13/12/2024
TADEUSZ KANTOR
Po listopadowej nostalgii wracamy do nieco lżejszej tematyki – tzn. do związków rodziny Stryjeńskich z wielką sztuką.
Co ma wspólnego Tadeusz Kantor - wybitny, wszechstronny artysta i twórca awangardowego Teatru Cricot 2 z Doktorem Władysławem Stryjeńskim? Zgodnie z wcześniejszą obietnicą, wyjaśniam:
Teatr Cricot 2 powstał w 1955 roku. Jednak pierwsze teatralne dokonania Tadeusza Kantora miały miejsce w okresie II Wojny Światowej. Właśnie w tamtym czasie z inicjatywy Tadeusza Kantora powstał konspiracyjny Teatr Niezależny, złożony głównie z przyjaciół artysty i wystawiający sztuki teatralne w prywatnych mieszkaniach.
Po “Balladynie” Juliusza Słowackiego, wystawianej w 1943 r. w mieszkaniu przy ul. Szewskiej, drugą sztuką Teatru Niezależnego był “Powrót Odysa” Stanisława Wyspiańskiego.
Realizacja ta, pomimo trudnych warunków okupacyjnych i działania w konspiracji (albo paradoksalnie właśnie dzięki temu), była jednym z przełomowych dokonań Tadeusza Kantora i zmieniła jego myślenie o teatrze – w kierunku kontynuowanym później w Cricot 2. Co ważne, o swoim “Powrocie Odysa” mówił w ten sposób w późniejszych latach sam Tadeusz Kantor.
Właśnie ta pionierska i przełomowa dla dalszej twórczości teatralnej sztuka Tadeusza Kantora była wystawiana w mieszkaniu rodziny Stryjeńskich przy ul. Grabowskiego 3, w czerwcu 1944 r.
W mieszkaniu przy Grabowskiego 3 przez ostatnie lata życia (od połowy lat 30-tych) mieszkał Tadeusz Stryjeński, ojciec Władysława, wybitny krakowski architekt. Władysław, w okresie przed wybuchem II Wojny Światowej, często bywał pod tym adresem, odwiedzając swojego ojca. Tadeusz zmarł w czasie wojny, w dniu 3 czerwca 1943 r., w wieku 94 lat.
Rok później, kiedy Tadeusz Kantor wystawiał przy Grabowskiego 3 swój spektakl, mieszkała tam Magdalena Stryjeńska, córka Karola (a więc bratanica Władysława), która miała ze swoim stryjem bardzo dobre, serdeczne relacje. O tej wyjątkowej kobiecie napiszę w jednym z kolejnych postów.
Natomiast Władysław Stryjeński, który w okresie II Wojny Światowej przebywał w Szwajcarii, powrócił do Polski w kwietniu 1946 r. i zamieszkał ze swoją rodziną właśnie na Grabowskiego 3. W tym właśnie mieszkaniu Władysław spędził ostatnie 10 lat życia.
Okres lat 1946 – 56, a więc okres utworzenia przez dra Władysława Przychodni Zdrowia Psychicznego na ul. Limanowskiego oraz kluczowych dla rozwoju psychiatrii humanistycznej spotkań z młodym wówczas Doktorem Antonim Kępińskim, to również okres zamieszkania w tym niezwykłym miejscu, przy ul. Grabowskiego 3.
Na zdjęciach: ekspozycja w Cricoteka w lipcu 2019 r. Scenografia “Powrotu Odysa”, którą mogłem obejrzeć w Cricotece, jest z oczywistych względów tylko rekonstukcją, ale jej twórcą był sam Tadeusz Kantor. Na kolejnych zdjęciach kamienica przy ul. Grabowskiego 3 - wygląd współczesny.
