18/08/2025
Trudno gojące się rany vs terapia fotobiodynamiczna 👇
Kilka razy wspominałam o leczniczych możliwościach terapii fotobiodynamicznej nie tylko w zabiegach kosmetologicznych 👉
Dzisiaj postanowiłam napisać więcej o zastosowaniu światła w leczeniu ran 🧑🍳
Terapia fotodynamiczna w leczeniu trudno gojących się ran
Trudno gojące się rany (owrzodzenia cukrzycowe, żylne, odleżynowe i pooperacyjne) stanowią znaczący problem zdrowotny, zwłaszcza przy obecności opornych szczepów bakterii oraz biofilmu
Terapia fotodynamiczna (PDT) daje nam nowe perspektywy: trójstopniowey mechanizm działania obejmujący fotosensybilizator, światło i tlen. (jest wtedy w stanie niszczyć patogeny oporne na antybiotyki, pobudzać biologiczne procesy naprawcze tkanek, skrócić czas gojenia tym samym poprawić jakość życia pacjenta.
Na czym polega mechanizm działania terapii?
Terapia fotodynamiczna polega na aplikacji fotosensybilizatora (np. kwas delta-aminolewulinowy – ALA, metylin blue), który gromadzi się w patologicznie zmienionych tkankach rany. Po ekspozycji na światło czerwone (w okolicach 630–680 nm) dochodzi do generacji reaktywnych form tlenu (ROS), głównie singletowego tlenu, który prowadzi do celowanej destrukcji patogenów i uszkodzenia biofilmu. Reakcja ta nie uszkadza zdrowych komórek, jeśli parametry i dawki są prawidłowo dobrane.
✅Działanie przeciwbakteryjne i rozbijanie biofilmu
Reaktywne formy tlenu ROS przenikają do biofilmu, niszcząc błony komórkowe, białka enzymatyczne i kwasy nukleinowe bakterii — w tym szczepy oporne ESKAPE: Enterococcus faecium, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa), które zwykle obniżają skuteczność antybiotykoterapii. W konsekwencji dochodzi do redukcji oporności bakterii i oczyszczenia powierzchni rany, co umożliwia dalsze leczenie regeneracyjne.
Immunomodulacja i stymulacja naprawy tkanek
✅ obserwuje się aktywację lokalnego układu immunologicznego — makrofagi, mastocyty, limfocyty — oraz nasilony wyrzut cytokin prozapalnych i wzrostowych. Efektem jest zwiększona angiogeneza (uwalnianie cytokin prozapalnych i wzrostowych) To sprawia, że rana może szybciej pokrywać się naskórkiem bez dalszego wspomagania lekami.
Wskazania :
Terapia fotodynamiczna jest szczególnie przydatna w przypadkach:
✅ran przewlekłych opornych na leczenie standardowe,
✅ran zakażonych szczepami wielolekoopornymi,
przypadków, gdy niepożądane są antybiotyki lub opatrunki bioaktywne,
✅pacjentów z przeciwwskazaniami do chirurgicznego oczyszczania ran.
Kliniczne zastosowania obejmują. ✅rany cukrzycowe, żylne, odleżynowe, po radioterapii oraz owrzodzenia nieznanej etiologii, zwłaszcza przy opornych patogenach biofilmowych.
Dane kliniczne i skuteczność:
Wyniki badań klinicznych
W randomizowanych badaniach u pacjentów z trudno gojącymi się ranami stosującymi terapię fotodynamiczną, już po trzech sesjach uzyskano redukcję liczby jednostek tworzących kolonie (>3‑log spadku) u ponad 80 % pacjentów. Ponadto przestrzenie rany redukowały się o ok. 30–60 % po 7–14 dniach terapii.
Wyniki histologiczne i molekularne
Biopsje przed i po terapii fotodynamicznej wykazały wzrost cytokin promujących angiogenezę i proliferację komórek naprawczych. Poprawiono ukrwienie rany, obserwowano lepsze ułożenie kolagenu i granulację tkanki.
Tolerancja i bezpieczeństwo:
Terapia fotodynamiczna jest generalnie dobrze tolerowana. Bóle po naświetlaniu, rumień i świąd występują rzadko i mają łagodny przebieg. Brak udokumentowanych efektów systemowych czy uszkodzeń narządów wewnętrznych.
Przebieg procedury PDT
Oczyszczenie rany (np. debridement) – usunięcie martwiczych tkanek i biofilmu.
Aplikacja fotosensybilizatora – w postaci żelu, nanocząstek lub hydrożelu, w stężeniu dostosowanym do tkanki (np. ALA w 10%).
Czas inkubacji – najczęściej 30–60 minut.
Naświetlanie światłem czerwonym – dawka energii ok. 50–100 J/cm², czas ekspozycji 5–20 minut.
Monitorowanie fluorescencji (opcja) dla oceny koncentracji i skuteczności naświetlania.
Sesje – zwykle 3–5 razy, w odstępach co 2–4 dni; kontrola efektu co serię.
Zalety:
Efektywność wobec szczepów opornych.
Brak oporności – ROS nie zależy od mechanizmu oporności bakterii.
Brak toksyczności systemowej i minimalny opór na tkanki zdrowe.
Stymulacja miejscowej regeneracji tkanek.
Ograniczenia:
Ograniczenie głębokości działania – światło penetruje maksymalnie do 5‑7 mm.
Wymaga dostępności urządzenia i kompetencji w aplikacji.
Skuteczność ograniczona przy słabym unaczynieniu rany (efekt niedotlenienia).
Potencjalny dyskomfort miejscowy po naświetlaniu.
Podsumowanie
Terapia fotodynamiczna to nowoczesna, bezpieczna i skuteczna metoda walki z trudno gojącymi się ranami. Dzięki zdolności niszczenia biofilmu, modulatorowi odpowiedzi immunologicznej i stymulacji naprawy tkanek, może znacząco przyspieszyć proces gojenia. Choć wymaga specjalistycznej infrastruktury, jej zastosowanie minimalizuje potrzebę antybiotyków i działań inwazyjnych. PDT stanowi obiecujące uzupełnienie standardowych terapii i rośnie w znaczeniu jako nowy filar leczenia przewlekłych ran.
Bibliografia : Forum Leczenia Ran
