15/09/2025
W naszym cyklu o wybitnych Polkach nauki przypominamy dziś sylwetkę Cezarii Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowej - etnolog, lingwistki, pedagog i działaczki akademickiej, która jako pierwsza kobieta w historii polskiej nauki została rektorem uczelni wyższej 🏫
Cezaria Anna Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowa (1885-1967) - córka językoznawcy Jana Niecisława Baudouina de Courtenay i Romualdy z Bagnickich, dzieciństwo spędziła w Dorpacie – jednym z najważniejszych ośrodków naukowych Cesarstwa Rosyjskiego. Po przeprowadzce do Krakowa rozpoczęła edukację formalną, a następnie kontynuowała ją w Petersburgu, gdzie studiowała na Wyższych Kursach Żeńskich oraz jako wolna słuchaczka na Uniwersytecie Petersburskim. Już w tym okresie wykazywała zainteresowanie językoznawstwem i etnografią, czego wyrazem były jej pierwsze prace: „Ałbanja i Ałbańcy” oraz „Kamień Latyr i Gorod Ałtyr” 👩🏻🎓
W 1911 roku uzyskała dyplom I stopnia Petersburskiego Cesarskiego Uniwersytetu, a rok później współtworzyła Stowarzyszenie Polek „Spójnia”, skupiające kobiety studiujące w Petersburgu. Po powrocie do odrodzonej Polski pracowała jako nauczycielka w warszawskich gimnazjach żeńskich, a w 1922 roku uzyskała habilitację na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy „Święta Cecylia – przyczynek do genezy apokryfów” 👩🏫
W latach 1924–1935 związana była z Uniwersytetem Stefana Batorego w Wilnie, gdzie prowadziła wykłady z etnologii i etnografii oraz badania terenowe. Założyła tam Muzeum Etnograficzne, koncentrując się na dokumentacji kultury ludowej Wileńszczyzny. Jej publikacje z tego okresu, m.in. „Obrzędy weselne ludu polskiego jako forma dramatyczna” i „Zwyczaje weselne ludu polskiego”, stanowią ważny wkład w rozwój polskiej etnologii.
Od 1935 roku pracowała na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie objęła kierownictwo nowo powołanej Katedry Etnografii Polskiej. W 1936 roku opublikowała teksty „Dwie kultury, dwie nauki” oraz „Folk Dances and Wedding Customs”, w których zarysowała fenomenologiczne podejście do analizy kultury ludowej. Angażowała się również w działalność społeczną, m.in. w Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet 📚
Po wybuchu II wojny światowej przeszła przez szlak uchodźczy prowadzący przez Lwów, Rumunię i Palestynę, gdzie pracowała w Biurze Studiów Bliskiego i Środkowego Wschodu. Jej prace z tego okresu, takie jak „Święty Jerzy – studium kulturologiczne” czy „Antonina Czarniecka, pątniczka z Zamojszczyzny”, ukazują głębokie zainteresowanie religijnością ludową i kulturowym wymiarem pielgrzymowania ✍️
Po wojnie osiadła w Londynie, gdzie współtworzyła Polską Radę Naukową na Obczyźnie, przekształconą później w Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie. W 1958 roku została wybrana na rektora Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie – jako pierwsza kobieta na tym stanowisku w historii polskiej nauki. Należała do Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland oraz Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu 🧠
Cezaria w trakcie swojego życia była trzykrotnie zamężna. Jednym z jej małżonków był premier II RP Janusz Jędrzejewicz. Zmarła 28.02.1967 r. w Londynie, gdzie została pochowana na cmentarzu Beckenham Cemetery. Jej symboliczny grób znajduje się również na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 🥀
Źródło użytych w poście fotografii: https://tinyurl.com/zz7546ep, https://tinyurl.com/3tc4sb3n oraz https://tinyurl.com/pr7shrfs 📷
Więcej na temat projektu: http://www.isk.bialystok.pl/patriotki/index.html 🔗
