27/08/2025
Warto wiedzieć ❤️
Protokół LDN- co o nim wiemy?
Stan wiedzy- sierpień 2026.
Pomimo, iż leczenie niskimi dawkami naltreksonu znane powszechnie jako protokół LDN nie jest zarejestrowane przez FDA czy EMA w żadnym wskazaniu, nawet jako lek sierocy w chorobach rzadkich, to jego popularność z roku na rok wzrasta, szczególnie w USA, gdzie chętnie przepisywany jest przez specjalistów i stosowany przez pacjentów off-label.
W ostatnim czasie wzrosło zainteresowanie naukowe LDN i zauważono znaczny wzrost literatury recenzowanej na ten temat, jak również zwiększyła się liczba badań klinicznych zarejestrowanych na platformie clinicaltrials.gov.
LDN to naltrekson stosowany w dawkach kilkanaście razy niższych niż te używane w leczeniu uzależnień od opioidów czy alkoholu i nie działa– jak do niedawna powszechnie sądzono– poprzez klasyczne receptory opioidowe, lecz przez znacznie bardziej złożone mechanizmy immunologiczne i molekularne.
Oto kluczowe:
1. Antagonistyczne działanie na receptor TLR4.
Uważa się również, iż dawka 1-5 mg naltreksonu działa jako modulator komórek glejowych układu odpornościowego (blokuje ich aktywację), stale obecnych w ośrodkowym układzie nerwowym i uczestniczących w procesach ochrony przed patogenami oraz procesach naprawy uszkodzonej tkanki poprzez wiązanie z receptorem toll-podobny 4 TLR4 (ang. Toll-like receptor 4), będącym ważną częścią układu odpornościowego nieswoistego i jego działaniem antagonistycznym na ten receptor.
2. Aktywacja receptora TLR9
• LDN aktywuje receptor toll-podobny 9 (TLR9), znajdujący się w komórkach układu odpornościowego, takich jak limfocyty i inne komórki białokrwinkowe.
• Normalnie receptor ten rozpoznaje obecność wirusów lub bakterii, jednak LDN aktywuje go w sposób, który zmienia odpowiedź immunologiczną – bez aktywnego zakażenia wirusowego i bakteryjnego.
3. Hamowanie produkcji IL-6, TNF-α oraz NO.
• Aktywacja TLR9 przez LDN prowadzi do zmniejszenia produkcji silnie prozapalnej interleukiny IL-6, określanej często jako ,,czynnik wzrostu raka”, ponieważ podtrzymuje przewlekły stan zapalny i stymuluje wzrost komórek nowotworowych.
• Aktywacja TLR9 przez LDN hamuje także wytwarzanie czynnika martwicy nowotworów (TNF-α) oraz tlenku azotu (NO).
4. Zmiana rytmu dobowego neurohormonów
• Badania wykazały, że LDN wpływa na rytm okołodobowy niektórych hormonów i peptydów immunologicznych, co może sprzyjać regulacji układu odpornościowego w kierunku przeciwnowotworowym.
• Dlatego LDN najczęściej przyjmuje się na noc, by zsynchronizować jego działanie z naturalnym cyklem immunologicznym.
5. Zwiększanie wrażliwości komórek rakowych na leczenie
• LDN uwrażliwia komórki nowotworowe na chemioterapię i radioterapię. Po zastosowaniu LDN, nawet połowa standardowej dawki chemioterapii może być równie skuteczna, a skutki uboczne ulegają znacznemu zmniejszeniu.
• Działa to również na komórki nowotworowe różnych typów– niezależnie od typu nowotworu.
6. Potencjalna obecność innych, nieznanych receptorów
• Podejrzewa się, że poza TLR9, w działaniu LDN może uczestniczyć jeszcze inny receptor, który dotychczas nie został w pełni zidentyfikowany.
• Uważa, że opisanej remisji czerniaka IV stopnia) nie da się wytłumaczyć wyłącznie wpływem na IL-6.
W 2007 roku przeprowadzono pierwsze, wieloośrodkowe otwarte badanie pilotażowe z udziałem 40 pacjentów, oceniające bezpieczeństwo i tolerancję LDN w pierwotnym postępującym SM (ang. primary progressive, PPMS) trwające 6 miesięcy, które pokazało, iż terapia była bezpieczna i dobrze tolerowana (tylko 2 zdarzenia niepożądane niewiązane z LDN – stopień III i IV).
Badanie wykazało znaczny wzrost krążącej β-endorfiny, a także zauważono statystycznie istotny spadek spastyczności.
W 2010 roku opublikowano 8-tygodniowe randomizowane badanie kontrolowane z placebo , określające wpływ LDN na jakość życia. pacjentów z SM. W badaniu, które ukończyło 60 pacjentów odnotowano znaczną poprawę wskaźników jakości życia dotyczących zdrowia psychicznego.
W badaniu retrospektywnym opublikowanym w 2015 roku na przestrzeni 7 lat (od 1 stycznia 2005 do 31 maja 2012), zweryfikowano dane medyczne 215 pacjentów (8-65 lat) leczonych LDN (3,5 mg raz na dobę, doustnie).
Badanie pokazało, iż 75% uczestników stwierdziło, iż ich jakość życia (ang. quality of life) uległa poprawie lub stabilizacji.
Wyniki retrospektywnego badania przeprowadzonego u 54 pacjentów z rzutowo-remisyjną formą SM poddanych długotrwałemu leczeniu LDN (średnio: 1 095 dni terapii) oraz LDN w skojarzeniu z octanem glatirameru (1 418 dni w przypadku połączenia LDN-Copaxone) sugerują, iż samodzielna terapia LDN nie zwiększa aktywność MRI, nie powoduje zaostrzeń choroby, nie zmienia wyników badań krwi, parametrów wątrobowych oraz funkcji nerek, a obie kohorty były porównywalne, co może stanowić tym samym bezpieczną i niedrogą alternatywę terapii dla innych, droższych lub bardziej uciążliwych terapii.
Terapia niskimi dawkami naltreksonu zainteresowała również badaczy poszukujących skutecznych terapii w walce z przewlekłym bólem.
Pierwsze badania z 2009 roku LDN w leczeniu fibromialgii wskazują, iż naltrekson w niskiej dawce redukował objawy choroby o ponad 30% w stosunku do placebo.
Wyniki wskazały również zwiększenie progu bólu mechanicznego i cieplnego. Badacze stwierdzili, iż LDN może być skuteczną i dobrze tolerowaną formą leczenia fibromialgii.
Wyniki opublikowanego w 2013 roku kontrolnego, randomizowanego badania prowadzonego metodą podwójnie ślepej próby z placebo również wskazują, że naltrekson w niskiej dawce ma szczególny i klinicznie korzystny wpływ na ból w fibromialgii.
Lek jest powszechnie dostępny, niedrogi, bezpieczny i dobrze tolerowany.
W 2017 roku ukazało się pilotażowe badanie, którego celem było sprawdzenie czy terapia LDN zmniejsza ilość prozapalnych cytokin.
Wyniki tego badania wskazują na obniżenie ilości prozapalnych cytokin po 8 tygodniach stosowania terapii.
Dodatkowo, pacjenci zgłaszali zmniejszenie poziomu odczuwania bólu oraz zmniejszenie objawów.
Pomimo, iż fibromialgia nie jest klasyczną chorobą zapalną to zastosowanie naltreksonu w niskich dawkach może działać jako atypowy lek przeciwzapalny.
Podsumowując, podobnie jak w przypadku SM, LDN wykazał bezpieczeństwo i tolerancję u pacjentów z fibromialgią w pilotażowych badaniach.
Badacze starają się także dowieść, iż niskie dawki naltreksonu mogą znaleźć zastosowanie jako terapia przeciwbólowa i przeciwzapalna w innych stanach przewlekłego bólu, takich jak ból przy neuropatii cukrzycowej, przewlekły ból pleców czy złożony regionalny zespół bólowy (ang. Complex Regional Pain Syndrome, CRPS).
W badaniach przeprowadzonych w powyższych wskazaniach pacjenci nie zgłaszali żadnych działań niepożądanych i wszyscy odczuli znaczną poprawę w codziennym bólu.
Ponadto, jeden z pacjentów z CRPS doświadczył również zmniejszenia objawów zmęczenia.
Bardzo ciekawe są także wstępne doniesienia dotyczące możliwości zastosowania naltreksonu w chorobie Parkinsona.
Poza poprawianiem sprawności ruchowej w początkowej fazie choroby naltrekson zmniejszał zaburzenia ruchowe o charakterze hipo- lub hiperkinetycznym wynikających z postępu choroby lub leczenia farmakologicznego, wykazując przy tym bezpieczeństwo i tolerancję.
Choroba Leśniowskiego-Crohna, będąca klasyczną chorobą zapalną od początku była postrzegana jako potencjalne wskazanie do terapii LDN.
Wyniki pierwszego badania oceniającego skuteczność i bezpieczeństwo antagonisty opioidowego (naltreksonu) w leczeniu aktywnej choroby Leśniowskiego-Crohna u dorosłych pacjentów pokazały, iż u 88% z 18 leczonych (dawka 4,5 mg) doszło do zmniejszenia stopnia nasilenia objawów choroby (w porównaniu do 40% spadku nasilenia choroby w grupie kontrolnej 16 pacjentów z placebo).
Po 12 tygodniach 78% pacjentów leczonych naltreksonem wykazało odpowiedź endoskopową i spadek aktywności choroby.
Badanie to pokazało, iż LDN stanowi obiecującą terapię w leczeniu choroby.
Pilotażowe badanie przeprowadzone z udziałem dzieci cierpiących na chorobę Leśniowskiego-Crohna (n=12, dzieci pomiędzy 6 a 17 rokiem życia), wskazało poprawę jakości życia, a terapia naltreksonem była bezpieczna.
Badacze nie odnotowali również różnic w występowaniu zdarzeń niepożądanych w porównaniu z chorymi przyjmującymi placebo.
Informacje na temat działalności przeciwnowotworowej niskich dawek naltreksonu pojawiają się w literaturze naukowej, a w szczególności w środkach masowego przekazu i Internecie od jakiegoś czasu.
W literaturze naukowej zgłoszonych zostało kilka opisów przypadków skutecznego wykorzystania LDN w terapii nowotworów u ludzi.
Opisano np. że u pacjentów z rakiem trzustki i przerzutami, zaobserwowano długoterminowe przeżycie bez żadnych działań niepożądanych.
Zmniejszyły się także stężenia markerów nowotworowych.
U pacjenta z chłoniakiem z komórek B z kolei zaobserwowano osłabienie objawów choroby.
U dziecka z wątrobiakiem zarodkowym czas przeżycia wolny od progresji choroby (ang. progression free survival, PFS) wynosił 10 lat.
U 64-letniego pacjenta w 4 stadium zaawansowania raka nerkowokomórkowego (ang. Renal Cell Carcinoma) po zastosowaniu LDN, zaobserwowano 9-cio letnią stabilizację choroby.
Należy wyraźnie zaznaczyć, iż dane te choć są obiecujące, pochodzą jedynie z pojedynczych doniesień studium przypadku.
Jednym ze znanych entuzjastów stosowania protokołu LDN jest profesor Angus Dalgleish- onkolog z St. George's University of London.
Jego zainteresowania obejmują zastosowanie immunoterapii w leczeniu nowotworów włączając LDN oraz szczepionek opartych na prątkach gruźlicy.
Według prof. Dalgleisha:
1. LDN zwiększa skuteczność chemioterapii
• LDN uwrażliwia komórki nowotworowe na działanie chemioterapii. Komórki, które wcześniej nie reagowały, po zastosowaniu LDN zaczęły masowo obumierać pod wpływem tych samych leków.
• Wniosek: możliwość stosowania o połowę niższych dawek chemioterapii bez utraty skuteczności terapeutycznej.
2. Zmiejszenie dawek= zmniejszenie skutków ubocznych
• Prof. Dalgleish zauważa, że wszystkie toksyczne działania chemioterapii kumulują się w górnym zakresie dawek. Po przekroczeniu pewnego progu efekty uboczne rosną wykładniczo.
• Dzięki LDN, możliwe jest rozpoczęcie leczenia już od 75% dawki i szybkie zejście do 50%, ograniczając poważne skutki uboczne, takie jak:
• uszkodzenia szpiku kostnego
• neuropatie
• osłabienie układu odpornościowego
• przewlekłe zmęczenie
3. Kliniczne korzyści: mniej cierpienia, mniejsze koszty
• Pacjenci z zaawansowanym nowotworem, często w stanie paliatywnym, odczuwali znaczną poprawę jakości życia po włączeniu LDN.
• Mniejsza toksyczność oznacza mniejsze wykorzystanie zasobów opieki zdrowotnej (np. hospitalizacji, leków wspomagających).
4. Komentarz o realiach systemowych
• Profesor zauważa, że mimo tych ewidentnych korzyści, nikt nie finansuje dużych badań nad LDN, ponieważ jest to lek tani, nieobjęty patentem, a jego powszechne użycie ograniczyłoby sprzedaż droższych terapii wspomagających.
5. Wnioski praktyczne
• LDN można stosować komplementarnie z każdą terapią nowotworową, w tym z immunoterapiami.
• Profesor Dalgleish sugeruje, że każdy pacjent onkologiczny powinien ( poza LDN ) zaczynać leczenie od wdrożenia:
• Witamina D
• IMM-101 ( szczepionka z martwych prątków gruźlicy)
• protokół leczenia niskimi dawkami kwasu acetylosalicylowego
Powyższy zestaw:
• Poprawia skuteczność standardowych terapii (chemioterapii, radioterapii, immunoterapii)
• Zmniejsza toksyczność leczenia
• Zmniejsza stan zapalny i wzmacnia odporność
Pomimo, iż LDN nie jest zatwierdzony przez FDA czy EMA jako terapia w leczeniu jakiegokolwiek wskazania dermatologicznego, istnieją doniesienia, iż LDN może przynosić korzyść w leczeniu choroby Haileya-Haileya, liszaja płaskiego, łuszczycy grudkowej oraz twardziny układowej.
Większość doniesień pochodzi jednak ze studium przypadku lub z badań na bardzo małej populacji pacjentów.
U 3 pacjentów z twardziną układową leczonych LDN (w dawkach 4,5 mg) zmniejszył objawy świądu, z czego u 2 pacjentów świąd ustąpił całkowicie.
Tak samo, u 4 pacjentów z liszajem płaskim (leczonych LDN w dawce 3 mg) świąd skóry uległ zmniejszeniu.
U pacjentów cierpiących na łuszczycę grudkową również zaobserwowano poprawę po zastosowaniu leczenia dawką 4,5 mg.
Najbardziej obiecujące doniesienia dotyczą jednak choroby Haileya-Haileya, będącej rzadką, genetycznie uwarunkowaną chorobą skóry, której leczenie jest problematyczne.
W opisie serii przypadków u 3 chorych cierpiących na tę chorobę wskazano, iż wszyscy pacjenci wykazywali co najmniej 80% poprawę.
U wszystkich 3 pacjentów nastąpiła znaczna poprawa jakości życia, a działania niepożądane nie zostały odnotowane.
Dotychczasowe doniesienia sugerują, iż leczenie niskimi dawkami naltreksonu jest bezpieczne.
Wyniki opublikowanych badań donoszą, iż po rozpoczęciu leczenia protokołem LDN jedynie nieliczni pacjenci cierpieli głównie na ból głowy, ból brzucha, bezsenność, występowały także wyraziste, bardzo realne sny, a także koszmary.
Jednym ze sposobów radzenia sobie z powyższymi działaniami niepożądanymi może być stosowanie leku w godzinach porannych nie wieczornych, jak zwykle jest zalecane, lub rozbicie dawki dobowej na 2, czyli na poranną i wieczorną.
Jedną z poważnych wad LDN jest jego dość powszechne stosowanie poza kontrolą lekarzy w formie samoleczenia przez pacjentów i tworzenie przez nich własnych schematów leczenia.
Z obserwacji wydaje się także wysoce prawdopodobne, iż pacjenci niereagujący na ,,klasyczną” dawkę 4,5 mg mogliby z powodzeniem zastosować mniejsze bądź większe dawki czy też inne schematy leczenia np. dawkowanie dwa razy na dobę.
W Polsce terapia niskimi dawkami naltreksonu nie jest tak dobrze znana i rozpowszechniona jak w np. W USA czy w Norwegii, jednak z roku na rok zainteresowanie tematem rośnie zarówno u pacjentów, jak i lekarzy poszukujących bezpiecznej alternatywy dla dobrze znanych i powszechnie stosowanych terapii w różnych wskazaniach, m.in. stwardnieniu rozsianym, stwardnieniu zanikowym bocznym, chorobie Leśniowskiego-Crohna, przewlekłych zespołach bólowych, chorobach dermatologicznych czy nowotworach, a także w innych jednostkach chorobowych.
W Polsce naltrekson dostępny jest jedynie w dawce 50 mg i nie ma możliwości zakupienia gotowych preparatów w dawkach 1-5 mg.
Jedynym sposobem uzyskania dostępu do terapii jest sporządzenie leku recepturowego z gotowego produktu w aptece, na podstawie przepisanej przez lekarza recepty.
Najczęściej spotykanymi są recepty na proszki dzielone w kapsułach skrobiowych lub kapsułkach żelatynowych przygotowanych w kapsułkarce.
W Polsce są prowadzone badania kliniczne nad zastosowaniem niskich dawek naltreksonu w części z opisanych we wpisie wskazań.
Dobrego weekendu.
Źródła:
E. Moor, S. Wilkinson, The Promise of Low-Dose Naltrexone Therapy, McFarland & Company, Jefferson, North Carolina, London, 2008
A Treatment Improvement Protocol TIP 49, U.S. DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN SERVICES Substance Abuse and Mental Health Services Administration Center for Substance Abuse Treatment, 2009
K. Tolian, B. Vrooman, Low-Dose Naltrexone (LDN)– Review of Therapeutic Utilization, Med. Sci. 2018, 6, 82
D. Sudakin, Naltrexone: Not just for opioids Anymore, Journal Medicine of Toxicology, 2016, vol. 12, s. 71-75
Bihari B., Low-dose Naltrexone for Normalizing Immune System Function, Alternative Therapies, March-April 2013 v. 19, nr. 2
B. Bihari, Oral Presentation at the IV International AIDS Conference I in Stockholm, Low Dose Naltrexone in the Treatment of Acquired Immune Deficiency Syndrome, June 1988, RPA
G. Raknes, L. Småbrekke, A sudden and unprecedented increase in low dose naltrexone (LDN) prescribing in Norway. Patient and prescriber characteristics and dispense patterns. A drug utilization cohort study, Pharmacoepidemilogy and Drug Safety 2017, v. 26, str. 136-143
D. Patten, B. Schultz, D. Berlau, The safety and efficacy of Low-Dose Naltrexone in the Management of Chronic Pain and Inflammation in Multiple Sclerosis, Fibromyalgia, Crohn’s Disease, and other Chronic Pain Disorders, Pharmacotherapy 2018, 38, 3, str. 382-389
P. Agrawal, Low dose naltrexone therapy in multiple sclerosis, Medical Hypotheses2005, 64, str. 721–724
M. Gironi, F. Martinelli-Boneschi, P. Sacerdote, C. Solaro, M. Zaffaroni, R. Cavarretta, L. Moiola, S. Bucello, M. Radaelli, V. Pilato A pilot trial of low-dose naltrexone in primary progressive multiple sclerosis, Multiple Sclerosis, 2008, 14, str. 1076–1083
B. Cree, E. Kornyeyeva, D. Goodin, Pilot trial of low-dose naltrexone and quality of life in multiple sclerosis, Annals of Neurology, 2010
N. Sharafaddinzadeh, A. Moghtaderi, D. Kashipazha, N. Majdinasab,
B. Shalbafan, The effect of low-dose naltrexone on quality of life of patients with multiple sclerosis: A randomized placebo-controlled trial. MultipleSclerosis, 2010, 16, str. 964–969
A. Turel, I. Zagon, P. McLaughlin, Low Dose Naltrexone for Treatment of Multiple Sclerosis: A Retrospective Chart Review of Safety and Tolerability – Letter to the Editors, Journal of Clinical Psychopharmacology, 2015, 35, str. 609–611
M. Ludwig, A. Turel, I. Zagon, P. McLaughlin, Long-term treatment with low dose naltrexone maintains stable health in patients with multiple sclerosis, Multiple Sclerosis Journal – Experimental, Translational, Clinical, 2016, 2
G. Raknes, L. Småbrekke, Low dose naltrexone in multiple sclerosis: Effects on medication use. A quasi-experimental study. PLOS ONE, 2017, 12
J. Younger, S. Mackey, Fibromyalgia Symptoms Are Reduced by Low-Dose Naltrexone: A Pilot Study. Pain Medicine. 2009, 10, str. 663–672
J. Younger, N. Noor, R. McCue, S. Mackey, Low-Dose Naltrexone for the Treatment of Fibromyalgia, Arthritis and Rheumatism, v. 65, No. 2, February 2013, str 529–538
L. Parkitny, J. Younger, Reduced Pro-Inflammatory Cytokines after Eight Weeks of Low-Dose Naltrexone for Fibromyalgia, Biomedicines 2017, 5, 16
J. Younger, L. Parkitny, D. McLain, The use of low-dose naltrexone (LDN) as a novel anti-inflammatory treatment for chronic pain, Clinical Rheumatology, 2014, 33, str. 451–459
J. Smith, S. Bingaman, F. Ruggiero, et al. Therapy with the opioid antagonist naltrexone promotes mucosal healing in active Crohn’s disease: a randomized placebo-controlled trial. Digestive Diseases and Sciences, 2011, 56, 2088–2097
J. Smith, D. Field, S. Bingaman, E. Evans, D. Mauger, Safety and tolerability of low dose naltrexone therapy in childrens with moderate to severe Crohn’s Disease: a pilot study, Journal of Clinical Gastroenterology, April 2013, 47, 4, str. 339-345
I. Zagon, P. McLaughlin, Naltrexone modulates tumor response in mice with neuroblastoma, Science, 221, 1983, 671–673
W. Scott, J. Dennis, E. Kaminska, A. Levett, A. Dalgleish, Naltrexone at low doses upregulates a unique gene expression not seen with normal doses: Implications for its use in cancer therapy, International Journal of Oncology, 49, 2016, str, 793-802
Z. Li, Y. You, N. Griffin, J. Feng, F. Shan, Low-dose naltrexone (LDN): A promising treatment in immune-related diseases and cancer therapy, International Immunopharmacology, 2018, 61, str. 178-184
B. Berkson, F. Riera, The Long-Term Survival of a Patient with Stage IV Renal Cell Carcinoma Following an Integrative Treatment Approach Including the Intravenous α-Lipoic Acid/Low-Dose Naltrexone Protocol – case study, Integrative Cancer Therapies, 2018, vol. 17, 3, str. 986–993
T. Frech, K. Novak, M. Revelo, et al. Low-dose naltrexone for pruritus in systemic sclerosis, International Journal of Rheumatology. 2011, str. 1-5
L. Strazzulla, L. Avila, K. Lo Sicco, J. Shapiro, Novel treatment using low-dose naltrexone for lichen planopilaris, Journal Drugs Dermatology, 2017, 16, 1140-1142
O. Ibrahim, S. Hogan, A. Vij, A. Fernande, Low-Dose Naltrexone Treatment of Familial Benign Pemphigus (Hailey-Hailey Disease), JAMA Dermatology, October 2017, vol 153, no. 10, str. 1015-1017
B. Lee, D. Elston, MD, The uses of naltrexone in dermatologic conditions, Journal of American Academy of Dermatology, v. 80, nr 6, str. 1746-1752
M. Lie, J. Van der Giessen, G. Fuhler, A. De Lima, M. Peppelenbosch, C. Van der Ent, C. Van der Woude, Low dose Naltrexone for induction of remission in inflammatory bowel disease patients, Journal of Translational Medicine, 2018, 16, 55
Papay K, Xie SX, Stern M, Hurtig H, Siderowf A, Duda JE, Minger J, Weintraub D. Naltrexone for impulse control disorders in Parkinson disease: a placebo-controlled study. Neurology. 2014 Aug 26;83(9):826-33.
Raknes G, Småbrekke L. Low dose naltrexone: Effects on medication in rheumatoid and seropositive arthritis. A nationwide register-based controlled quasi-experimental before-after study. PLoS One. 2019 Feb 14;14(2):e0212460.
Maksym RB, Hoffmann-Młodzianowska M, Skibińska M, Rabijewski M, Mackiewicz A, Kieda C. Immunology and Immunotherapy of Endometriosis. J Clin Med. 2021 Dec 15;10(24):5879.
