27/04/2025
TAKA POSPOLITA I TAKA PIĘKNA, JAK DUSZY WDZIĘK PROSTEGO CZŁOWIEKA
POKRZYWA SKARB KTÓRY PARZY I LECZY
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) to jedna z tych roślin, które od wieków towarzyszą człowiekowi — czasem wzbudzając szacunek, czasem strach, zawsze jednak wywołując emocje. Znana wszystkim z dzieciństwa jako "piekący chwast", w rzeczywistości jest jednym z najpotężniejszych darów natury.
Już w czasach Celtów i Słowian pokrzywa była symbolem odnowy sił życiowych. Wierzono, że pierwsze zbiory świeżej pokrzywy na wiosnę przynoszą nie tylko oczyszczenie organizmu, ale i ochronę przed chorobami oraz złymi mocami. W średniowiecznych klasztorach mniszki i bracia zakonni przygotowywali z niej wzmacniające zupy, napary oraz środki leczące rany i dolegliwości skóry. Klasztory takie jak opactwo św. Galla w Szwajcarii czy klasztor św. Hildegardy w Bingen pozostawiły po sobie przepisy, w których pokrzywa odgrywała rolę nieocenioną.
Tradycja mówiła, że rycerze wracający z wypraw krzyżowych, aby szybciej wzmocnić organizm po trudach walk, pili sok z młodych liści pokrzywy zmieszany z winem. W ludowych wierzeniach polskich pokrzywa chroniła przed złymi duchami — wiązkę suszonych pokrzyw wieszano nad drzwiami, a w czasie burzy kładziono gałązki na progach domów.
POKRZYWA - ZIELE ŻYCIA I OCHRONY
W przyrodzie nie ma przypadków – a pokrzywa jest tego najlepszym dowodem. Jej cała nadziemna część jest naturalnie parząca, co w ludowych wierzeniach uczyniło ją jedną z najpotężniejszych roślin apotropeicznych, czyli ochronnych. Ostre włoski wypełnione kwasem mrówkowym, acetylocholiną i histaminą sprawiają, że pokrzywa odstrasza nie tylko ludzi czy zwierzęta, ale – jak wierzył lud – również złe duchy i czary.
Na Słowiańszczyźnie, szczególnie w nocy świętojańskiej, kiedy moce nieczyste były najaktywniejsze, pokrzywa chroniła domostwa: kładziono ją pod oknami i drzwiami, wtykano pod powałę dachu, wieszano na bramach i furtkach. Jeśli czarownica próbowała dostać się do środka, miała poparzyć sobie oczy lub ręce — a magia, jak wierzono, nie znosiła bólu.
Ważną rolę pokrzywa odgrywała również w tradycji chrześcijańskiej. Wianki splecione z pokrzyw święcono w oktawę Bożego Ciała, a w dzień Matki Boskiej Zielnej pokrzywa często znajdowała się w bukietach niesionych do kościoła. Poświęcone ziele służyło do okadzania bydła, domów i ludzi — zwłaszcza w czasie burzy, by ochronić ich przed piorunami. Jeśli pogoda groziła gwałtowną burzą, nie czekano biernie – palono stosy pokrzyw i rozganiano nimi burzowe chmury.
ZIELONA TARCZA NA PRZEDNÓWKU
Gdy kończyły się zimowe zapasy, a nowe plony dopiero kiełkowały, pokrzywa ratowała ludzi przed głodem. Spożywano ją jako zupę, jarzynę, okrasę do ziemniaków czy sałatkę. Na Śląsku przygotowywano z niej zupę wielkoczwartkową, wśród dziewięciu ziół zbieranych na święta. Górale przed Wielkanocą jedli pokrzywę z chrzanem, aby zapewnić sobie zdrowie na cały rok.
Pokrzywa była nie tylko pokarmem – była też leczniczym ratunkiem. W starożytności zalecano ją na krwawienia i choroby dróg oddechowych, a średniowieczni medycy polecali ją przy epilepsji i cukrzycy. Ludowa medycyna wykorzystywała ją przede wszystkim zewnętrznie: biczowano się świeżym zielem przy reumatyzmie i paraliżach, stosowano okłady na rany, stłuczenia i wrzody. Wdychano także dym z palonej pokrzywy, by łagodzić astmę i bóle zębów.
Współczesna nauka potwierdza: pokrzywa jest skarbnicą żelaza, witaminy C, kwasu foliowego, krzemu, magnezu, wapnia i potasu. Regularne picie naparu z liści poprawia trawienie, oczyszcza krew, wzmacnia włosy, skórę i paznokcie. Młode pędy pokrzywy, podawane na surowo w sałatkach, nadal są polecane jako naturalna kuracja wzmacniająca.
POKRZYWA W CODZIENNYM GOSPODARSTWIE
Ziele pokrzywy miało także zastosowanie w gospodarce domowej. Mieszano je z karmą dla drobiu i trzody – wierzono, że kury karmione pokrzywą wcześnie i obficie niosły jaja, a mleko od krów było bardziej trwałe, jeśli przed dojeniem pocierało się wymiona świeżym zielem. Gotowanie garnków w wywarze z pokrzywy miało chronić mleko przed kwaśnieniem.
Włókna pokrzywy, mocne i sprężyste, służyły do wyrobu lin, sieci rybackich, worków, przetaków, a nawet grubych tkanin ubraniowych. Jeszcze w czasach I wojny światowej, gdy brakowało bawełny, produkowano pokrzywowe płótna w manufakturach takich jak ta w Lipsku. W dawnych czasach pokrzywowe nici tkały kobiety, przędąc i przygotowując odzież na codzienny użytek i na święta.
Pokrzywa barwiła także świat: korzeń barwił tkaniny na żółto, a liście na zielono. Jajka wielkanocne gotowane w pokrzywowym wywarze przybierały piękną, głęboką zieleń.
DAR W ZASIĘGU RĘKI - NA MAJÓWKĘ W POKRZYWY!
Choć świat wokół nas zmienił się nie do poznania, pokrzywa nadal pozostaje jednym z najlepszych sprzymierzeńców człowieka. Jej cudowne właściwości – wzmacniające, oczyszczające, ochronne – wciąż są aktualne. Picie naparów z pokrzywy, stosowanie jej w kuchni, a nawet domowe płukanki do włosów — to powrót do mądrości naszych przodków.
Może warto, podczas następnej wiosennej wyprawy, zatrzymać się przy zielonym, parzącym łanie i spojrzeć na nią inaczej — jak na prawdziwy, pokorny skarb natury, który od tysiącleci wspierał ludzi w trudnych chwilach.
PRZPISY CZYLI WARIACJE NA TEMAT BOGINI ZIÓŁ
WIOSENNA ZUPA POKRZYWOWA
– 2 szklanki młodych liści pokrzywy
– 1 cebula
– 2 marchewki
– 1 pietruszka
– bulion warzywny
Liście sparzyć wrzątkiem, drobno posiekać i podsmażyć na maśle z cebulką, zalać bulionem, dodać warzywa i gotować do miękkości. Podawać z grzankami.
HERBATA WZMACNIAJĄCA
– 1 łyżka suszonych liści pokrzywy
– 1 szklanka wrzątku
Zalać, przykryć i parzyć 10 minut. Pita regularnie wspiera odporność.
POKRZYWOWE PESTO
– 1 szklanka młodych liści pokrzywy
– 2 ząbki czosnku
– 3 łyżki oliwy
– 2 łyżki orzechów włoskich
Wszystko zmiksować na gładką masę. Idealne do makaronu lub pieczywa.
JAJECZNICA Z POKRZYWĄ
– 4 jajka
– garść sparzonych pokrzyw
– 1 łyżeczka masła
Pokrzywy podsmażyć, dodać rozbełtane jajka, usmażyć jak tradycyjną jajecznicę.
KOKTAIL ENERGETYCZNY BEZ PARZYDEŁEK
– 1 szklanka soku jabłkowego
– garść młodych pokrzyw
– 1 banan
Zmiksować na gładko. Doskonałe źródło żelaza i witamin.
NALEWKA, A JAKŻE, POKRZYWOWA
– 1 część świeżych liści pokrzywy
– 3 części alkoholu 40%
Zalać, odstawić na 14 dni w ciemne miejsce, codziennie wstrząsać. Stosować w kropelkach na wzmocnienie organizmu.
ZUPA Z DZIEWIĘCIU ZIÓŁ (PRAWDZIWY SKARB)
– młode liście pokrzywy, szczawiu, mniszka, tasznika, stokrotki, babki lancetowatej, podbiału, krwawnika i gwiazdnicy
Wszystko razem gotować w lekkim rosole warzywnym. Tradycyjna wiosenna "zupa mocy".
POKRZYWA W CIEŚCIE
– garść dużych liści pokrzywy
– ciasto naleśnikowe
– olej do smażenia
Liście zanurzać w cieście i smażyć na złoty kolor. Podawać z dipem czosnkowym.
SYROP Z POKRZYWY
– 1 kg młodych liści
– 1 litr wody
– 1 kg cukru
Zagotować wodę z liśćmi, odcedzić, dodać cukier i gotować do zgęstnienia. Pić łyżeczkę dziennie.
SAŁATKA Z POKRZWĄ
– młode listki pokrzywy
– 2 jajka ugotowane na twardo
– 1 łyżeczka majonezu
Wymieszać składniki, doprawić do smaku solą i pieprzem.
JAK ZBIERAĆ POKRZYWĘ [ PRZEWODNIK DLA POCZĄTKUJĄCYCH
Pokrzywa budzi się do życia, a jej soczyście zielone pędy zaczynają piąć się ku górze. To właśnie teraz, na przełomie kwietnia i maja, jest najlepszy moment na zbiór pokrzywy – delikatnej, pełnej soków i leczniczej mocy.
Aby zbiór był udany i roślina zachowała wszystkie swoje właściwości, trzeba przestrzegać kilku zasad:
WYBIERZ ODPOWIEDNIE MIEJSCE
Pokrzywa chłonie wszystko z gleby — i dobre, i złe. Dlatego:
Unikaj zbierania pokrzywy przy ruchliwych drogach, torach kolejowych, zakładach przemysłowych.
Szukaj jej na czystych łąkach, w lasach, na skrajach pól uprawnych, w przydomowych ogrodach, w miejscach z dala od chemicznych oprysków i spalin.
Dobra pokrzywa rośnie tam, gdzie ziemia jest żyzna, wilgotna, ale nie zanieczyszczona.
WYBIERZ WŁAŚCIWY MOMENT
Najlepszy czas na zbiór to:
Wczesne przedpołudnie, po opadnięciu rosy, w suchy, słoneczny dzień.
Unikaj zbiorów po deszczu – wilgotne liście trudniej wysuszyć, mogą spleśnieć.
JAKĄ CZĘŚĆ POKRZYWY ZBIERAĆ ?
Najcenniejsze są młode szczyty pokrzywy – pierwsze 4–6 górnych listków razem z miękką częścią łodyżki.
Zbieraj tylko świeże, zdrowe rośliny – bez śladów zżółknięcia, dziur, plam czy oznak żerowania owadów.
Nie zbieraj pokrzywy, która zaczęła już kwitnąć (chyba że zbierasz na włókno lub do produkcji nawozu), ponieważ starsza pokrzywa może być bardziej włóknista i zawierać związki obciążające nerki.
NIE MARTW SIĘ MOŻESZ MIEĆ RĘKAWICZKI I SEKATOR
Doświadczenie zielarze nie potrzebują rękawiczek , jednak Ty się nie przejmuj
Noś rękawiczki – świeża pokrzywa parzy skórę!
Używaj ostrego nożyka lub nożyczek – odcinaj górne części roślin, aby nie wyrywać ich z korzeniami (roślina wtedy odrośnie).
Zbieraj pokrzywy do przewiewnego kosza, lnianego worka lub papierowej torby — unikaj foliowych reklamówek, bo w nich zioła "duszą się" i szybko tracą jakość.
GDY JUŻ MASZ W KOSZYKU ZBIÓR
Jeśli chcesz suszyć pokrzywę – delikatnie ją oczyść, nie myjąc wodą, chyba że jest bardzo zakurzona.
Rozłóż cienką warstwą w cieniu, w przewiewnym miejscu, np. na płótnie, pergaminie, sitach.
Pokrzywa schnie szybko, ale ważne, by nie była wystawiona na bezpośrednie słońce (utraci wtedy chlorofil i cenne składniki).
Po wysuszeniu pokrzywa powinna być krucha i zachować zielony kolor.
Przechowuj w lnianych woreczkach lub szklanych słoikach, w cie
PAMIĘTAJMY
Kiedy sięgamy po zioła, dotykamy czegoś więcej niż tylko roślin.
Dotykamy pamięci Ziemi, jej cichej, nieustannej troski o nasze życie.
Przyroda nie woła, nie nakazuje — cierpliwie czeka, rozkładając przed nami swoje zielone skarby jak matka, która zawsze ma czas dla dziecka.
Oddaje nam siebie w liściach, kwiatach i korzeniach – ofiarowując zdrowie, spokój i siłę.
Za każdy gest wdzięczności — za każde spojrzenie pełne szacunku, za każdy cichy spacer pośród łąk — natura odpłaca się miłością.
Miłością, która nie oczekuje niczego w zamian.
Wystarczy się zatrzymać, pochylić nad źdźbłem trawy, wsłuchać w ciszę między drzewami — a poczujemy, jak bardzo jesteśmy kochani.
NIKT NIE JEST SAM NA ZIEMI :)