02/09/2025
Ważne zjawisko: PEM (Post-Exertional Malaise) czyli: powysiłkowe pogorszenie samopoczucia. To stan gwałtownego pogorszenia funkcjonowania po wysiłku (fizycznym, poznawczym czy emocjonalnym). Objawy znajdziecie poniżej, a co ważne mogą one wystąpić nie od razu, ale z opóźnieniem (np. po kilku godzinach czy następnego dnia) i utrzymywać się nawet do kilku dni.
Jak zapobiegać?
- monitorować swój stan na bieżąco;
- jeśli to możliwe zaplanować przerw w trakcie wysiłku (np. zadbać o swój komfort sensoryczny, zatrzymanie, medytację, itp.);
- zadbać o ciało (sen, dieta, nawodnienie);
- zadbać o odpowiedzi czas na regenerację po wysiłku (jeśli to możliwe nie wrzucać sobie na głowę kolejnego większego zadania zaraz po);
- przygotować się zawczasu: zaplanować aktywność w taki sposób, żeby była jak najmniej obciążająca;
- zawczasu uczyć się samoregulacji - wiedzieć co koi a co rozstraja (wbrew pozorom, nie każdy ma taką świadomość).
Co na pewno nie pomaga? "Dowalanie" sobie, że znowu nie mam siły i że inni sobie świetnie radzą.
Oczywiście mam świadomość tego, że sytuacje przeciążenia i pogorszenia samopoczucia będą się zdarzać a większości z nas nie jest w stanie zrobić sobie wtedy czasu całkowicie wolnego od obowiązków. Jednak warto obserwować swoje ciało, znać jego reakcje i podchodzić do niego z życzliwością i troską. Warto wiedzieć, że PEM może się zdarzyć a wtedy nie obwiniać się za to, tylko zatroszczyć o siebie.
PEM to skrót od Post-Exertional Malaise czyli: powysiłkowe pogorszenie samopoczucia.
Najczęściej kojarzy się go z zespołem chronicznego zmęczenia (jest kluczowym elementem w jego diagnostyce), ale coraz częściej mówi się też o tym, że podobny mechanizm może występować u osób neuroatypowych.
PEM to stan, w którym po większym wysiłku (fizycznym, poznawczym, emocjonalnym) następuje gwałtowne pogorszenie funkcjonowania.
Objawy mogą wystąpić z opóźnieniem (po kilku godzinach, a nawet następnego dnia) i utrzymywać się od kilkunastu godzin do kilku dni.
Typowe objawy, przypominające PEM, u osób neuroatypowych mogą obejmować:
• skrajne zmęczenie,
• „mgłę mózgową” (problemy z koncentracją, planowaniem, pamięcią roboczą),
• nasilenie nadwrażliwości sensorycznych,
• większą drażliwość lub spadki nastroju,
• objawy somatyczne (bóle głowy, mięśni, problemy żołądkowe w tym zespół jelita drażliwego),
• trudności w regulacji emocji,
• trudności w zasypianiu.
Czynniki, które mogą na to wpływać:
• przeciążenie sensoryczne, np. długie wystawienie na hałas, światło, dotyk, nowe, wielorakie bodźce,
• maskowanie i wysiłek społeczny („granie roli neurotypowego”),
• intensywne hiperfokusy (wynikające z monotropizmu) lub multitasking (tu bardziej ADHD),
• problemy z autoregulacją (trudności z przerwami, odpoczynkiem i słuchaniem sygnałów z ciała).
🔅 I teraz UWAGA:
❗️Badanie z 2025 roku powiązało zespół chronicznego zmęczenia z dysfunkcją genów kontrolujących funkcje synaptyczne (np. SYNGAP1 ). Mutacje w tych genach wpływają na sposób komunikacji komórek mózgowych. Wcześniejsze badania powiązały również te geny z różnicami w rozwoju mózgu osób autystycznych.
❗️Jest jednak za wcześnie, aby stwierdzić, czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy.❗️
❗️Dzieci autystyczne są o 78% bardziej narażone na diagnozę przewlekłego zmęczenia w 18. roku życia. Związek między autyzmem a zmęczeniem utrzymywał się nawet po uwzględnieniu objawów depresji. Związek ten prawdopodobnie jest związany z wyższym poziomem cytokiny zapalnej IL.
I dalej: z tym tematem wiążą się bezpośrednio takie pojęcia jak wypalenie autystyczne, "regres" autystyczny i redystrybucja energii.
Trochę już o tym pisałam:
namiary w komentarzach.
Napiszę też więcej na ten temat w różnych kontekstach w czasie jesiennym.
Żródła:
🔅Nallathambi, Jeyabalan,; P., Clement, James (February 15, 2016). "SYNGAP1: Mind the Gap". Frontiers in Cellular Neuroscience. 10.
🔅Li, Yiran; Xie, Tian; Vos, Melissa; Snieder, Harold; Hartman, Catharina A. (November 23, 2024). "Shared genetic architecture and causality between autism spectrum disorder and irritable bowel syndrome, multisite pain, and fatigue".
🔅Lisa Quadt i wsp.,Childhood neurodivergent traits, inflammation and chronic disabling fatigue in adolescence: a longitudinal case–control study, BMJ Open, 2024
🔅🔅🔅
Szukasz drogowskazów na emocjonalnych ścieżkach Twego dziecka? Sięgnij po "Opiekunów Nasion", czyli 10 poruszających historii o dziecięcych emocjach i codziennych wyzwaniach – takich jak złość, lęk separacyjny, rozwój w spektrum autyzmu, zazdrość o rodzeństwo, adaptacja do przedszkola czy żałoba, zamkniętych w baśniowymi świecie. To mądre i czułe opowieści, które pomogą dziecku zrozumieć siebie, a Tobie znaleźć język bliskości, wsparcia i życzliwej obecności:
https://natuli.pl/pl/p/Opiekunowie-nasion.-Basnie-terapeutyczne/31141
(autopromocja)
