12/11/2024
CZYM SIĘ RÓŻNI DUCHOWOŚĆ OD PSYCHOTERAPII ?
(mój tekst jest oparty na wykładzie Jamesa Hillmana wygłoszonym na konferencji ERANOS w
Kalifonii w 1976 roku pt.: „Szczyty i doliny. Dystynkcja dusza/duch jako podstawa rozróżnienia między
psychoterapią a duchowością”).
Szczyty i doliny symbolizują odpowiednio ducha i duszę. Kontrast między górami i dolinami jest
oczywisty i dosyć duży. Są one od siebie oddzielone. Ze szczytu do doliny schodzimy, na szczyt z doliny
się wspinamy.
Od wieków szczyt był kojarzony ze sferą ducha, to archetypowy obraz. Wystarczy
wspomnieć o Górze Synaj, Górze Oliwnej, aborygeńskiej Uluru, starożytnym Olimpie,
chińskiej Emei Shan, Araracie, Kajlas i dziesiątkach innych świętych gór.
Abraham Maslow wprowadził do psychologii pojęcie „doświadczenia szczytowego”. To
doświadczenie „samouzasadniające, samomotywujące i posiadające wewnętrzną wartość”, bycie
podobnym lub blisko Boga, przeżycie, które charakteryzuje absolutność i intensywność – jest to po prostu
przeżycie duchowe.
Dla tybetańskich buddystów związek między wysokością a uduchowieniem nie jest jedynie
metaforyczny. Jest obecny w świecie fizycznym. Mnisi wędrują do klasztorów zbudowanych na szczytach
gór, najbardziej uduchowieni ludzie żyją w najwyżej położonych miejscach. Na szczytach gór rosną
najbardziej duchowe kwiaty. Wysokie i jasne aspekty mojego jestestwa to duch. Ciemne i ciężkie to
dusza. Na szczytach gór woda, która symbolizuje emocje, zamienia się w śnieg i lód. Emocje są
zamrożone.
John Keats, angielski romantyk, napisał: „Nazwij świat, jeśli chcesz, doliną budowania duszy. Wtedy
poznasz funkcję świata”.
Dolina to depresja, miejsce zmagań, trudu, padół łez, wszystko to co trudne,
śmiertelne, przemijające, marne. W dolinach mieszkają nimfy, które tworzą chmury i mgły,
przyćmiewając nam wzrok, dzięki czemu jesteśmy krótkowzroczni, nie mamy takiego oglądu jak na
szczycie góry.
Ale to, co autentyczne musi być głębokie. „Zstępowanie w ciemność rzeczy” (Heraklit) to zadanie duszy.
Dusza PRZEMIENIA ZDARZENIA W DOŚWIADCZENIA. Dusza to nasza wyobraźnia, sny, fantazje,
symbole i metafory. Nasza dusza to nasz sposób przeżywania życia i zarazem przestrzeń, w której to
przeżycie się odbywa.
Duch jest pokorny, pozbawiony poczucia humoru, skupiony w swojej głębokiej medytacji, pogrążający
się w pustce.
Fantazja (dusza) to wymiar codzienności, to improwizacja, chaos, fikcja, iluzja, lekceważenie praw
logiki. Wszystkiemu temu patronuje Hermes, posłaniec, złodziej i przewodnik dusz.
Dusza to nasze osobiste historie i kompleksy.
Duch jest bezosobowy, niezakorzeniony, bezczasowy.
Nauczyciel duchowy wie, że dusza adepta czuje się opuszczona i rozgoryczona. Właśnie dlatego
nauczyciel ten przestrzega przed introspekcją, zazdrością, urazami, małostkowością i wspomnieniami.
W drodze na szczyt musisz porzucić swoją osobistą historię. Z punktu widzenia duchowości psychoterapia to
strata czasu, to zajmowanie się tym, co trywialne, małostkowe i iluzoryczne.
Psychoterapeuta może postrzegać praktyki duchowe jako system mechanizmów obronnych, ucieczkę od
trudnych emocji, ucieczkę od życia. Naszego wewnętrznego podróżnika, puera aeternusa, pozbawia
archetypowych umiejętności i sprowadza do zwykłego kompleksu.
To nasz puer chce wyruszyć w podróż na szczyt a anima, chce pozostać w dolinie. (Jung; „Anima
reprezentuje aktualne życie, zamęt teraźniejszości i związane z nią rozgoryczenia, oszustwa, ekscytujące
iluzje i jasne nadzieje na lepszą przyszłość”).
Puer musi walczyć z animą; z własnymi niepokojami, kłamstwami, próżnością, porannymi nastrojami, uzależnieniem od słodyczy i pochlebstw, uwikłaniem.
Puer jest sam na sam z własnym szaleństwem, z czymś bezcennym, jedyną rzeczą, z którą się utożsamia i
która decyduje zarówno o jego wyjątkowości, jak i ograniczeniach. Ujrzenie swojego oblicza w
zwierciadle duszy pozwala dostrzec szaleństwo naszego duchowego dążenia i zrozumieć, jak bardzo jest
ono ważne.
[na zdjęciu; rzeźba Antonio Canovy "Eros i Psyche"]
