10/09/2025
Marzenia na jawie są częścią ludzkiego doświadczenia. To całkiem naturalne, że czasem odpływamy myślami, wyobrażamy sobie przyszłość, snujemy scenariusze, czy powracamy do wspomnień. Zdarza się, że u niektórych osób proces ten wymyka się spod kontroli i zaczyna przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu, stając się jego dominującą częścią. Zjawisko to nazywamy „maladaptive daydreaming” - dezadaptacyjne marzycielstwo☁️🌈
➡️Termin „maladaptive daydreaming” został wprowadzony przez izraelskiego psychologa Eli Somera w 2002 roku. Opisał go jako stan, w którym osoba spędza wiele godzin dziennie pogrążona w intensywnych, szczegółowych fantazjach. Zjawisko to uznaje się za nieadaptacyjne, gdyż bardzo często na tyle wymyka się spod kontroli, że zaczyna dominować codzienne życie, uniemożliwiając skoncentrowanie się na tym, co tu i teraz. Osoby oddające się takiemu fantazjowaniu zazwyczaj tracą poczucie czasu - mimo świadomości fikcyjności swoich wyobrażeń zdarza się, że stanowią one dla nich jedyne źródło ukojenia w trudnym momencie życia. Początkowo strategia pozwalająca na uporanie się z trudnymi emocjami, może stać się dominującą częścią codzienności, prowadząc do zaniedbywania innych sfer życia.
Problem pojawia się wtedy, gdy takie marzenia:
🔹utrudniają koncentrację;
🔹zabierają czas potrzebny na pracę, naukę czy relacje;
🔹stają się sposobem na ucieczkę od trudnych emocji😶
Osoby zmagające się z maladaptive daydreaming często: spędzają wiele godzin dziennie w świecie wyobraźni🕐; używają muzyki, rytmicznych ruchów (np. chodzenia w kółko) lub innych bodźców, by „wejść” w fantazję; odczuwają silne emocje związane z wyobrażeniami - mogą płakać, śmiać się czy odczuwać ekscytację; mają trudności z powrotem do rzeczywistości, a po fantazjowaniu często czują wstyd lub poczucie winy😥; znajdują w fantazjowaniu sposób na uporanie się z dyskomfortem, z trudnymi emocjami, a także doświadczają złudnego poczucia natychmiastowej gratyfikacji (wyobrażenia mają przyjemny ładunek emocjonalny).*
Ciężko wyodrębnić konkretną przyczynę pojawiania się maladaptive daydreaming🤷♀️ Podejrzewa się jednak, że może mieć ono swoje źródło w doświadczeniu traumy lub zaniedbania w dzieciństwie lub może stanowić strategię radzenia sobie dla osób, które potrzebują ucieczki od stresującej codzienności i poczucia samotności. Maladaptive daydreaming nie funkcjonuje jako osobna jednostka diagnostyczna w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych, jednak może współwystępować z np. zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym, z ADHD czy depresją.
❕Nadmiar marzeń na jawie może prowadzić do zaniedbywania obowiązków, pogorszenia wyników w nauce lub w pracy, izolacji społecznej, trudności w regulacji emocji. W skrajnych przypadkach może przypominać uzależnienie - a im więcej czasu osoba poświęca na fantazjowanie, tym trudniej jej przestać. Dla wielu fantazjowanie staje się bezpiecznym miejscem, gdzie poczucie kontroli, bezpieczeństwa, uznania czy bliskości jest możliwe, w przeciwieństwie do tego, z czym spotykają się w realnym życiu.
Za główne strategie pomocne w poradzeniu sobie z nadmiernym fantazjowaniem, uznaje się:
🔵psychoedukację - jako krok pierwszy zauważenie i zrozumienie mechanizmu zjawiska;
🔵psychoterapię - co może pozwolić dotrzeć do źródła zaistniałych trudności i pomóc wypracować bardziej służące strategie radzenia sobie z nimi;
🔵techniki skupiające się na uważności (mindfulness) - które pomogą zakotwiczyć się w „tu i teraz”;
🔵wsparcie ze strony bliskich, rozwijanie swoich pasji, budowanie relacji, a także aktywność fizyczna, co może pozwolić uwalniać nagromadzone napięcie.
Maladaptive daydreaming to zjawisko, które wciąż wymaga badań, by lepiej odkryć stojące za nim mechanizmy👩🔬🧬🩺 Nie każde „bujanie w obłokach” jest problemem, przecież wyobraźnia może być źródłem kreatywności, nowych pomysłów, radości🌫 Jeśli jednak fantazje zaczynają przysłaniać rzeczywistość - warto potraktować to jako sygnał ostrzegawczy. Nie chodzi o to, by całkowicie porzucić świat wyobraźni, a o to, by nauczyć się równowagi. Na drodze do tego, by marzenia wspierały rzeczywistość, a nie ją zastępowały🌠
*Nowacki, A., Pyszkowska, A. (2024) It is all about discomfort avoidance: maladaptive daydreaming, frustration intolerance, and coping strategies -
a network analysis, Current
Psychology, 43, 27447-27455.
