13/09/2025
Szanowni Państwo – dzisiaj niełatwe treści, ale starałam się je w prosty sposób przedstawić.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to zrożnicowane zaburzenie neurorozwojowe, dla którego obecnie nie ma zatwierdzonej terapii medycznej łagodzącej podstawowe objawy. Obecnie opracowywanych jest kilka leków, które mogą wspomóc funkcjonowanie osób z ASD oddziałując zarówno na podstawowe nieprawidłowości patofizjologiczne, jak i podstawowe objawy ASD.
Kwas foliowy to rozpuszczalna w wodzie witamina z grupy B (witamina B9), która jest niezbędna do prawidłowego rozwoju neurologicznego. Wady metabolizmu kwasu foliowego mogą powodować nieprawidłowości fizjologiczne związane z ASD, takie jak zaburzenia w szlakach metabolicznych puryn i redoks. O co chodzi? Już tłumaczę.
Puryny są niezbędne do syntezy, naprawy i replikacji kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) obecnego w naszych komórkach. Ograniczenia w produkcji puryn mogą prowadzić do mutacji, niestabilności chromosomowej, zmienności liczby kopii i poważnych nieprawidłowości chromosomowych, które mogą być związane z ASD.
Zredukowany glutation (GSH) jest niezbędny do usuwania bardzo szkodliwych wolnych rodników tlenowych. Nieprawidłowości w metabolizmie GSH mogą prowadzić więc do uszkodzeń oksydacyjnych DNA, białek i lipidów komórkowych. Czy poziom dobrego GSH jest zmniejszony u osób z ASD? Tak. Nieprawidłowości GSH i markery [znaczniki] uszkodzeń oksydacyjnych zostały udokumentowane pośmiertnie w obszarach mózgu odpowiedzialnych za mowę, emocje i zachowania społeczne u osób z ASD. W rzeczywistości są one tak powszechne w ASD, że sugeruje się, że mogą być markerami diagnostycznymi dla tego zaburzenia.
To teraz … nawet pomimo prawidłowego stężenia kwasu foliowego w surowicy, jego stężenie w mózgu może być bardzo niskie. Dlaczego? Chodzi o to, że głównym zaś transporterem kwasu foliowego przez barierę krew-mózg jest receptor kwasu foliowego α (FRα). Jeśli on zostanie zablokowany, to jednocześnie transport niezbędnej witaminy do mózgu będzie znacząco zahamowany. Jest jeszcze alternatywny transporter, tzw RFC, ale on ma mniejsze znaczenie.
Co może zablokować receptor dla kwasu foliowego? Na przykład własne przeciwciała (tzw. autoprzeciwciała), które wiążą i upośledzają funkcję tego receptora – co za tym idzie, pomimo obecności kwasu foliowego w krążeniu nie może się on dostać do mózgu.
W jednym z badań 93 dzieci z ASD wykazano, że 60% z nich posiada przeciwciała blokujące receptor dla kwasu foliowego. A zatem, posiadały one znacząco niższe stężenia kwasu foliowego w mózgu. Podobne wyniki pokazano z badań we Francji – 58% dzieci z ASD miało takie autoprzeciwciała. W sumie, różna badania wykazały, że autoprzeciwciała zidentyfikowano u 58%–76% dzieci z ASD.
I teraz przechodzę do sedna …
Leukoworyna wapnia (znana również jako kwas folinowy) jest badana pod kątem poprawy funkcjonowania szlaku kwasu foliowego w dzieci z ASD. Otóż wiąże się ona właśnie z alternatywnym receptorem kwasu foliowego – RFC, co teoretycznie ma zwiększyć transport tej witaminy do mózgu. Ponieważ jednak RFC ma mniejsze powinowactwo do folianów niż FRα (ten główny transporter), leczenie wymaga wysokiej dawki leukoworyny.
Jakie uzyskano wyniki?
Dr Frye i dr Rossignol w roku 2020 badali grupę 44 dzieci z ASD z pozytywnym wynikiem testu na obecność autoprzeciwciał dla receptorów kwasu foliowego. Część stanowiło grupę kontrolną, zaś pozostałym dzieciom podawano 2 mg/kg/dzień (maksymalnie 50 mg dziennie) leukoworyny w 2 dawkach podzielonych.
Zaobserwowano istotnie większą poprawę u dzieci, którym podawano leukoworynę w porównaniu z dziećmi nieleczonymi w zakresie komunikacji werbalnej, języka receptywnego i ekspresywnego oraz zachowań stereotypowych.
Ale – trochę studzę emocje. Jak widać na załączonej rycinie, inne parametry nie ulegały tak spektakularnej poprawie. Na przykład w zakresie nadreaktywności, poprawy nastroju czy agresji nie osiągnięto polepszenia wskaźników, a nawet w niektórych przypadkach obserwowano pogorszenie.
Dlatego czekam na wyniki badań klinicznych. Obecnie trwa badanie NCT02839915 „Leukoworyna w leczeniu zaburzeń językowych u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu”, zaś do drugiego NCT04060030 „Leczenie deficytów społecznych i językowych leukoworyną u małych dzieci z autyzmem” przebiega dopiero rekrutacja.
Chcę jednak wyraźnie zaznaczyć jedno - leukoworyna to nie lek - nie da się "wyleczyć" ASD. Jednak prawdopodobna jest poprawa funkcjonowania dzieci z tym zaburzeniem.
