05/11/2025
👀🧠 Rodzice często pytają: „Czy oglądanie bajek, używanie telefonu szkodzi oczom dziecka?”
Tymczasem często odpowiadamy:
to nie tylko kwestia oczu – to kwestia mózgu i sposobu, w jaki dziecko uczy się patrzeć.
🔹 Wpływ ekranów na układ wzrokowy
✨️Długotrwałe wpatrywanie się w ekran powoduje zaburzenia funkcji akomodacyjno-konwergencyjnych oraz pseudokrótkowzroczność – czyli przejściowe, czynnościowe pogorszenie widzenia do dali wynikające z nadmiernego skurczu mięśnia rzęskowego.
✨️Często towarzyszą temu objawy astenopii: zmęczenie oczu, bóle głowy, łzawienie, zamglenie widzenia czy uczucie ciężkości powiek.
✨️Zjawiska te obserwujemy coraz częściej u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, szczególnie przy codziennym korzystaniu z ekranów powyżej 1–2 godzin.
✨️Dodatkowo może pojawić się zmniejszenie mikroruchów oka, zaburzenia ruchów sakkadowych, a to wszystko może prowadzić do spadku elastyczności całego układu wzrokowego – wpływając na adaptację wzroku w dynamicznym otoczeniu (czytanie, sport, orientacja przestrzenna).
📘 Wpływ światła ekranów na rozwój krótkowzroczności
Nadmierna ekspozycja na światło emitowane przez ekrany, kierowane bezpośrednio w stronę oczu, może przyczyniać się do rozwoju prawdziwej krótkowzroczności.
Zwiększona luminancja i długotrwała stymulacja siatkówki w bliskiej odległości sprzyjają wydłużeniu osi gałki ocznej, co stanowi mechanizm patofizjologiczny progresji wady wzroku.
Nie jest to jednak wyłącznie efekt samej pracy z bliska — rosnące ryzyko krótkowzroczności wynika z połączenia trzech czynników:
🔹 długotrwałego patrzenia (fiksacji) na obiekty w bliskiej odległości przez co nadmiernego obciążania mechanizmu akomodacji,
🔹 ekspozycji na światło kierunkowe o wysokiej luminancji i zawartości światła niebieskiego,
🔹 oraz niedostatecznej ilości światła dziennego i ograniczonego czasu spędzanego na zewnątrz.
🧠 Wpływ ekranów na rozwój mózgu
Badania z ostatnich lat (m.in. Hutton et al., 2020; Horowitz-Kraus & Hutton, 2018) wykazały, że:
✨️u dzieci w wieku 3–5 lat większa ekspozycja na ekran koreluje z mniejszą integralnością istoty białej w szlakach językowych, wzrokowych i wykonawczych, natomiast czytanie książek zwiększa funkcjonalną łączność pomiędzy obszarem rozpoznawania słów wizualnych a regionami językowymi i kontrolnymi kory czołowej.
➡️Oznacza to, że dłuższy czas ekranowy nie tylko męczy wzrok, ale także osłabia synchronizację sieci neuronalnych odpowiedzialnych za język, uwagę i rozumienie wzrokowo-przestrzenne.
W praktyce może to przekładać się na trudności w koncentracji, słabsze tempo uczenia się, zaburzenia przetwarzania językowego i emocjonalnego.
🔹 „Patrzenie” a „widzenie”
Rozwój wzroku w pierwszych latach życia nie ogranicza się wyłącznie do samego "oka" – to proces neurointegracyjny, obejmujący współpracę układu wzrokowego, słuchowego, ruchowego i emocjonalnego.
Dziecko „uczy się widzieć” poprzez:
✨️zmienność odległości i głębi,
✨️realny kontakt wzrokowy,
✨️bodźce trójwymiarowe,
✨️wspólne doświadczenia z dorosłym.
Ekran, nawet edukacyjny, jest bodźcem dwuwymiarowym, statycznym i nieludzko przewidywalnym, co ogranicza naturalny trening percepcyjny i emocjonalny.
🔹 Co można zrobić w praktyce?
✅ ograniczyć czas ekranowy do < 60 min/dzień w wieku przedszkolnym (zalecenia WHO, AAP),
✅ po każdej 20–30 min aktywności wzrokowej – przerwa i patrzenie w dal,
✅ zamień ekrany na wspólne czytanie, włącz czytanie dialogowe – rozmowę o obrazkach, pytania o emocje, wspólne przewidywanie fabuły,
✅ zadbaj o aktywność sensomotoryczną- wspólne spacery, wyjścia na plac zabaw pozwolą na harmonijny rozwój dziecka, naturalną stymulację wzrokowo- poznawczą oraz odciążenie układu wzrokowego.
👁️🧠 Wzrok zaczyna się w oku, ale rozwija się w mózgu.
Dlatego profilaktyka „cyfrowego zmęczenia” dziecka powinna obejmować nie tylko oczy, ale też neuroedukację – sposób, w jaki uczymy dziecko patrzeć, myśleć i rozumieć świat.
💬 Refleksja dla rodziców:
Świadoma profilaktyka wzroku dziecka zaczyna się od dorosłych.
Dziecko uczy się przez naśladownictwo – obserwuje, jak patrzymy, jak reagujemy i jak jesteśmy „obecni”.
Rodzic stale skupiony na ekranie staje się niedostępny emocjonalnie, co może zaburzać naturalny rozwój kontaktu wzrokowego, uwagi wspólnej i regulacji emocji.
👁️🧠 Bądź świadomym rodzicem❗️
Zmiany zaczynamy od siebie – od kontaktu wzrokowego, obecności i wspólnego patrzenia na świat, nie w ekran.
- Agnieszka Rosa
