29/08/2025
Nadreaktywność sensoryczna - wstępne rozpoznanie
Prowadząc obserwację zachowań dziecka oraz rzetelny wywiad z rodzicem możemy wstępnie sklasyfikować małego pacjenta. Nadreaktywność jest to zaburzenie modulacji sensorycznej, w którym człowieka przytłaczają normalne (codzienne) bodźce sensoryczne, wywołując reakcje obronne i wycofywanie się, czemu często towarzyszą silne emocje negatywne i aktywacja układu współczulnego. Istnieją cechy, które mogą świadczyć o nadreaktywności sensorycznej, możemy je rozpatrywać pod kątem każdego ze zmysłów osobno bądź obserwując ogólne zachowanie dziecka.
Cechy nadreaktywności sensorycznej globalnie
Dzieci z nadreaktywnością sensoryczną reagują na bodźce intensywniej, szybciej, reakcja na bodziec może trwać dłużej. Zaburzenia modulacji sensorycznej tego typu mogą dotyczyć jednego lub wielu układów zmysłowych, możemy je rozpatrywać pod kątem danego zmysłu lub zachowania ogólnego.
Zachowania, które możemy obserwować u dzieci w związku z nadreaktywnością sensoryczną, bez rozpatrywania pod kątem poszczególnych zmysłów:
1. Dzieci te często są impulsywne, agresywne, histeryczne.
2. Występuje przeciążenie sensoryczne.
3. Występują trudności w relacjach rodzic-dziecko, koleżeńskich.
4. Nadmiernie ostrożne, bojące się spróbować nowych rzeczy.
5. Reagowanie na bodziec dotykowy intensywniej, szybciej, reakcja jest wydłużona w czasie.
6. Negatywna reakcja na dotyk spodziewany, jak i niespodziewany.
7. Postrzeganie wielu wrażeń dotykowych jako niekomfortowe, przerażające.
8. Dziecko nie lubi:
- nagłych zmian
- określonych materiałów
- piasku, błota, kleju na rękach
- okruszków wokół ust
- obcinania paznokci, włosów
- określonych konsystencji pokarmów
- dźwięków, gdy chce się skoncentrować
- chodzenia na boso, np. po trawie, dywanie
- dźwięków w restauracji, szkole, sklepie, kościele.
- zjeżdżalni na placu zabaw, karuzel, huśtawki
- jasnego światła, słońca
- ćwiczeń z głową w dół.
Wpływ na funkcjonowanie
W wyniku braku odpowiedniej reakcji na bodziec, wydłużania tej odpowiedzi, nieadekwatnej odpowiedzi do bodźca organizm jest przeciążony, procesy poznawcze, kontrolne i sensoryczne przebiegają nieprawidłowo. Dzieci te w wyniku przeciążenia OUN prezentują często zachowania agresywne, impulsywne, histerie, zmienne nastroje, impulsywność, irytację, nadruchliwość. W wyniku nawarstwiających się trudności w selekcji bodźców ważnych i mniej istotnych i nieadekwatnej na nie odpowiedzi pojawiają się trudności w słuchaniu, obserwowaniu, przetwarzaniu, zapamiętywaniu, co bardzo negatywnie wpływa na procesy uczenia się. Niepowodzenia i ciągłe sensoryczne "rozdrażnienie" skutkują problemami emocjonalnymi, społecznymi, niskim poczuciem wartości, brakiem pewności siebie.
Nadreaktywność w obrębie poszczególnych układów zmysłowych
Rozpoznaniem, który układ zmysłowy ma trudności z modulacją odbieranych bodźców oraz czy zaburzenie obejmuje tylko modulację czy również rejestrację informacji zmysłowych zajmuje się terapeuta SI w porozumieniu z innymi specjalistami. Stwierdzenie, czy u dziecka występuje obronność dotykowa, nietolerancja ruchu, niepewność grawitacyjna czy inne zaburzenia nadreaktywne to punkt wyjścia do ustalenia terapii.
Terapia
Postępowanie terapeutyczne obejmuje nie tylko terapię SI, ale często również skierowanie na diagnostykę medyczną (np.wzroku czy słuchu, alergiczną), zmiany w otoczeniu dziecka, współpracę z innymi specjalistami, zalecenia do realizacji w domu.
Bibliografia:
1. L.J. Miller, „Dzieci w świecie doznań”, Gdańsk, 2016
2. A. Jean Ayres, „Dziecko a integracja sensoryczna”, Gdańsk, 2016
3. K.Johansen, „Słuch a uczenie się”, Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa, 2011
4. Lucy Jane Miller, „Dzieci w świecie doznań”, Gdańsk, 2016
5. Polly Godwin Emmons, Liz McKendry Anderson, „Dzieci z zaburzeniami Integracji Sensorycznej”, Warszawa, 2007
6. Bloomquist, M. „Trening umiejętności dla dzieci z zachowaniami problemowymi. Podręcznik dla rodziców i terapeutów”, Kraków, WUJ, 2011