10/07/2025
Osobowość anankastyczna (OCPD) – objawy, leczenie
Osoby z osobowością anankastyczną, zwaną także obsesyjno-kompulsywnym zaburzeniem osobowości (OCPD), są zaabsorbowane porządkiem i kontrolą.
Ich perfekcjonizm często czyni ich sztywnymi i krytycznymi zarówno wobec siebie, jak i innych. OCPD może prowadzić do przepracowania, wypalenia i depresji.
Zaburzenie może prowadzić do poważnych trudności w utrzymaniu relacji.
Osoby z osobowością anankastyczną próbują kontrolować nie tylko swoje zachowanie, ale także swoje emocje.
Emocje, które mogą sprawić, że poczują się zagrożeni, takie jak smutek i pożądanie, mogą zostać stłumione. Emocje, które sprawiają, że dana osoba czuje się silniejsza, takie jak złość, są łatwiejsze do przeżywania wśród pacjentów z tym zaburzeniem.
Nie należy mylić zaburzenia obsesyjnie kompulsyjne go z osobowością obsesyjno - kompulsyjną !
Różnicowanie ⚠️
Objawy ZABURZENIA obsesyjno kompulsyjnego:
📌Specyficzne kompulsje: powtarzające się rytuały, takie jak ciągłe mycie rąk i sprawdzanie kluczy w torebce, zamka w drzwiach itp.;
📌Specyficzne obsesje: uporczywe i natrętne myśli i obrazy, których dana osoba nie może odrzucić, czasami o bardzo niepokojącym charakterze;
📌Nieuzasadniony strach przed chorobą, zarazkami, wirusami itd.;
📌Potrzeba posiadania rzeczy w idealnym porządku;
📌Tendencja do zwątpienia w siebie;
📌Zaburzenie utrudnia życie chorego i jest przez niego uznawane za niepożądane.
20 proc. osób z osobowością anankastyczną ma również zaburzenie obsesyjno-kompulsywne.
Osobowość anankastyczna – objawy
Według DSM-5 pacjenci muszą wykazywać cztery z następujących ośmiu objawów, aby spełnić pełne kryteria diagnozy:
⚠️Pacjent zajmuje się szczegółami, regułami, listami, porządkiem, organizacją lub harmonogramami do tego stopnia, że traci główny cel działania;
⚠️Pacjent wykazuje perfekcjonizm, który przeszkadza w wykonaniu zadania (np. nie jest w stanie ukończyć projektu, ponieważ jego własne zbyt restrykcyjne standardy nie są spełniane);
⚠️Pacjent jest nadmiernie poświęcony pracy i produktywności, pomija zajęcia rekreacyjne i związki z innymi ludźmi (nie jest to spowodowane oczywistą koniecznością ekonomiczną);
⚠️Pacjent jest zbyt sumienny, skrupulatny i nieelastyczny w kwestiach moralności, etyki lub wartości;
⚠️Pacjent nie jest w stanie wyrzucić zużytych lub bezwartościowych przedmiotów, nawet jeśli nie mają one wartości sentymentalnej;
⚠️Pacjent niechętnie deleguje zadania lub współpracuje z innymi, chyba że podporządkują się dokładnie jego sposobowi wykonywania czynności;
⚠️Pacjent przyjmuje skąpy styl wydawania pieniędzy zarówno na siebie, jak i na innych; pieniądze są postrzegane jako coś, co można gromadzić na przyszłe nieuniknione katastrofy;
⚠️Pacjent wykazuje sztywność i upór w codziennym życiu.
Osobowość anankastyczna objawia się odmiennie u różnych osób, w zależności od przeważających objawów.
Osoba z osobowością anankastyczną może być:
👉Apodyktyczna i autorytarna;
spokojna i unikająca konfliktów;
rozczarowanie innych jest dla niej przerażające;
👉Pracoholikiem (typ bardziej kompulsywny);
osobą ciągle zwlekającą (typ bardziej obsesyjny).
👉Perfekcjonizm i potrzeba kontroli są wspólnym mianownikiem tych objawów.
Jednak co najmniej równie ważna jest utrata znaczenia pierwotnego zamiaru. Jak wskazuje DSM-5, osoby z OCPD tracą główny cel działań, w które się angażują, zajmując się jedynie nieistotnymi szczegółami.
Przyczyny powstania osobowości ocpd
Podobnie jak w przypadku większości schorzeń psychicznych, zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne odgrywają rolę w rozwoju osobowości anankastycznej. Cechy takie jak perfekcjonizm, zachowanie ukierunkowane na cel, powściągliwość, determinacja i koncentracja mają w sobie elementy dziedziczone genetyczne, jak równiej mogą być adaptacyjne.
Leczenie
Badania wskazują, że pomocne mogą być różne formy terapii. Terapie psychodynamiczne, psychoanalityczne i ekspresyjne, osiągają zmianę poprzez wgląd i ekspresję Terapia psychodynamiczna ma na celu zajęcie się bardziej globalnymi problemami osobowości, w tym osobowością kompulsywną, a nie ukierunkowaniem na określone objawy.
Terapia poznawczo-behawioralna kwestionuje niewłaściwe sposoby myślenia i zastępuje je bardziej adaptacyjnymi sposobami myślenia.
Terapia rodzinna i par może być pomocna, gdy objawy powodują konflikt w związku lub rodzinie.
Leki zwykle nie są uważane za podstawowe leczenie tego zaburzenia. Osoby poszukujące leczenia psychofarmakologicznego powinny skonsultować się z psychiatrą w sprawie dostępnych opcji i poznać możliwe skutki uboczne wszelkich leków, których rozważają zażywanie.
Dołącz do naszej społeczności☺️
Ilona Zielińska
Psychoterapeuta cbt
