07/07/2025
Leki a słońce...🌞🌞🌞
Wraz z nastaniem ciepłych dni nadszedł czas na zmianę garderoby. Lato sprzyja odsłanianiu ciała, a to nie zawsze pozostawia skórę gładką i złociście opaloną od słońca tak jak byśmy tego chcieli. Pacjenci często skarżą się na suchość, pieczenie, swędzenie eksponowanych miejsc, czasem objawom towarzyszy wysypka, obrzęk lub pęcherze. Przeprowadzając wywiad pamiętajmy, że nie zawsze przyczyną są oparzenia słoneczne – możemy mieć do czynienia z reakcją fototoksyczną lub fotoalergiczną.
W okresie letnim farmaceuci powinni ostrzegać pacjentów, przed ryzykiem wystąpienia reakcji fototoksycznych lub fotoalergicznych.
W okresie letnim farmaceuci powinni ostrzegać pacjentów, przed ryzykiem wystąpienia reakcji fototoksycznych lub fotoalergicznych.
Nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne niesie za sobą wiele zagrożeń. Efekt oddziaływania zależy od długości fali, czasu i dawki naświetlania oraz rodzaju narażonej tkanki.
Promieniowanie UVA (długość 315-400 nm) stanowi 95% całego promieniowania docierającego do skóry. Jest silnie absorbowane przez kwasy nukleinowe i białka, penetruje do tkanki podskórnej. To główna przyczyna uszkodzeń skóry wywołanych przez promienie UV, odpowiada za fotostarzenie, odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne i stymuluje do powstawania zmian nowotworowych. Intensywność natężenia promieniowania UVA nie zmienia się w ciągu dnia, jest niezależna od pory roku oraz pogody, przenika przez chmury oraz szyby okienne i samochodowe.
Promieniowanie UVB (280-315 nm) pochłaniane jest w całości przez naskórek, powoduje opaleniznę, fotostarzenie, reakcje fotoalergiczne, pośrednio wpływa na uszkodzenie DNA oraz wpływa na procesy immunologiczne. Odpowiada głównie za reakcje rumieniowe występujące 12-24 godziny od ekspozycji na światło oraz pigmentację skóry występującą 48-72 godziny po. Stymuluje wytwarzanie witaminy D. Najsilniejsze natężenie promieniowania UVB ma miejsce między godziną 10:00 a 15:00 oraz w okresie letnim. W znacznym stopniu filtrowane jest przez ozon w atmosferze, chmury oraz szyby.
Niekorzystnym efektem działania promieniowania UV są poparzenia i fotodermatozy. Schorzenia wynikające z nadwrażliwości na światło mogą być:
• samoistne (o nieznanej przyczynie, jak osutki świetlne, pokrzywka słoneczna, przewlekłe zmiany posłoneczne),
• uwarunkowane genetycznie (skóra pergaminowa, skóra barwnikowa, zespoły Blooma, Cokayna, Rothmunda-Thompsona, Kinder, Trichodystrofia, choroba Louis-Bar),
• związane z występującymi schorzeniami (jak toczeń rumieniowaty, zapalenie skórno-mięśniowe, pęcherzyca, pemfigoid, choroba Dariera),
• endogenne (porfirie, pelagra) ,
• egzogenne, wśród których występują fotouczulenia i reakcje fototoksyczności, z którymi spotykamy się najczęściej w aptece.
Reakcje fotoalergiczne powstają pod wpływem skojarzonego działania substancji uczulającej (zawartej w leku, kosmetyku, ziołach i niektórych roślinach) i promieniowania UV, nie są związane z dawką alergenu ani promieniowania i występują tylko u niektórych osób. W wyniku reakcji powstają zmiany skórne zwane fotoalergicznym wypryskiem kontaktowym – po upływie 24-48 godzin od ekspozycji na promieniowanie UV, zwykle na odsłoniętych częściach ciała, pojawiają się zmiany grudkowate z towarzyszącym świądem.
Reakcje fototoksyczne powstają w wyniku uwalniania energii przez substancje chemiczne będące w kontakcie ze skórą, w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia komórek i rozwój ostrej reakcji zapalnej. Występuje ona u wszystkich osób po każdorazowym kontakcie z substancją fototoksyczną i promieniowaniem UVA, ogranicza się do miejsca działania obu tych czynników. Ustępuje całkowicie po wyeliminowaniu czynnika światłotoksycznego. Kliniczny obraz to rumień, obrzęk oraz pęcherze, a objawy występują bezpośrednio lub w niedługim czasie od naświetlenia. W niektórych przypadkach mogą pojawić się długotrwałe przebarwienia lub zmiany liszajowate czy przypominające porfirię skórną (pęcherze pozostawiające trwałe blizny). Reakcje fototoksyczne mogą być wywołane przez wszystkie substancje fotouczulające, stąd różnicowanie obu schorzeń jest utrudnione.
