12/10/2025
Otto Kernberg i identyfikacja projekcyjna
Otto Kernberg jest jednym z najbardziej znanych i cenionych współczesnych psychoanalityków. Uznawany za jedną z kluczowych postaci północnoamerykańskiej psychoanalizy, Kernberg zasłynął swoimi badaniami nad klinicznym ujęciem stanów z pogranicza (borderline).
Psychoanaliza Kernberga stanowi oryginalną syntezę psychologii ego, psychologii relacji z obiektem oraz teorii narcyzmu. Jednym z zagadnień teoretycznych, któremu Kernberg poświęcił szczególnie wiele uwagi, jest pojęcie „identyfikacji projekcyjnej”.
Zjawisko projekcji było badane już przez pierwsze pokolenie psychoanalityków. W szczególności Ferenczi i Freud poświęcili mu swoje wczesne prace.
Według Kernberga,
„Identyfikacja projekcyjna jest prymitywnym mechanizmem obronnym. Podmiot projektuje na obiekt nieznośne doświadczenie intrapsychiczne.”
Projekcja stanowi więc formę obrony wobec emocjonalnych treści intrapsychicznych uznanych za nie do zniesienia. Jej zastosowanie przywraca wewnętrzną spójność psychiki, oferując uspokajające poczucie wewnętrznej stabilności.
Kernberg zauważa:
„Sama projekcja, będąca dojrzalszą formą obrony, polega przede wszystkim na usunięciu nieznośnego doświadczenia, następnie na jego przeniesieniu na obiekt, a wreszcie — na oddzieleniu się lub zdystansowaniu od tego obiektu w celu wzmocnienia działania obronnego.”
Kernberg podkreśla zatem separacyjny i zasadniczo fobiczny charakter tego mechanizmu obronnego, który służy przetrwaniu psychiki wobec konfliktu nie do zniesienia.
Zdaniem psychoanalityka, który dorastał w Chile, identyfikacja projekcyjna jest typowym mechanizmem organizacji osobowości borderline — do tego stopnia, że stanowi jeden z głównych elementów jej funkcjonowania oraz wpływa na charakter transferu, jaki osoby te wytwarzają w trakcie leczenia.
Przewaga samej projekcji wskazywałaby na funkcjonowanie neurotyczne, natomiast dominacja identyfikacji projekcyjnej wiązałaby się z większym osłabieniem granic ego, głęboko zakłóconych przez mechanizmy projekcji i introjekcji.
Również Melanie Klein zwracała uwagę na zasadniczo gwałtowną naturę identyfikacji projekcyjnej, uznając ją za proces adekwatny jedynie we wczesnych fazach życia.
Współcześnie jednak pojęcie to bywa nadużywane w sposób, który może tłumić zasadniczą refleksję kliniczną nad kontrtransferem, skłaniając klinicystów do przypisywania pacjentowi własnych przeżyć jako efektu jego projekcji. Jest to zjawisko bardzo niebezpieczne, ponieważ w praktyce prowadzi do uchylenia się analityka od odpowiedzialności za pracę nad własnymi ślepymi punktami — na co już Freud zwracał szczególną uwagę.
Dla pogłębienia tematu:
Otto Kernberg – Teoria relacji z obiektem i klinika psychoanalityczna
Otto Kernberg – Projekcja i identyfikacja projekcyjna: aspekty ewolucyjne i kliniczne
Thomas H. Ogden – O identyfikacji projekcyjnej
