23/07/2025
O neutralności terapeuty w gabinecie psychoterapeutycznym krąży wiele legend, szczególnie wśród pacjentów. Głównie skupiają się one wokół obrazu milczącego, wycofanego terapeuty, który jest zimny i usztywniony w swoich reakcjach. Czy o to właśnie chodzi w neutralności technicznej? Czym w ogóle jest neutralność techniczna w terapii skoncentrowanej na przeniesieniu? W odpowiedzi na to pytanie z pomocą przychodzi prof. Otto Kernberg, który tak o niej pisze:
"Neutralność techniczna odnosi się do analityka, który ma nie stawać po którejś ze stron nieświadomego konfliktu aktywowanego w dominującym przeniesieniu. Jak wskazała Anna Freud (1936), reprezentuje ona pozycję równego dystansu względem id, superego i działającego ego pacjenta oraz oznacza zaangażowanie jako "trzeci wykluczony". Ta pozycja pociąga za sobą relację roboczą z nieobciążoną konfliktem częścią ego pacjenta: "sojusz terapeutyczny". Neutralność techniczna nie oznacza obojętności, ale raczej zainteresowaną obiektywność terapeuty, której celem jest pełna i niezahamowana ekspresja przeniesienia pacjenta. Tutaj TFP rozwinęło techniczną modyfikację, w znacznym stopniu różniącą się od standardowego podejścia psychoanalitycznego, a mianowicie chwilowe zawieszenie neutralności technicznej w celu ochrony ramy leczenia, życia lub przetrwania pacjenta i innych zaangażowanych w pacjenta, kiedy ciężki acting out zagraża leczeniu. W takich przypadkach terapeuta podejmuje kroki w celu ustanowienia warunków, które zapewniają, że pacjent będzie utrzymywał normalne społeczne zachowanie zgodne z ustaleniami terapeutycznymi. Praktycznie rzecz ujmując, porzucenie technicznej neutralności jest wskazane w obliczu niebezpiecznego acting outu, poważnego samookaleczania się, prób samobójczych, niebezpiecznego zachowania antyspołecznego lub znaczącego ograniczenia praw innych, zagrożenia ich bezpieczeństwa lub zdrowia (wliczając w to terapeutę). Odejście od neutralności technicznej może być wskazane w celu ustanowienia (lub przywrócenia) warunków koniecznych dla kontynuacji leczenia w okolicznościach acting outu, niebezpiecznego lub niszczycielskiego zachowania, którego nie da się opracować z zastosowaniem środków interpretacyjnych. Jeśli zachowanie nie jest podatne na klaryfikację i interpretację, należy ustanowić ograniczenia jako warunek kontynuacji leczenia, co wyraźnie stanowi porzucenie neutralności technicznej. Kiedy taka interwencja staje się konieczna, terapeuta kontynuuje interpretację korespondującego z acting outem nieświadomego konfliktu, jednocześnie utrzymując odpowiednie ograniczenia zachowania pacjenta, po czym następuje analiza powodów, dla których pacjent uczynił konieczną taką modyfikację w leczeniu. Tym sposobem ostatecznie interpretacja funkcji i znaczenia takiego epizodu ponownie ustanawia neutralność techniczną na koniec całego tego procesu. To wyraźnie stanowi pożądaną i skuteczną modyfikację leczenia standardową psychoanalizą w pracy z bardzo ciężkimi zaburzeniami osobowości".
Otto F. Kernberg, "Nienawiść, pustka, nadzieja. Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu w leczeniu zaburzeń osobowości", tłum. M. Bazan, H. Nowacki, Krakowskie Centrum Psychodynamiczne, Kraków 2023, s. 74–75.
