
02/09/2025
Dlaczego tak trudno nam odpoczywać?
Wielu ludzi deklaruje, że marzy o wolnym czasie, ale gdy już nadchodzi chwila spokoju, czują - niepokój, poczucie winy, a nawet przymus, by natychmiast „zrobić coś pożytecznego”.
Odpoczynek zamiast przyjemności wywołuje napięcie. Dlaczego?
🔹 Mechanizm w dzieciństwie
Dzieciństwo uczy nas, jak traktować odpoczynek. Jeśli słyszeliśmy, np.:
• „Najpierw obowiązki, potem przyjemności”
(i przyjemności nigdy nie było),
• „Nie siedź bezczynnie, weź się do roboty”,
• „Lenistwo to wstyd”, „odpoczynek to lenistwo”
-> to nasz układ nerwowy zakodował przekonanie, że relaks jest zagrożeniem, że można za to zostać skrytykowanym, zawstydzonym lub odrzuconym. Często słyszę od pacjentów np.: „Gdy odpoczywam to znaczy, że jestem leniwa/y” ,” muszę zasłużyć na odpoczynek”, jestem nieproduktywna/y gdy odpoczywam”
🔹 Skutki w dorosłości
1. Ciągła produktywność - nie umiemy zatrzymać się ani na chwilę, bo ciało zna tylko „tryb działania”.
2. Poczucie winy w czasie wolnym - odpoczynek wywołuje myśl: „Powinienem robić coś ważniejszego”, „trzeba być pracowitym”
3. Przemęczenie i wypalenie - brak regeneracji prowadzi do spadku energii, nastroju i zdrowia.
4. Sabotaż odpoczynku - w wolnym czasie szukamy kolejnych obowiązków: sprzątania, pracy, nauki, bo cisza staje się nie do zniesienia. Kiedy zatrzymujemy się i robi się cicho, od razu pojawiają się trudne emocje, niewygodne wspomnienia czy lęk. Ciągłe działanie staje się więc mechanizmem obronnym – zamiast spotkać się ze sobą, wybieramy zajętość, bo daje poczucie kontroli i odsuwa to, co niewygodne.
🔹 Podłoże neurobiologiczne
Układ nerwowy osób wychowanych w stresie lub pod presją produktywności utrzymuje stałą aktywację współczulną („tryb walki i działania”).
Kiedy pojawia się odpoczynek, system interpretuje go jako nienaturalny stan, który trzeba przerwać.
🔹 Jak zacząć się tego uczyć?
• Małe kroki - wpleć krótkie chwile zatrzymania w ciągu dnia zamiast oczekiwać, że od razu „nauczysz się relaksu”.
• Nowa narracja - odpoczynek nie jest nagrodą ani luksusem. To biologiczna konieczność.
• Praca z ciałem - świadomy oddech, uziemienie, techniki somatyczne pomagają „oswoić” układ nerwowy ze spokojem.
• Granice - naucz się chronić swój czas wolny przed obowiązkami i oczekiwaniami innych.
Odpoczynek to nie lenistwo. To inwestycja w zdrowie, kreatywność i relacje.
AK❤️