17/06/2025
Czym jest Fobia Społeczna?
Fobia społeczna, obecnie częściej nazywana zaburzeniem lęku społecznego, to jedno z najczęściej występujących zaburzeń lękowych. Charakteryzuje się znaczącym lękiem lub niepokojem w sytuacjach społecznych, w których osoba obawia się, że zostanie oceniona negatywnie przez innych. Osoba z fobią społeczną boi się, że jej zachowanie lub objawy lęku (np. drżenie rąk, czerwienienie się, pocenie się) będą źródłem upokorzenia, zawstydzenia lub odrzucenia.
Kluczowe cechy i objawy fobii społecznej:
Silny lęk w sytuacjach społecznych:
Lęk pojawia się w sytuacjach, gdzie osoba jest narażona na obserwację lub ocenę ze strony innych.
Mogą to być:
Wystąpienia publiczne (prezentacje, rozmowy kwalifikacyjne).
Spożywanie posiłków lub picie w towarzystwie.
Rozmowy z nieznajomymi.
Spotkania towarzyskie.
Pisanie w obecności innych.
Korzystanie z publicznych toalet.
Kontakt wzrokowy.
Randkowanie.
Obawa przed negatywną oceną:
Podstawową obawą jest to, że inni zauważą objawy lęku, uznają osobę za niekompetentną, dziwną, słabą, głupią, nudną, czy w jakikolwiek sposób negatywnie ją ocenią.
Osoba boi się, że zostanie ośmieszona, upokorzona lub odrzucona.
Objawy fizjologiczne lęku:
W sytuacjach lękowych pojawiają się typowe objawy fizyczne, takie jak:
Czerwienienie się.
Pocenie się.
Drżenie (np. rąk, głosu).
Kołatanie serca.
Uczucie duszności.
Nudności, biegunka, bóle brzucha.
Zawroty głowy.
Napięcie mięśniowe.
Zachowania unikowe i zabezpieczające: Osoby z fobią społeczną często stosują strategie mające na celu uniknięcie lęku lub jego objawów.
Unikanie: Całkowite unikanie sytuacji społecznych (np. rezygnacja z pracy wymagającej kontaktu z ludźmi, izolacja społeczna). Jest to najsilniejszy czynnik podtrzymujący zaburzenie, ponieważ uniemożliwia weryfikację irracjonalnych obaw.
Zachowania zabezpieczające: Jeśli unikanie nie jest możliwe, osoba stosuje zachowania mające na celu zminimalizowanie lęku lub ukrycie jego objawów (np. trzymanie rąk w kieszeniach, by ukryć drżenie; unikanie kontaktu wzrokowego; opieranie się o ścianę, by zapobiec omdleniu; wcześniejsze przygotowywanie się do rozmów; picie alkoholu przed wyjściem). Te zachowania często paradoksalnie wzmacniają lęk, ponieważ osoba nie uczy się, że może sobie poradzić bez nich.
Znaczące cierpienie i upośledzenie funkcjonowania: Lęk społeczny prowadzi do znacznego dyskomfortu i może poważnie ograniczać życie osoby w wielu obszarach – edukacji, pracy, budowaniu relacji, czy uczestnictwie w życiu społecznym.
Model Poznawczo-Behawioralny Fobii Społecznej:
W terapii poznawczo-behawioralnej rozumie się fobię społeczną jako utrzymującą się przez specyficzny cykl:
Aktywacja "ja" jako obiektu społecznego: W sytuacji społecznej osoba z lękiem społecznym zaczyna intensywnie skupiać się na sobie (np. na swoim wyglądzie, objawach lęku, wewnętrznych odczuciach).
Obraz "ja" i przekonania: Tworzy w umyśle negatywny obraz siebie (np. "Wyglądam na zaniepokojonego/głupiego"). Aktywują się jej negatywne przekonania dotyczące własnej niekompetencji i krytycznej oceny innych.
Zabezpieczające zachowania: Stosowanie zachowań zabezpieczających, które mają na celu ukrycie lub zminimalizowanie objawów lęku, ale jednocześnie utrudniają naturalną interakcję i weryfikację obaw.
Monitorowanie zagrożenia: Selektywna uwaga skupiona na negatywnych sygnałach z otoczenia (np. zmarszczona brew u rozmówcy, brak uśmiechu) i wewnętrznych objawach lęku.
Brak weryfikacji: Ze względu na unikanie i zachowania zabezpieczające, osoba nie otrzymuje informacji zwrotnej, która mogłaby podważyć jej negatywne przekonania. To podtrzymuje cykl lęku.
Leczenie:
Fobia społeczna jest zaburzeniem, które bardzo dobrze reaguje na psychoterapię, zwłaszcza terapię poznawczo-behawioralną (CBT). Kluczowymi elementami terapii są:
Restrukturyzacja poznawcza: Identyfikowanie i modyfikowanie negatywnych, zniekształconych myśli i przekonań.
Ekspozycja behawioralna: Stopniowe, kontrolowane i systematyczne narażanie się na sytuacje społeczne, których osoba unika, aby zweryfikować swoje obawy i nauczyć się nowych strategii radzenia sobie.
Trening umiejętności społecznych: W niektórych przypadkach nauka konkretnych umiejętności, które mogą poprawić funkcjonowanie społeczne.
Techniki relaksacyjne i uważności: Pomoc w zarządzaniu objawami fizjologicznymi lęku.
Podsumowując, fobia społeczna to coś więcej niż "nieśmiałość". To poważne zaburzenie, które znacząco obniża jakość życia, ale jest skutecznie uleczalne dzięki odpowiedniej interwencji terapeutycznej.
