27/08/2025
Mięśnie wielodzielne – strażnicy kręgosłupa, o których łatwo zapominamy.
Mięśnie wielodzielne to część głębokiej straży grzbietu.
Biegną od wyrostków poprzecznych do wyrostków kolczystych wyżej położonych kręgów, zwykle obejmując 2–4 segmenty. Najsilniej rozwinięte znajdziesz w odcinku lędźwiowym.
Ich główna rola? Stabilizacja segmentarna i mikrokorekty ustawienia kręgów w trakcie ruchu.
• unerwienie: gałęzie przyśrodkowe nerwów rdzeniowych
• unaczynienie: tętnice międzyżebrowe i tętnice lędźwiowe
Histologia i fizjologia
Tu mam dla Was kilka ciekawostek 😉
👉 Wielodzielne to w większości włókna wolnokurczliwe (typ I) – stworzone do długiej, izometrycznej pracy, odpornej na zmęczenie.
👉 Mają wyjątkowo dużo wrzecionek mięśniowych – czyli czujników pozycji i napięcia. To sprawia, że działają bardziej jak sensory i stabilizatory niż klasyczny „mięsień siłowy”.
👉 W badaniach histologicznych u osób z bólem kręgosłupa widzimy często zanik włókien typu I i ich zastępowanie tkanką tłuszczową (tzw. stłuszczenie mięśni).
📍 Najnowsze badania
🔬 MRI i USG potwierdzają, że:
• już po kilku dniach unieruchomienia multifidi zaczynają zanikać (Hodges, 2006);
• w przewlekłych bólach lędźwi dochodzi do trwałej degeneracji włókien i zaburzeń propriocepcji (James et al., 2021);
• Bordoni & Zanier (2020) pokazali ich rolę jako elementu głębokiej taśmy powięziowej, wpływającej m.in. na ciśnienie w przestrzeni zaotrzewnowej;
• badania EMG potwierdzają, że multifidi aktywują się ułamki sekund przed ruchem kończyn, przygotowując kręgosłup na obciążenie – działają jak „mikro-stabilizatory”.
Mięśnie wielodzielne nie pracują w izolacji – są częścią większej sieci.
Powięź piersiowo-lędźwiowa i więzadło biodrowo-lędźwiowe łączą je z mięśniem poprzecznym brzucha i dnem miednicy. Razem tworzą fundament stabilizacji tułowia – od oddechu aż po najmniejsze ruchy kręgosłupa.
Oddech ma na nie ogromny wpływ. W trakcie wydechu wielodzielne naturalnie napinają się mocniej, zabezpieczając kręgosłup i przygotowując go na obciążenia.
• w duecie z m. skręcajàcymi i mięśniami międzypoprzecznymi działają jak lokalne czujniki ruchu – monitorują pozycję kręgów i błyskawicznie korygują mikrozmiany w ustawieniu.
📍 Na jaką pracę i ćwiczenia reagują?
Ze względu na przewagę włókien wolnokurczliwych i rolę stabilizacyjną wielodzielne najlepiej odpowiadają na:
• ćwiczenia niskiej intensywności, długotrwałe (utrzymanie pozycji, „martwy robak”, bird-dog, praca z oddechem);
• izometrię w neutralnej pozycji kręgosłupa;
• ćwiczenia antyruchowe (anty-rotacja, anty-przeprost);
• aktywację segmentarną – subtelną kontrolę miednicy i kręgosłupa, często zsynchronizowaną z oddechem przeponowym——-> PILATES♥️
Mięśnie wielodzielne nie przepadają za „ciężkim żelastwem”. Przysiady czy martwe ciągi budują globalne mięśnie (prostowniki grzbietu, pośladki), ale nie odbudują wielodzielnych po urazie. Tutaj króluje precyzja i cierpliwość.
Mięśnie wielodzielne to nie silniki napędowe, ale ciche czujniki i strażnicy stabilizacji kręgosłupa. Wymagają mądrego treningu – poprzez kontrolę, oddech, subtelne ruchy i niską intensywność. To od ich kondycji zależy, czy kręgosłup „trzyma pion” w zdrowiu i w bólu.
📚 Źródła naukowe
1. Hodges, P. W., & Richardson, C. A. (1996). Inefficient muscular stabilization of the lumbar spine associated with low back pain. Spine, 21(22), 2640–2650.
2. Hodges, P. W. (2006). Recent advances in therapeutic exercise for the lumbar spine. Injury, 37(Suppl 1), S20–S27.
3. James, G., Millecamps, M., Stone, L. S., Hodges, P. W. (2021). Fat infiltration in the multifidus muscle independently predicts low back pain. European Spine Journal, 30, 1006–1014.
4. Bordoni, B., & Zanier, E. (2013). Anatomic connections of the diaphragm: influence of respiration on the body system. Journal of Multidisciplinary Healthcare, 6, 281–291.
5. Bordoni, B., & Zanier, E. (2020). The continuity of the fascia as an anatomical basis for functional integration. Cureus, 12(12), e11984.
6. MacDonald, D. A., Moseley, G. L., & Hodges, P. W. (2006). The lumbar multifidus: does the evidence support clinical beliefs? Manual Therapy, 11(4), 254–263.
7. Freeman, M. D., Woodham, M. A., & Woodham, A. W. (2010). The role of the lumbar multifidus in chronic low back pain: a review. PM&R, 2(2), 142–146.
8. Kalichman, L., & Hodges, P. (2014). Changes in paraspinal muscles and their association with low back pain and spinal degeneration. BMC Musculoskeletal Disorders, 15, 324.
Dzięki za obecność tutaj 🙏 – szczególnie młodym fizjoterapeutom i wszystkim, którzy chcą poszerzać swoją wiedzę z zakresu anatomii. To Wy będziecie nieść tę wiedzę dalej – w gabinetach, na salach treningowych i w pracy z pacjentami.
Pozdrawiam serdecznie
Marcin Absalon
