12/08/2025
🧠 Neurobiologia wakacyjnego zmęczenia – co dzieje się w mózgu podczas „relaksu”
W teorii wakacje to czas na regenerację, w praktyce – wielu z nas wraca do pracy z poczuciem większego zmęczenia niż przed wyjazdem. Zjawisko to ma swoje wyjaśnienie w neurobiologii i psychologii, a jego zrozumienie może pomóc w planowaniu naprawdę odpoczynkowych urlopów.
1️⃣ Nadmiar bodźców a układ nerwowy
Wakacje często oznaczają gwałtowny wzrost ilości bodźców – nowe miejsca, dźwięki, zapachy, konieczność orientacji w obcym środowisku. Nasz układ siatkowaty w pniu mózgu odpowiada za filtrację bodźców, ale kiedy stymulacja jest intensywna, pracuje w trybie wysokiej czujności. Efekt? Zwiększone zużycie energii neuronalnej i mniejsza szansa na wejście w stan głębokiego relaksu 😵💫.
2️⃣ Kortyzol – hormon stresu na wakacjach
Paradoksalnie, nawet „przyjemny” stres (np. ekscytacja podróżą) może prowadzić do podwyższenia poziomu kortyzolu. Wysoki kortyzol utrudnia działanie osi HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza), co może zakłócać sen, regenerację i zdolność do odczuwania spokoju. Badania pokazują, że w pierwszych 2–3 dniach urlopu poziom kortyzolu często nie spada, a bywa, że nawet rośnie 📈.
3️⃣ Zmiana rytmu dobowego i układ melatoniny
Nagła zmiana strefy czasowej, późne chodzenie spać lub poranne wstawanie „na atrakcje” rozregulowują rytmy okołodobowe regulowane przez jądro nadskrzyżowaniowe w mózgu. Rozchwianie produkcji melatoniny wpływa nie tylko na sen, ale też na procesy naprawcze organizmu, co może pogłębiać zmęczenie 😴.
4️⃣ Brak odpoczynku poznawczego
Regeneracja mózgu to nie tylko sen – potrzebujemy również odpoczynku poznawczego (ang. cognitive rest), czyli czasu, w którym nasza uwaga nie jest stale zaangażowana. W trakcie intensywnych wakacji często zastępujemy obowiązki zawodowe „obowiązkami turystycznymi”: planowaniem, szukaniem atrakcji, orientowaniem się w nowym miejscu. To utrzymuje korę przedczołową w stanie ciągłej aktywności 🗺️.
5️⃣ Oczekiwania a układ nagrody
Współczesna kultura podsuwa nam obraz „idealnych wakacji”, co aktywuje układ nagrody w mózgu (szczególnie jądro półleżące). Jednak gdy rzeczywistość nie dorównuje oczekiwaniom, pojawia się rozbieżność nagrody (reward prediction error), która prowadzi do frustracji i obniżenia nastroju. To dodatkowy, choć subtelny, czynnik obciążający psychicznie.
⸻
💡 Jak wspierać mózg podczas urlopu?
• Planuj dni bez planu, by dać szansę na odpoczynek poznawczy.
• Utrzymuj możliwie stabilny rytm snu 🌙.
• W pierwszych dniach po przyjeździe nie narzucaj sobie presji „zaliczania atrakcji”.
• Szukaj miejsc o niskim natężeniu bodźców – natura działa tu najlepiej 🌲.
⸻
🧩 Zrozumienie mechanizmów neurobiologicznych wakacyjnego zmęczenia pomaga obniżyć poczucie winy („Jak to możliwe, że zmęczyły mnie wakacje?”) i pozwala projektować urlopy tak, by faktycznie przynosiły regenerację, a nie tylko zmianę dekoracji.
⸻
📍 Mój gabiKomora Normobaryczna Kielceielce
📅 Sprawdź dostępne terminy na Znanym Lekarzu i wybierz termin dla siebie ➡️ https://www.znanylekarz.pl/pawel-sutowicz-2/psychoterapeuta/maslow-pierwszy 👍🏻
Zostań ze mną i obserwuj profil. 🙌