02/07/2025
Podczas hormonoterapii raka piersi, bardzo częstym skutkiem ubocznym leczenia są uderzenia gorąca🥵
Milena Dzienisiewicz - psycholog, psychoonkolog, psychoterapeuta wyjaśnia w wyczerpujący sposób mechanizm działania uderzeń gorąca.
Warto zapoznać się z tą treścią aby wiedzieć jak działa nasz organizm i z czego wynika taka reakcja🌡️
📌 Czym są uderzenia gorąca
Uderzenia gorąca to nagłe, intensywne uczucie ciepła, któremu towarzyszy zaczerwienienie skóry i wzmożone pocenie się. Ich główny biologiczny mechanizm wiąże się z zaburzeniem ośrodka termoregulacji w mózgu, a dokładniej w podwzgórzu. Podwzgórze jest odpowiedzialne za utrzymanie stałej temperatury ciała.
Uderzenie gorąca charakteryzujące się kilkoma wyraźnymi objawami towarzyszącymi:
🔹 Nagłe, intensywne uczucie ciepła, odczuwane jako fala gorąca.
🔹 Zaczerwienienie skóry szczególnie na twarzy, szyi i klatce piersiowej, wynikające z rozszerzenia naczyń krwionośnych.
🔹 Wzmożone pocenie się
🔹 Kołatanie serca i lęk.
🔹 Uczucie zimna i dreszcze po ustąpieniu
Czas i częstotliwość tych epizodów są zmienne. Mogą trwać od kilku sekund do kilku minut. Niektóre osoby doświadczają ich sporadycznie, inne bardzo często, nawet kilka razy na godzinę.
U wielu kobiet uderzenia gorąca mogą występować głównie w nocy, prowadząc do tzw. nocnych potów.
📌 Biologiczny mechanizm uderzeń gorąca
✳ Spadek poziomu estrogenu (lub testosteronu u mężczyzn): Jest to główna przyczyna uderzeń gorąca w menopauzie i andropauzie. Hormony te wpływają na funkcjonowanie podwzgórza. Kiedy ich poziom spada, podwzgórze staje się nadwrażliwe nawet na niewielkie zmiany temperatury wewnętrznej.
✳ Dysfunkcja ośrodka termoregulacji: Z powodu niedoboru hormonów płciowych, podwzgórze błędnie interpretuje normalną temperaturę ciała jako zbyt wysoką. W rezultacie uruchamia mechanizmy mające na celu ochłodzenie organizmu, nawet jeśli nie jest to konieczne.
✳ Rozszerzenie naczyń krwionośnych (wazodylatacja): Podwzgórze wysyła sygnały do naczyń krwionośnych, szczególnie tych położonych blisko powierzchni skóry (twarzy, szyi, klatki piersiowej). Naczynia gwałtownie się rozszerzają, co zwiększa przepływ krwi przez skórę, wywołując uczucie gorąca i zaczerwienienie.
✳ Wzrost tętna: Może towarzyszyć rozszerzeniu naczyń krwionośnych, potęgując dyskomfort.
✳ Aktywacja gruczołów potowych: Organizm intensywnie wydziela pot w celu obniżenia temperatury poprzez parowanie. Po ustąpieniu fali gorąca często pojawia się uczucie zimna, spowodowane nadmierną potliwością i szybkim ochłodzeniem skóry. Wraz z utratą ciepła i spadkiem temperatury ciała mogą pojawić się dreszcze.
📌 Częstość występowania
❇ Ogólna częstość: Uderzenia gorąca (HF) są najbardziej uciążliwym objawem związanym z menopauzą, dotykającym do 85% kobiet w okresie menopauzy, o różnym nasileniu, częstotliwości i czasie trwania.
❇ Czas trwania: Uderzenia gorąca zaczynają się po raz pierwszy w okresie menopauzy i trwają około 7–10 lat, chociaż są dostępne dane, że u 20% kobiet mogą trwać do 15 lat, a nawet dłużej.
📌 Wpływ uderzeń gorąca na jakość życia
✳ Zaburzenia snu: Uderzenia gorąca, zwłaszcza nocne poty, prowadzą do częstych przebudzeń, bezsenności i obniżonej jakości snu. Chroniczne niedobory snu skutkują zmęczeniem, drażliwością, trudnościami z koncentracją i obniżoną wydajnością. Wiele kobiet doświadcza nocnych wybudzeń, lęku i znacznego pogorszenia jakości snu.
✳ Dyskomfort fizyczny: Nagłe uczucie gorąca, zaczerwienienie i intensywne pocenie się są nieprzyjemne i krępujące, zwłaszcza w sytuacjach społecznych lub zawodowych.
✳ Problemy psychologiczne: Częste i nasilone uderzenia gorąca mogą wpływać na nastrój, prowadząc do obniżenia samopoczucia, lęku, a nawet stanów depresyjnych. Mogą wpływać na poczucie własnej wartości i prowadzić do wycofania się z życia społecznego.
✳ Problemy z koncentracją i równowagą: Szczególnie gdy towarzyszą im zawroty głowy, mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie i zwiększać ryzyko upadków.
📌 Wpływ uderzeń gorąca na organizm
❇ Choroby sercowo-naczyniowe: Badania wskazują, że kobiety doświadczające intensywnych uderzeń gorąca (szczególnie poniżej 60. roku życia) mogą być obarczone większym ryzykiem incydentów sercowo-naczyniowych (zawał serca, udar mózgu) niż kobiety bez tych objawów. Częste i intensywne uderzenia gorąca mogą wpływać na naczynia krwionośne, prowadząc do dysfunkcji śródbłonka i sprzyjając rozwojowi miażdżycy. Mogą również towarzyszyć im inne czynniki ryzyka chorób serca, takie jak nadciśnienie, niekorzystny profil lipidowy czy insulinooporność. Zaleca się monitorowanie ciśnienia krwi i profilu lipidowego.
📌 Niefarmakologiczne metody łagodzenia uderzeń gorąca
✳ Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Łączy techniki relaksacyjne, higienę snu i pielęgnowanie zdrowego nastawienia do objawów menopauzy. Zalecana również w leczeniu lęku i depresji. Ma wpływ na percepcję i kontrolę objawów naczynioruchowych, zmniejsza stres, poprawia samopoczucie, rozwiązuje problemy ze snem. Stwierdzono, że CBT skutecznie zmniejsza wpływ objawów naczynioruchowych u kobiet z historią raka piersi i bez niej.
✳ Akupunktura: Praktyka oparta na medycynie chińskiej polegająca na wkłuwaniu cienkich igieł w skórę. Systematyczny przegląd randomizowanych kontrolowanych badań potwierdza stosowanie akupunktury jako leczenia wspomagającego lub samodzielnego w celu zmniejszenia objawów naczynioruchowych i poprawy wyników jakości życia [2]. Z zastrzeżeniem, że korzyści kliniczne mogą być spowodowane częściowo lub w całości niespecyficznymi efektami. Konieczne są dalsze badania.
✳ Hipnoza kliniczna: Technika terapeutyczna polegająca na wprowadzaniu osób w stan głębokiego relaksu i zwiększonego skupienia. Stosowana w leczeniu bólu, zmniejszaniu lęku i poprawie jakości snu. Badania wykazały, że hipnoterapia jest tak samo skuteczna jak gabapentyna w zmniejszaniu uderzeń gorąca . Indywidualne wyniki mogą się różnić, i może być potrzebnych kilka sesji.
✳ Joga i Medytacja: Joga łączy pozycje fizyczne, techniki oddechowe i medytację. Medytacja promuje relaks i jasność umysłu. Dowody na skuteczność jogi i medytacji są ograniczone. Z jednej strony wyniki badań mówią o braku skuteczności, z drugiej zauważana jest poprawa i zmniejszenie ilości uderzeń gorąca.
✳ Identyfikacja i unikanie wyzwalaczy: Należy obserwować, rozpoznać i unikać czynników, takich jak pikantne potrawy, kofeina, alkohol, gorące napoje, wysoka temperatura otoczenia, stres, ciasne/syntetyczne ubrania, palenie papierosów.
✳ Chłodzenie się: Ubieranie się warstwowo (naturalne, przewiewne tkaniny), utrzymywanie chłodnej sypialni (18-20°C), używanie wentylatorów/klimatyzacji, picie chłodnych napojów, stosowanie chłodnych okładów (na kark, nadgarstki, twarz) oraz chłodne prysznice/kąpiele.
✳ Regularna aktywność fizyczna: Umiarkowana, regularna aktywność (szybki spacer, pływanie, joga) może poprawić ogólne samopoczucie, zmniejszyć stres i pomóc w regulacji temperatury ciała. Ważne, by nie ćwiczyć intensywnie tuż przed snem.
✳ Radzenie sobie stresem: Techniki relaksacyjne mogą pomóc w redukcji częstości i intensywności uderzeń gorąca, zwłaszcza tych wywołanych stresem.
✳ Utrzymanie prawidłowej wagi: Nadwaga i otyłość mogą nasilać uderzenia gorąca.
✳ Rzucenie palenia: Palenie papierosów jest silnym czynnikiem nasilającym uderzenia gorąca.
📌 Niehormonalne metody łagodzenia uderzeń gorąca
❇ Leki przeciwdepresyjne (SSRI i SNRI):
🔹 Wenlafaksyna - Skuteczność: Wysoka
🔹 Deswenlafaksyna - Skuteczność: Wysoka
🔹 Paroksetyna - Skuteczność: Wysoka
🔹 Citalopram - Skuteczność: Niska/niejednoznaczna
🔹 Escitalopram - Skuteczność: Niska/niejednoznaczna
🔹 Sertralina - Skuteczność: Niższa
🔹 Fluoksetyna - Skuteczność: Niższa
❇ Inne leki:
🔹 Gabapentyna - Skuteczność: Wysoka, szczególnie na nocne poty.
🔹 Pregabalina - Skuteczność: Dobra
🔹 Fezolinetant (Veozah) - Skuteczność: Wysoka
🔹 Klonidyna - Skuteczność: Umiarkowana i niejednoznaczna
‼️UWAGA‼️
Rekomendacja Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej
"U chorych leczonych tamoksyfenem należy unikać równoczesnego stosowania silnych lub umiarkowanych inhibitorów enzymu CYP2D6, zwłaszcza leków przeciwdepresyjnych z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny — fluoksetyny, paroksetyny, fluwoksaminy i sertraliny (III, A). Jeśli istnieją wskazania do stosowania tej grupy leków, najbezpieczniejszym spośrod nich jest wenlafaksyna (III, B).”
źródło:http://onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_05_Rak%20piersi_20201014.pdf
Uderzenia gorąca to więcej niż chwilowy dyskomfort; znacząco obniżają jakość życia, wpływając na sen, koncentrację i ogólne samopoczucie.
Dostępne są różnorodne metody łagodzenia tych dolegliwości. Niezależnie od wybranej ścieżki, kluczowa jest konsultacja z lekarzem. Profesjonalna diagnoza i indywidualnie dopasowany plan leczenia zapewniają bezpieczeństwo i skuteczność terapii, prowadząc do znaczącej poprawy komfortu i zdrowia.
📌 Źródła:
▪ Al Wattar, B. H., & Talaulikar, V. (2024). Non-oestrogen-based and complementary therapies for menopause. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism, 38(1), 101819.
▪ Biglia, N., Bounous, V. E., De Seta, F., Lello, S., Nappi, R. E., & Paoletti, A. M. (2019). Non-hormonal strategies for managing menopausal symptoms in cancer survivors: an update. Ecancermedicalscience, 13, 909.
▪ Chang, H. Y., Jotwani, A. C., Lai, Y. H., Jensen, M. P., Syrjala, K. L., Fann, J. R., & Gralow, J. (2016). Hot flashes in breast cancer survivors: frequency, severity and impact. The Breast, 27, 116-121.
▪ Djapardy, V., & Panay, N. (2022). Alternative and non-hormonal treatments to symptoms of menopause. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 81, 45-60.
▪ Hickey, M., Basu, P., Sassarini, J., Stegmann, M. E., Weiderpass, E., Chilowa, K. N., ... & Brennan, D. J. (2024). Managing menopause after cancer. The Lancet, 403(10430), 984-996.
▪ Jassem J, Krzakowski M, Bobek-Billewicz B, et al. Breast cancer. Oncol Clin Pract 2020; 16. DOI: 10.5603/OCP.2020.0038
▪ Leon-Ferre, R. A., Majithia, N., & Loprinzi, C. L. (2017). Management of hot flashes in women with breast cancer receiving ovarian function suppression. Cancer treatment reviews, 52, 82-90.
▪ Runowicz, C. D., Leach, C. R., Henry, N. L., Henry, K. S., Mackey, H. T., Cowens-Alvarado, R. L., ... & Ganz, P. A. (2016). American cancer society/American society of clinical oncology breast cancer survivorship care guideline. Journal of clinical oncology, 34(6), 611-635.
▪ Tran, S., Hickey, M., Saunders, C., Ramage, L., & Cohen, P. A. (2021). Nonpharmacological therapies for the management of menopausal vasomotor symptoms in breast cancer survivors. Supportive Care in Cancer, 29, 1183-1193.
̨ca
