czasem ruszać.

Na pierwszych zajęciach Jillian wróciła do domu szczęśliwa:
„Mamo, tam wszyscy są tacy jak ja! Nikt nie siedzi w miejscu!”

Minęły lata. W 1981 roku Jillian Lynne – po karierze tancerki, założeniu własnej akademii i zdobyciu międzynarodowego uznania – została choreografką słynnego musicalu „Koty”.

🌱 Niech każde dziecko, które różni się od innych, spotka dorosłych zdolnych zobaczyć w nim piękno, a nie brak.
🌈 Niech żyją różnice, czarne owce i białe kruki – bo to właśnie one czynią ten świat naprawdę pięknym.

02/09/2025

Ciało mówi dość. I czasem musi cię zatrzymać na siłę, bo inaczej twoja pogoń zgodnie z „muszę, powinnam, dam radę” nigdy nie miałaby końca.

02/02/2024

„Dzieci, ze względu na swoją zależną pozycję,
muszą wierzyć iż autorytety, które się nad nimi znęcają,
robią tak, gdyż one na to zasłużyły.
Takiemu dziecku, gdy jest dorosłe i przychodzi na terapię,
powiedziałabym coś mniej więcej takiego:
"Jak wszystkie dzieci, wolałeś wierzyć, że dorosły znęca się nad tobą z powodu jakiegoś zła, które w tobie tkwi.
Wiara w to dawała ci nadzieję, w tym sensie, że mógłbyś się dowiedzieć,
co jest z tobą nie tak i zmienić to, a wtedy znęcanie by ustało.
To kurczowe trzymanie się nadziei było lepsze
niż stawienie czoła przerażającemu faktowi,
że ludzie, od których musiałeś zależeć,
nie panowali nad sobą i byli destrukcyjni.""
Jennifer Freyd

fot. Luke Pennystan