18/09/2020
Metoda Sherborne /MRR/
dr hab. Anna Marchewka, prof. nadzw.
Katedra Rehabilitacji Klinicznej
Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
_________________________________
Definicja i obszar zastosowania
Metoda Sherborne (Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne – MRR, ang. The Sherborne Developmental Movement method – SDM), to system ćwiczeń ruchowych, który służy wspomaganiu prawidłowego rozwoju każdego dziecka; wykorzystywana jest przede wszystkim w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo, z dziećmi z różnorodnymi zaburzeniami emocjonalnymi, z dziećmi z nadpobudliwością ruchową oraz w terapii dzieci jąkających się. Metoda Ruchu Rozwijającego to system ćwiczeń ruchowych prowadzący do poznania własnego ciała, kształtujący związek jednostki ćwiczącej z otoczeniem fizycznym, prowadzący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem i do współdziałania w grupie oraz dzięki spontanicznemu kreatywnemu ruchowi dający możliwość swobodnej ekspresji osobowości.
____________________________________________________________________________
Geneza, założenia i cele
Weronika Sherborne (1922–1990), brytyjska nauczycielka wychowania fizycznego i fizjoterapeutka, była propagatorką nowoczesnej kinetografii i gimnastyki ekspresyjnej Rudolfa von Labana, który potrzebę ruchu, ekspresji, odprężenia i tworzenia zaliczył do najważniejszych potrzeb człowieka. Według von Labana ruch jest niezbędnym warunkiem zdrowia, a ograniczanie swobody ruchu prowadzi do zahamowania prawidłowego rozwoju jednostki.
________________________________________
Główną ideą opracowanej w latach 60. ubiegłego wieku metody Sherborne jest wykorzystanie ruchu jako narzędzia oddziałującego na psychoruchowy rozwój dziecka i korygującego istniejące zaburzenia rozwojowe. System ćwiczeń ruchowych wywodzi się z obserwowanych we wczesnym dzieciństwie zabaw ruchowych dzieci i rodziców, zaspokajających naturalne potrzeby dziecka. Ćwiczenia poszerzają wiedzę na temat własnego ciała, usprawniają ruchowo, rozwijają świadomość przestrzeni i pokazują, że można w niej działać. Rozwijają umiejętność dzielenia wspólnej przestrzeni z drugim człowiekiem i uczą nawiązywania bliskiego kontaktu z innymi ludźmi. Wykonując ćwiczenia, dziecko poznaje otaczającą je przestrzeń, czuje się w niej pewnie i bezpiecznie, jest bardziej aktywne i w konsekwencji bardziej twórcze. Inni ludzie działający w tej samej przestrzeni uświadamiają ćwiczącemu dziecku, że ich obecność nie musi być niebezpieczna i może się stać źródłem nowych przeżyć opartych na zaufaniu i współpracy, co daje szansę przeżycia szczęścia wynikającego z kontaktu z drugim człowiekiem. Celami metody Sherborne są:
• realizacja potrzeby ruchu i zabawy,
• uzyskanie rozluźnienia, relaksu, rozładowania napięcia,
• poznanie własnego ciała i jego możliwości,
• zwiększenie poczucia siły i własnej wartości, zaufania do siebie, pewności siebie,
• uzyskanie akceptacji samego siebie,
• nawiązywanie bliskiego kontaktu z innymi ludźmi,
• wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa,
• doznawanie przyjemności, radości, zabawy, więzi z grupą.
Metoda pozwala osiągać zamierzone efekty z wyeliminowaniem czynników stresujących, takich jak nakaz, strach przed śmiesznością, obawa przed porażką.
_________________________________________________________________________
Opis
Ćwiczenia w systemie odnoszą się do pięciu wyodrębnionych z definicji kategorii ruchu. Dwie pierwsze kategorie, ruch prowadzący do poznania własnego ciała i ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym, realizowane są poprzez równoległe wykonywanie ćwiczeń pozwalających na stopniowe poznanie własnych możliwości ruchowych i zdolności samokontroli poszczególnych części ciała oraz wykształcenie swobody orientacji w otaczającej przestrzeni.
Przykładowe ćwiczenia z pierwszej kategorii to: leżenie na brzuchu bądź plecach, przewroty na plecy lub brzuch, ślizganie się w kółko na brzuchu lub na plecach, kręcenie się w kółko na pośladkach w pozycji siedzącej, przyciąganie kolan do tułowia z jednoczesnym chowaniem głowy, a następnie powrót do pozycji leżącej, czołganie się na brzuchu lub na plecach, chodzenie lub bieganie na przemian raz na usztywnionych, raz na gumowych nogach.
Przykładowe ćwiczenia z drugiej kategorii to: wykonanie na przemian ćwiczenia mostek – jedna osoba robi mostek, a druga przechodzi pod nią, nad i dookoła, wykonanie tunelu – część osób robi tunel, pozostałe czołgają się przez tunel na plecach lub na brzuchu.
Trzecia kategoria, ruch prowadzący do wytworzenia związku z drugim człowiekiem, buduje zaufanie do siebie i wzajemne zaufanie ćwiczących, zachęca do nawiązania pozytywnych relacji. Przykładowe ćwiczenia z trzeciej kategorii ruchu to: ćwiczący siedzą z ugiętymi kolanami na parkiecie, opierając się o siebie plecami, na przemian pchają plecami partnera, starając się pokonać opór, z pozycji jak wyżej, naprzemienne kładzenie się plecami na partnerze z jednoczesnym unoszeniem bioder, ćwiczący stoją do siebie tyłem, stykając się plecami, a następnie kładą się na plecach partnera na zmianę raz jeden, raz drugi – zaawansowani mogą oderwać stopy od podłoża, skała – jeden z ćwiczących przyjmuje pozycję klęku podpartego lub leży mocno przyparty do podłoża, partner próbuje przesunąć skałę, pchając i ciągnąc ją w różnych kierunkach, paczka – ćwiczący zwija się w kłębek, a partner próbuje rozwiązać paczkę, ciągnąc za ręce i nogi, partnerzy siedzą złączeni plecami, po czym próbują wstać, nie odrywając się od siebie, ćwiczący stoją, zwróceni do siebie twarzą, i trzymając się za ręce, odchylają ku tyłowi, przechodząc jednocześnie do siadu, po czym ponownie wracają do pozycji stojącej, w pozycji siedzącej z lekko zgiętymi nogami, ćwiczący trzymają się za ręce i przeciągają na swoją stronę, starając się dotknąć przy tym palcami podłoża, huśtanie – dwóch współćwiczących huśta trzeciego, trzymając go za kostki i nadgarstki.
Czwarta kategoria – ruch prowadzący do współdziałania w grupie, kreuje wartości tożsame z tymi z pierwszej, drugiej i trzeciej kategorii – różnicę stanowi liczebność ćwiczących. Zaufanie do siebie, do własnych możliwości, do partnerów buduje się w tym przypadku w ćwiczeniach grupowych.
Ostatnia kategoria – ruch kreatywny – daje możliwość swobodnej ekspresji osobowości. Ćwiczenie z piątej kategorii ruchu to na przykład swobodny, nieskrępowany sztywnymi zasadami taniec.
Ćwiczenia metodą Weroniki Sherborne prowadzone są w formie zajęć grupowych, w których uczestniczy od kilku do kilkunastu dzieci oraz ich rodzice, rodzeństwo, nauczyciele i terapeuci. Dzieci wykonują ćwiczenia bez żadnej presji zewnętrznej. Każdy przejaw własnej aktywności dziecka jest wzmacniany pozytywnie. Początkowo ćwiczenia wykonuje się na kocu lub na materacu, a gdy dziecko nabiera pewności siebie i zaufania do pozostałych osób, ćwiczenia odbywają się z wykorzystaniem całej dostępnej przestrzeni. Plan zajęć jest na bieżąco modyfikowany przez terapeutę w zależności od nastroju, aktywności i aktualnych potrzeb ćwiczących. W przypadku zmęczenia lub znużenia dziecka stosuje się ćwiczenia relaksujące, często wspomagane przez odpowiednio dobraną muzykę. Wykluczone jest współzawodnictwo.
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne jest wszechstronna w swoim oddziaływaniu. Za pomocą ruchu oddziałuje na sferę motoryczną, poznawczą, emocjonalną i społeczną, przez co harmonizuje rozwój psychoruchowy i niweluje istniejące deficyty rozwojowe. Metoda Sherborne może być dowolnie modyfikowana w zależności od występujących deficytów rozwojowych i wieku pacjentów.
_____________________________________________________________________________
Dowody naukowe
Na temat efektywności metody Sherborne istnieje szereg prac naukowych, które potwierdzają skuteczność metody. Rezultaty badań wskazują, że metoda Sherborne jest ważną terapią stymulowania rozwoju psychoruchowego dzieci jak i ich dorosłych przyjaciół, usprawniającą umiejętności motoryczne, kompetencje społeczne, wzbogacającą osobowość i kreatywną aktywność.
_____________________________________________________________________________
Rozpowszechnienie
Metoda jest szeroko stosowana w Europie, w USA, w Kanadzie i w Australii, W Europie metoda Sherborne szczególnie rozpowszechniona jest w Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Szwecji i Polsce. Wieloletnim praktykiem i propagatorką MRR w Polsce jest psycholog kliniczny z Uniwersytetu Gdańskiego, bezpośrednia wychowanka Weroniki Sherborne w Wielkiej Brytanii, prof. dr hab. Marta Bogdanowicz.
W 1994 roku powstała Sherborne Foundation UK, organizacja której jednym z zadań było powołanie International Sherborne Foundation, organizacji międzynarodowej zrzeszających uczniów i współpracowników Weroniki Sherborne oraz ludzi, którzy zamierzają rozwijać i kontynuować stworzone przez nią procedury pracy z osobami z zaburzeniami rozwoju metodą Sherborne Developmental Movement (SDM). Od 2001 roku organizacja ta nosi nazwę International Sherborne Co-Operation (ISCO) i zrzesza krajowe towarzystwa promujące SDM. International Sherborne Co-Operation prowadzi stronę internetową towarzystwa: www.sherbornemovement.com
