17/11/2023
“Gdzie zrobię Divę na ADHD?” 🧐
“Wyszło mi/mojemu dziecku wyszło 70 w teście inteligencji, może mi ktoś powiedzieć, co to oznacza?” 🧐
“Zrobiliśmy testy przetwarzania słuchowego i są 3 wyniki obniżone, co to znaczy?” 🧐
Takie wpisy codziennie pojawiają się na różnych forach. Co gorsza, pod nimi pojawiają się też “diagnozy”. Są nawet “profesjonalne” miejsca, gdzie można wykonać testy psychologiczne na życzenie…
💥 A w czym problem? 💥
Testy i kwestionariusze są bardzo ważne w diagnozie psychologicznej (choć nie zawsze konieczne), ale pojedynczy wynik badania psychologicznego nie mówi ZUPEŁNIE NIC!
👉 Diagnosta wybiera konkretne narzędzie diagnostyczne, by zbadać określony problem. Najpierw stawia się hipotezy (takie pomysły na to, co się dzieje z daną osobą i dlaczego), wybiera odpowiednie narzędzie, a potem wykonuje konkretne badania. Nie odwrotnie… Choć oczywiście wcześniejsze wyniki badań są bardzo ważne, jako dodatkowe źródło informacji.
Nie bada się na zasadzie – “a sobie sprawdzimy co tam nam wyjdzie” (nie mówię oczywiście o badaniach przesiewowych, bo to coś innego).
👉 W procesie diagnostycznym bierzemy pod uwagę dane pochodzące z wielu różnych źródeł – m.in. z wywiadów, obserwacji, testów i kwestionariuszy, z wcześniejszych badań.
👉 Sprawdzamy, czy objawy były obecne od wczesnego dzieciństwa, czy pojawiły się np. po jakimś wydarzeniu.
👉 Upewniania się, czy tych objawów/wyników nie da się lepiej wytłumaczyć inny zaburzeniem lub trudnością.
👉 Weryfikujemy, czy pacjent tak samo rozumie pytania jak my, czy mówi o czymś innym, bo z czymś innym skojarzył pytanie.
👉 Upewniamy się, czy warunki badania były odpowiednie, czy osoba miała odpowiednią motywację, itd.
A teraz kilka przykładów:
🌻 Sam wynik w teście inteligencji, bez odpowiedniego kontekstu (np. m.in. opisu radzenia sobie w szkole, w pracy) jest z klinicznego punktu widzenia mało użyteczny. Są osoby z bardzo wysokim IQ, które zupełnie nie radzą sobie społecznie, a są też osoby z bardzo niskimi wynikami, które radzą sobie w życiu świetnie!
Jeśli osoba z depresją zostanie poddana testom na inteligencję, to oczywiście, że wyniki mogą być zaniżone.
Jeszcze inny przykład – wyciąganie wniosków z pełnego profilu IQ (werbalny+niewerbalny razem) u osoby ze specyficznymi trudnościami mowy i języka albo u osoby z mutyzmem wybiórczym, nie ma sensu, bo taki wynik też nic nie powie o jej prawdziwych możliwościach.
🌻 To, że komuś “wyszło” w kwestionariuszu ADHD, nie oznacza, że ma ADHD.
Wiele osób dorosłych, czy rodziców diagnozujących dzieci, na pytania zadane wprost z listy objawów ADHD odpowiada “TAK”, ale po pytaniu o konkretne sytuacje, okazuje się, że jednak “nie”.
+ ADHD nie pojawia się nagle, w dorosłości.
🌻 Czasami wynik w jakimś specyficznym teście niby wskazuje na dane zaburzenie, ale trudność jest globalna, co wychodzi po zrobieniu bardziej podstawowych badań.
Np. u osób z zaburzeniami uwagi, z niepełnosprawnością intelektualną, czy z tzw. afazją rozwojową, wyniki testów przetwarzania słuchowego będą obniżone, co nie znaczy, że dziecko ma tzw. CAPD (Central Auditory Processing Disorder; tzw. Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego). Zatrzymanie się na takiej diagnozie jest bardzo, bardzo złym pomysłem, bo osoba nie otrzymuje odpowiedniej terapii! Niestety, mam wrażenie, że dość często tak się właśnie dzieje, o prawdopodobnych powodach może innym razem.
🌻 Osoba z doświadczeniem traumy może uzyskać wysokie wyniki w kwestionariuszach dotyczących autyzmu, może nawet sprawiać takie wrażenie, albo podejrzewać u siebie autyzm, co nie oznacza od razu na 100%, że jest w spektrum autyzmu. Trudności mogą być bardzo podobne, ale wynikać z zupełnie czego innego. Wtedy też (psycho)terapia jest prowadzona nieco inaczej.
🍓Podsumowanie🍓
👉 Nie diagnozujcie się samodzielnie w internecie, nie interpretujcie na własną rękę pojedynczych wyników badań psychologicznych.
👉 Zrobienie sobie testu na życzenie (niestety) jest możliwe i nie jest nielegalne, ale najczęściej nie jest dobrym pomysłem.
👉 Pytaj o wszystko swojego psychologa. On od tego jest, żeby wszystko wytłumaczyć. Nie zostawaj z tym sam/a!
👉 Jeśli diagnozujecie siebie albo dziecko – nie idźcie w kierunku tego, co modne, czy łatwiejsze do przyjęcia. Naprawdę, w tym obszarze zdrowia nie da się nic zdiagnozować jednym testem, w godzinkę…
dr Marta Siepsiak, psycholog, psychoterapeuta
