07/10/2024
Do poczytania ⬇️⬇️⬇️
6 października obchodzilismy Światowy Dzień Mózgowego Porażenia Dziecięcego – święto poświęcone zwiększeniu świadomości społecznej na temat mózgowego porażenia dziecięcego (MPDz). Kilka sółow o Klasyfikacji Funkcji Motoryki Dużej vs. terapii karmienia i jedzenia. GMFCS 5-cio stopniowy system oceny opisuje możliwości dziecka z MPDz związane z jego funkcjonowaniem i poruszaniem się w życiu codziennym. Jest on szeroko stosowany w diagnozie i monitorowaniu postępów motorycznych. Skala systemu koncentruje się na ocenie ruchów ciała, takich jak chodzenie, stanie i utrzymywanie równowagi co ma ogromne znaczenie na proces samokarmienia dziecka. Rozwój umiejętności żywieniowych to proces, w którym dzieci nabywają zdolności do samodzielnego spożywania pokarmów, w tym ssania, połykania, żucia, a później samodzielnego jedzenia łyżką, widelcem oraz picia z kubka. Porównując te dwa obszary rozwoju, można wskazać pewne korelacje między funkcjonowaniem motorycznym a rozwojem umiejętności żywieniowych, zwłaszcza w przypadku dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak MPDz.
Oto jak GMFCS może się odnosić do rozwoju umiejętności żywieniowych:
▶GMFCS Poziom I (Najmniejsze ograniczenia):
Dzieci na tym poziomie mają minimalne problemy z poruszaniem się i mogą samodzielnie chodzić.
🍎 Rozwój umiejętności żywieniowych: dzieci zwykle rozwijają zdolności żywieniowe zgodnie z wiekiem. Są w stanie samodzielnie jeść, używać sztućców i pić z kubka bez większych trudności.
▶GMFCS Poziom II:
Dzieci mogą poruszać się samodzielnie, ale mają trudności z równowagą i mogą potrzebować wsparcia przy trudniejszych czynnościach ruchowych, takich jak bieganie czy skakanie.
🍎 Rozwój umiejętności żywieniowych: mogą wymagać niewielkiej pomocy przy bardziej skomplikowanych czynnościach związanych z jedzeniem, takich jak krojenie jedzenia, niemniej jednak są w stanie samodzielnie spożywać większość posiłków.
▶GMFCS Poziom III:
Dzieci są w stanie poruszać się przy pomocy chodzików lub innego sprzętu wspomagającego, ale nie chodzą samodzielnie.
🍎 Rozwój umiejętności żywieniowych: mogą potrzebować pomocy przy jedzeniu, zwłaszcza jeśli mają problemy z kontrolą postawy (np. trudności w siedzeniu). Mogą być zdolne do samodzielnego jedzenia, ale często z pomocą w stabilizacji tułowia lub przy podawaniu pokarmu.
▶GMFCS Poziom IV:
Dzieci potrzebują wsparcia w poruszaniu się i korzystają z wózka inwalidzkiego.
🍎 Rozwój umiejętności żywieniowych: mogą wymagać znacznej pomocy przy jedzeniu, zarówno w zakresie podawania pokarmów, jak i wspomagania procesów żucia i połykania, ze względu na trudności w kontrolowaniu ruchów głowy, szyi i rąk.
▶GMFCS Poziom V (Największe ograniczenia):
Dzieci mają poważne ograniczenia motoryczne i są całkowicie zależne od innych w poruszaniu się.
🍎 Rozwój umiejętności żywieniowych: w tym przypadku dzieci zwykle wymagają pełnej pomocy przy jedzeniu. Mogą mieć trudności z połykaniem, co wymaga specjalistycznych interwencji, takich jak karmienie przez sondę, gastrostomię lub dzięki modyfikacji tekstury pokarmów oraz pozycji karmienia aby uniknąć ryzyka aspiracji.
Widać, że im wyższy poziom w skali GMFCS (czyli większe ograniczenia ruchowe), tym większa potrzeba wsparcia w obszarze żywienia. Umiejętności żywieniowe, podobnie jak funkcje motoryczne, są ściśle związane z kontrolą mięśni i postury, co oznacza, że dzieci z większymi trudnościami ruchowymi często potrzebują intensywniejszej pomocy przy jedzeniu.
‼ Bardzo ważnym aspektem w terapii oraz nauce karmienia, samokarmienia jest określenie jakiego wsparcia dziecko potrzebuje od terapeuty. U większości dzieci z MPDz nie osiągniemy schematu normatywnego karmienia. Celem terapii karmienia (oprócz wzmacniania możliwości ustno i gardłowo-ruchowych) jest:
👉 ustalenie właściwej pozycji dla karmienia lub samokarmienia. Dobór odpowiednich pomocy, takich jak specjalne krzesła, wkładki podpierające lub oparcia, aby zapewnić stabilną pozycję tułowia i głowy ni u każdego dziecka się sprawdzą. W pierwszej kolejności oceń jedzenie i połykanie. Zwróc uwagę czy owa niestabilna pozycja ciała nie jest przypadkiem wypracowaną przez lata kompensacją deficytów motorycznych dla dobrego, na miarę możliwości dziecka procesu jedzenia. Pozwól dziecku na ruch i oceń technikę połykania.
👉 dobór odpowiedniej konsystencji pokarmu (zbilansowanego przez dietetyka). ważne jest, aby monitorować objawy takie jak kaszel, krztuszenie się podczas jedzenia, zmiany barwy skóry, czy zaleganie pokarmu w jamie ustnej. Interwencje takie jak modyfikowanie konsystencji pokarmów są celem terapii logopedycznej.
👉 dobór podajników - narzędzi do podawania pokarmu (w przypadku podaży doustnej), łyżki, widelce, specjalistyczne ramiona Neater Eater, JACO, KUKA 7-DoF, UCF-MANUS, czyli zaawansowane systemy wspomagające samonakarmienie osoby z MPDz. Na wyższych poziomach GMFCS (III-IV), dzieci mają trudności z trzymaniem sztućców, manipulowaniem jedzeniem w ustach czy piciem z kubka. Dlatego należy dostosować narzędzia tak aby ułatwić trzymanie, nabieranie i pobieranie produktu spożywczego.
👉 dobór naczyń w których podajemy produkt spożywczy.
🍏 Pamiętać należy, że dzieci z MPDz mają problemy z przetwarzaniem sensorycznym. Mogą reagować nadwrażliwie na różne tekstury jedzenia lub mieć problemy z tolerancją różnych smaków i temperatur. Na podstawie poziomu GMFCS oraz indywidualnej oceny dziecka, warto ocenić jego preferencje sensoryczne i stopniowo wprowadzać nowe tekstury czy smaki, stosując techniki terapii sensorycznej.
🍏 Dzieci na wyższych poziomach GMFCS mogą szybciej się męczyć podczas posiłków ze względu na zwiększony wysiłek potrzebny do kontrolowania postawy i wykonywania precycyjnych ruchów. W takich przypadkach warto planować któtsze, częstsze posiłki, aby zmniejszyć obciążenie dziecka i zapobiec zmęczeniu. Można również stosować bardziej energetyczne pokarmy, aby dostarczyć odpowiednią ilość kalorii w mniejszej objętości. Zwiększanie kcal musi być dobrze przemyślane, gdyż dzieci z MPDz są narażone na opóźnienia opróżniania żołądka lub zatwardzenia. Terapia ustno-ruchowa znacznie wspomaga proces trawienia, jednak ustalenie planu żywienia z dietetykiem i lekarzem jest istotne.
🍏 Dzieci na wyższych poziomach GMFCS mogą mieć trudności w komunikowaniu swoich potrzeb związanych z jedzeniem, takich jak głód, sytość, ból czy dyskomfort. Mogą też mieć trudności w sygnalizowaniu aspiracji. Praca nad alternatywnymi sposobami komunikacji jest ważna, ale ocena i interpretacja zachowań niewerbalnych jest ważną umiejętnością logopedy.
🚩 GMFCS nie zawsze pozostaje statyczny. Niektóre dzieci mogą poprawić swoje funkcjonowanie motoryczne dzięki terapii, podczas gdy inne mogą doświadczyć pogorszenia z powodu komplikacji zdrowotnych. Regularna ocena funkcji motoryczncy jest istotna, aby dostosować strategie terapeutyczne do zmieniających się potrzeb dziecka.