Centrum Psychologicze ToJa/ ToJa Psycholog

28/09/2025

28/09/2025

PASYWNA AGRESJA W DOMU? CO ROBIĆ?

Nasze reakcje na to co otrzymujemy są kluczowe, ponieważ możemy konflikt eskalować 🐦‍🔥🔥 lub go wygaszać 🧯👩🏻‍🚒 . Dorosłe kompetencje powinien posiadać dorosły (!) i swoim przykładem powinien uczyć dzieci.

💁🏻‍♀️ Zatem jak reagować na pasywną agresję, żeby nie wciągnąć się w błędne koło napięcia?

Obojętnie czy jesteś rodzicem czy nauczycielem to jak zareagujesz na pasywną agresję dziecka, może zadecydować, czy problem się pogłębi, czy stanie się okazją do nauki lepszej komunikacji. Kluczowe są: spokój, uważność i pokazanie dziecku innych sposobów wyrażania emocji.

👩🏻‍🎓🏡Jak reagować w domu👇🏻👇🏻

🌻👑Nazwij emocję, nie atakując
Zamiast: „Nie bądź taki obrażalski”, lepiej:
→ „Widzę, że jesteś zły, ale nie mówisz mi tego wprost. Możesz mi powiedzieć, co cię zdenerwowało?”.

🌻👑Daj dziecku wybór i wpływ
Zamiast: „Masz to zrobić teraz!”, spróbuj:
→ „Możesz posprzątać pokój teraz albo po obiedzie. Która opcja ci bardziej pasuje?”.
• Ucz otwartego mówienia
→ „Możesz mi powiedzieć: ‘Nie podoba mi się to’ albo ‘Jestem zły, bo…’. To jest w porządku.”

🌻👑Modeluj zachowania
Jeśli rodzic sam stosuje ironię czy „ciche dni”, dziecko będzie to kopiować. Warto pokazywać, jak rozmawiać wprost.

🌻👑Nie nagradzaj sabotażu
Jeśli dziecko celowo odwleka zadanie, nie rób go za nie – lepiej pokazać konsekwencję: „Jeśli nie odrobisz lekcji, nie będziesz mógł później oglądać bajki”.

🏫👨‍🏫👩‍🏫Jak reagować w szkole 👇🏻👇🏻

🌻👑Nazwij zachowanie
→ „Widzę, że oddałeś pracę bardzo niedbale. Czy to dlatego, że się nie zgadzasz z zadaniem, czy coś innego ci przeszkadza?”.

🌻👑 Stwarzaj przestrzeń do wyrażania zdania
Dzieci często używają pasywnej agresji, bo nie mają gdzie wyrazić sprzeciwu. Można zaproponować np. dyskusję: „Co myślicie o tym zadaniu? Co było trudne, co bez sensu?”.

👑🌻Nie zawstydzaj publicznie
Sarkastyczna uwaga nauczyciela wobec dziecka tylko pogłębi schemat pasywnej agresji. Lepiej spokojnie porozmawiać po lekcji.

👑🌻 Wzmacniaj pozytywne komunikaty
Jeśli uczeń powie: „Nie lubię tego zadania, bo jest za trudne”, warto docenić szczerość: „Dobrze, że to mówisz. Poszukamy rozwiązania razem”.

👑🌻 Pokazuj konsekwencje
→ „Kiedy sabotujesz zadanie, cała grupa musi czekać. To sprawia, że inni się denerwują. Czy możemy ustalić, jak inaczej możesz pokazać, że ci coś nie pasuje?”.

☮️🧑‍🧑‍🧒Ogólne zasady dla dorosłych👇🏻👇🏻
1. Nie odpowiadaj pasywną agresją na pasywną agresję – to tylko nakręca spiralę.
2. Oddziel emocje od zachowania – złość dziecka jest ok, ale sposób jej wyrażenia można zmienić.
3. Ucz języka emocji – im więcej słów dziecko zna na opisanie uczuć, tym mniej musi sięgać po „ciche dni” czy sarkazm.
4. Dawaj przykład – dzieci i nastolatki uczą się głównie przez obserwację dorosłych.

ZMIEŃ SWÓJ JĘZYK 👅👅

💁🏻‍♀️Oto gotowe zdania i reakcje, które możesz wykorzystać w sytuacjach, gdy dziecko (albo nastolatek) okazuje pasywną agresję.

1. Milczenie / „ciche dni”
• „Widzę, że jesteś cichy. Czy to znaczy, że jesteś zły albo smutny? Możesz mi to powiedzieć słowami.”
• „Jeśli nie chcesz teraz rozmawiać, to w porządku. Kiedy będziesz gotowy, przyjdź i powiedz mi, co czujesz.”

2. Sarkazm, ironiczne komentarze
• „Słyszę, że żartujesz, ale brzmi to tak, jakby kryło się za tym coś poważnego. Możesz powiedzieć wprost, o co chodzi?”
• „Rozumiem, że jesteś zdenerwowany. Łatwiej mi pomóc, jeśli powiesz wprost, zamiast żartować złośliwie.”

3. Celowe opóźnianie obowiązków
• „Zauważyłam, że odkładasz to sprzątanie. Czy to dlatego, że nie chcesz tego robić, czy coś ci przeszkadza?”
• „Masz wybór: możesz zrobić to teraz albo po kolacji. Ale to musi być zrobione dziś.”

4. Niedbałe wykonywanie zadania (sabotaż)
• „Widzę, że zrobiłeś to bardzo szybko i niedokładnie. Czy chcesz mi pokazać, że jesteś zły? Możesz powiedzieć to inaczej.”
• „Jeśli coś ci się nie podoba, wolę usłyszeć twoje zdanie, niż dostawać niedokończoną pracę.”

5. Wycofanie się z grupy / obrażanie się
• „Widzę, że się odsunąłeś. Czy to dlatego, że coś cię zabolało? Możesz mi to powiedzieć, żebym cię lepiej zrozumiał.”
• „Kiedy odchodzisz bez słowa, trudno nam wiedzieć, co się dzieje. Możesz powiedzieć: ‘Jestem zły, bo…’.”

6. Dwuznaczne komunikaty („rób jak chcesz…”)
• „Słyszę, że mówisz jedno, ale twój ton wskazuje, że czujesz coś innego. Wolę, żebyś powiedział szczerze.”
• „Możesz się nie zgadzać. Nie musisz mówić ‘rób jak chcesz’, możesz po prostu powiedzieć: ‘Nie podoba mi się ten pomysł’.”

👩🏻‍🎓🔑👉 Kluczem jest spokojne nazywanie zachowania i dawanie dziecku alternatywy w postaci jasnych słów. To uczy, że emocje są w porządku, ale warto je wyrażać wprost.

28/09/2025

PASYWNA AGRESJA U DZIECI I NASTOLATKÓW.

🕵🏻‍♀️To co obserwujemy dziś to narastająca agresja. Może ona być aktywna (użycie siły fizycznej), ale też pasywna. Nie dotyczy ona tylko dorosłych. Przykłady pasywnej agresji z życia codziennego widzimy też u dzieci i nastolatków. Oto przykłady: 👇🏻👇🏻

🧒🏼👦🏻Dzieci (7–12 lat)
• Milczenie i obrażanie się – dziecko nie chce powiedzieć, dlaczego jest złe, tylko przestaje rozmawiać z kolegą czy rodzicem.
• Celowe opóźnianie – rodzic prosi, by posprzątało pokój, a dziecko „zapomina” albo sprząta tak wolno, że aż wywołuje zdenerwowanie.
• Złośliwe komentarze w zabawie – np. „i tak byś przegrał” albo „nie umiesz grać, więc nie będziesz w mojej drużynie”.
• Robienie czegoś na odwrót – rodzic prosi, żeby czegoś nie ruszać, a dziecko niby „przypadkiem” to dotyka.

👱🏻‍♀️🧑🏼‍🦰Nastolatki (13–17 lat)
• Ciche dni z rodzicami – po kłótni nastolatek nie odpowiada na pytania, unika rozmowy.
• Ironia i sarkazm – „No jasne, bo ty zawsze masz rację” albo „Super pomysł… naprawdę”.
• Opóźnianie obowiązków – zgadza się, że coś zrobi, ale odkłada to tak długo, aż rodzic sam się zdenerwuje i zrobi to za niego.
• Wycofywanie się z grupy – obrażanie się w klasie lub na przyjaciół, ale bez wytłumaczenia, co się stało.
• Dwuznaczne komunikaty – „Spoko, zrobię jak chcesz”, ale ton głosu i zachowanie pokazują coś przeciwnego.

👩🏻‍🦳🧔🏼‍♂️Dorośli
• „Ciche dni” w relacjach partnerskich – jedna strona przestaje się odzywać, zamiast porozmawiać o problemie.
• Sabotowanie w pracy – pracownik niby zgadza się na zadanie, ale wykonuje je źle lub spóźnia się z terminem.
• Sarkastyczne komentarze – „Świetnie ci poszło, jak zwykle…” wypowiedziane z ironią.
• Niedopowiedzenia – zgoda na coś wprost, ale potem pretensje w stylu „rób jak chcesz, ale nie mów, że cię nie ostrzegałam”.
• Chłód emocjonalny – brak kontaktu wzrokowego, chłodne odpowiedzi, „kara ciszą”.

💁🏻‍♀️Z wiekiem formy pasywnej agresji stają się bardziej złożone – dzieci częściej pokazują ją działaniem (nieposłuszeństwo, obrażanie się), nastolatki używają słów (sarkazm, ironia), a dorośli potrafią stosować subtelniejsze formy (sabotaż, chłód, dwuznaczne komunikaty).

28/09/2025

Są dzieci, które tak bardzo chcą być jak inne, że przestają być sobą. Zważywszy na to, że każdy rodzi się indywidualny, byłoby wielką stratą pozwalać na takie znikanie.
Wspieraj w swoim dziecku życzliwość dla innych ludzi.

27/09/2025

CZY JESTEM DOBRYM RODZICEM?

Nie masz być rodzicem idealnym. To po pierwsze oczekiwanie niemożliwe, a po drugie szkodliwe (i dla Ciebie i dla dziecka). Masz być rodzicem wystarczająco dobrym i takim, który dziecko wychowuje, czyli uczy przede wszystkim będąc dobrym przykładem. I jeśli chcesz wiedzieć czy jesteś w dobrym miejscu to sprawdź rozwój rozumienia norm społecznych i moralnych u swojego dziecka. Rozwój ten przebiega etapami i jest związany z dojrzewaniem poznawczym, emocjonalnym oraz społecznym. 👩🏻‍🎓Przedstawiam zestawienie tego, jakie normy zwykle rozumieją i zaczynają stosować dzieci i młodzież w różnych grupach wiekowych:

👉🏻 Wiek 7–9 lat (młodszy wiek szkolny)👇🏻
👫👩🏻‍🤝‍👩🏾Normy społeczne:
• Rozumienie podstawowych zasad współżycia: dzielenie się, kolejność, proszenie i dziękowanie.
• Akceptowanie reguł zabawy i gier (uczciwa rywalizacja, przestrzeganie ustalonych zasad).
• Świadomość, że niektóre zachowania krzywdzą innych (np. wyzywanie, wykluczanie z zabawy).
• Zaczynają rozumieć rolę autorytetów (nauczyciel, rodzice, trener).
👑 Normy moralne:
• Wyraźne poczucie sprawiedliwości — „to jest uczciwe” vs. „to jest niesprawiedliwe”.
• Rozróżnianie dobra i zła w prostych sytuacjach.
• Chęć uzyskania aprobaty dorosłych za dobre zachowanie.
• Zaczynają kierować się empatią, ale jeszcze często myślą w kategoriach nagrody i kary.

👉🏻 Wiek 10–14 lat (późniejsze dzieciństwo i wczesna adolescencja)👇🏻
👫👩🏻‍🤝‍👩🏾 Normy społeczne:
• Coraz większe znaczenie mają grupa rówieśnicza i opinia kolegów.
• Rozumienie bardziej złożonych zasad: współpracy, kompromisu, negocjacji.
• Kształtuje się świadomość różnic (płci, kulturowych, religijnych) — choć często z towarzyszącymi stereotypami.
• Rosnąca zdolność do samodzielnego oceniania autorytetów i reguł.
👑 Normy moralne:
• Rozumienie, że normy mają znaczenie nie tylko dlatego, że „tak powiedział dorosły”, ale że służą wspólnemu dobru.
• Wrażliwość na niesprawiedliwość, dyskryminację, łamanie praw innych.
• Zaczynają pojawiać się dylematy moralne i refleksja nad motywami postępowania (np. „czy kłamstwo może być dobre?”).
• Budowanie poczucia odpowiedzialności za swoje decyzje.

👉🏻 Wiek 15–17 lat (okres dorastania, późna adolescencja)👇🏻
👫👩🏻‍🤝‍👩🏾 Normy społeczne:
• Świadome rozumienie relatywizmu norm — wiedzą, że różne grupy mogą mieć odmienne zasady.
• Kształtowanie własnej tożsamości i systemu wartości, czasem w opozycji do rodziców czy szkoły.
• Rosnąca odpowiedzialność za siebie i innych (np. w relacjach partnerskich, wolontariacie, pracy).
• Umiejętność rozumienia konsekwencji społecznych własnych działań w dłuższej perspektywie.
👑 Normy moralne:
• Refleksja nad uniwersalnymi wartościami (prawa człowieka, sprawiedliwość społeczna, wolność).
• Zdolność do przyjęcia perspektywy innych ludzi, także w trudnych sytuacjach moralnych.
• Rozwijanie postawy krytycznej wobec istniejących norm i wybieranie tych, które stają się fundamentem własnej moralności.
• Budowanie poczucia odpowiedzialności nie tylko za własne życie, ale i za dobro wspólnoty.

💁🏻‍♀️ Można powiedzieć, że między 7 a 17 rokiem życia dziecko przechodzi od prostego rozumienia zasad („bo tak trzeba, bo dorosły kazał”) do świadomego wyboru wartości i krytycznej refleksji nad normami społecznymi. Jak to jest u Twojego dziecka?

27/09/2025

RELAKSUJ SIĘ😍

27/09/2025

P***O I TWOJE DZIECKO

🔍 Oznaki problemu z p***ografią u dziecka/nastolatka

Nie każda ekspozycja kończy się uzależnieniem, ale warto być uważnym. Symptomy mogą obejmować:

👉🏻Zachowania
• Częste korzystanie z internetu w ukryciu (np. kasowanie historii, używanie trybu incognito).
• Nagłe wybuchy złości lub niepokoju, gdy dostęp do telefonu/komputera jest ograniczony.
• Unikanie spotkań z rówieśnikami, spędzanie większości czasu w sieci.
• Wczesne eksperymenty seksualne, które wydają się „nieadekwatne” do wieku.
• Trudności w koncentracji w szkole lub nagły spadek ocen.

👉🏻Emocje i myśli
• Poczucie winy lub wstydu związane z tym, co oglądają.
• Zniekształcone postrzeganie ciała i seksualności – porównywanie się do aktorów p***o, obniżona samoocena.
• Niepokojące komentarze o seksie, rówieśnikach lub relacjach (np. przedmiotowe traktowanie dziewczyn/chłopców).

👉🏻Możliwe konsekwencje zdrowotne
• Zaburzenia snu (nocne korzystanie z telefonu).
• Problemy z nastrojem – drażliwość, smutek, wycofanie.
• Utrata zainteresowania innymi aktywnościami (sport, hobby, spotkania).

‼️🗣️ Jak rozmawiać o p***ografii – w zależności od wieku

7–10 lat
• Używaj prostego języka. Wyjaśnij, że p***ografia to „filmy/obrazki dla dorosłych, które pokazują seks w sposób nieprawdziwy”.
• Podkreśl różnicę między fikcją a rzeczywistością. Tak jak bajki czy gry komputerowe nie są realne.
• Naucz granic: „Nikt nie ma prawa zmuszać Cię do oglądania takich rzeczy.”

11–13 lat
• Więcej szczegółów o emocjach i relacjach. Powiedz, że p***ografia często pokazuje seks bez uczuć, bliskości i szacunku.
• Rozmawiaj o zgodzie i bezpieczeństwie. To ważny etap edukacji o zdrowych relacjach.
• Przygotuj na kontakt z p***ografią. Zamiast straszyć, ucz krytycznego myślenia: „To nie jest przewodnik, jak wygląda seks naprawdę.”

14–17 lat
• Otwarcie o uzależnieniu i konsekwencjach. Wyjaśnij, jak p***ografia wpływa na mózg i dlaczego może utrudniać budowanie satysfakcjonujących relacji.
• Rozmowa o szacunku i intymności. Podkreśl rolę emocji, komunikacji i zgody.
• Daj przestrzeń na pytania. Nie moralizuj – młodzież szybciej zamknie się w sobie, jeśli poczuje ocenianie.

✅ Jak prowadzić takie rozmowy?
• Bez tabu i zawstydzania. Lepiej, by dziecko usłyszało od rodzica niż tylko od internetu.
• Regularnie, nie jednorazowo. To nie „jedna poważna rozmowa”, ale wiele mniejszych.
• Dopasuj przekaz do wieku i wrażliwości.
• Bądź dostępny. Dzieci częściej pytają, gdy czują, że mogą liczyć na spokojną, szczerą odpowiedź.

💁🏻‍♀️CO MÓWIĆ?

Oto przykłady zdań i pytań, które mogą pomóc rozpocząć rozmowę o p***ografii i seksualności w naturalny, spokojny sposób.

👧 7–10 lat
• „Czasem w internecie można trafić na obrazki albo filmy, które pokazują nagie osoby w dziwnych sytuacjach. Nazywa się to p***ografia. Czy kiedykolwiek coś takiego widziałeś/widziałaś?”
• „Wiesz, że to, co pokazują takie filmy, nie jest prawdziwe? To tak jak bajka – wygląda realnie, ale nie mówi, jak wygląda prawdziwa bliskość.”
• „Jeśli ktoś Ci coś takiego pokaże i poczujesz się dziwnie, zawsze możesz przyjść do mnie i pogadamy. Nie będę się gniewać.”

👦 11–13 lat
• „W twoim wieku wiele dzieci trafia w internecie na filmy dla dorosłych. Zdarzyło Ci się coś takiego?”
• „Takie filmy często pokazują seks bez uczuć i bliskości. Jak myślisz – czym się różni prawdziwa relacja od tego, co pokazują w sieci?”
• „Niektórzy rówieśnicy mogą mówić, że oglądanie p***o to coś normalnego albo że trzeba tak robić. Co Ty o tym myślisz?”
• „Ważne, żeby wiedzieć, że p***ografia nie jest instrukcją. Jak myślisz – co może być niebezpieczne, gdy ktoś uczy się o seksie tylko z internetu?”

🧑 14–17 lat
• „Wiem, że w twoim wieku większość nastolatków ma już kontakt z p***ografią. Czy chcesz pogadać o tym, co w niej widziałeś/widziałaś?”
• „Pornografia działa trochę jak mocna gra mocna – daje szybki zastrzyk emocji, ale może sprawić, że trudno cieszyć się normalnym kontaktem z drugą osobą. Słyszałeś/aś o tym?”
• „Jak myślisz – w czym p***ografia różni się od prawdziwego seksu i relacji?”
• „Czy zdarza Ci się rozmawiać z rówieśnikami o p***o? Jakie mają podejście?”
• „Ważne, żeby wiedzieć, że bliskość to nie tylko ciało, ale też emocje, szacunek i zaufanie. Jak Ty to widzisz?”

👩🏻‍🎓✅ Kilka wskazówek do rozmów
• Mów w trybie „ja”: zamiast „Ty pewnie oglądasz!”, lepiej „Zastanawiam się, czy kiedykolwiek trafiłeś/trafiłaś na takie treści”.
• Nie oceniaj i nie strasz. Celem jest otwartość, nie zakaz.
• Normalizuj ciekawość. „To naturalne, że jesteś ciekawy/ciekawa, ale ważne, by szukać wiedzy w bezpieczny sposób.”
• Zakończ rozmowę wsparciem. „Możesz do mnie przyjść z każdym pytaniem – nawet jeśli będzie krępujące.”

27/09/2025

DZIECI I P***OGRAFIA ‼️🚨

Czy tego chcemy czy nie, żyjemy w dobie Internetu, który przeniknął do dziecięcych pokojów. Średni wiek pierwszego kontaktu polskiego dziecka z p***ografią to już tylko 9–10 lat.

Co czwarte dziecko w wieku 7–12 lat ogląda takie treści regularnie, przynajmniej raz w miesiącu.

W ostatnim kwartale 2024 r. aż 1,4 miliona dzieci w wieku 7–14 lat w Polsce odwiedziło strony erotyczne, z czego większość na smartfonie.

W grudniu 2024 jedna z największych stron p***ograficznych znalazła się w top 10 najczęściej odwiedzanych witryn przez polskie dzieci!

JAKI TO MA WPŁYW ? 🧐👇🏻
👩🏻‍🎓Badania pokazują, że ekspozycja dzieci i młodzieży na p***ografię może mieć istotne konsekwencje zarówno dla rozwoju mózgu, jak i dla relacji w dorosłości. Poniżej najważniejsze wnioski z psychologii rozwojowej, neurobiologii i seksuologii
👇🏻👇🏻👇🏻

🧠 Jak p***ografia wpływa na mózg dziecka i nastolatka?
• Mózg w wieku 9–18 lat jest wyjątkowo plastyczny. Struktury odpowiedzialne za nagrodę (układ dopaminowy) rozwijają się szybciej niż kora przedczołowa (odpowiedzialna za kontrolę i przewidywanie skutków).
→ Dlatego młodzi łatwiej uzależniają się od bodźców takich jak p***ografia.
• Mechanizm nagrody: p***ografia działa jak „superbodziec” – dostarcza silnej, łatwo dostępnej gratyfikacji wizualnej i seksualnej, co może prowadzić do habituacji (potrzeba coraz mocniejszych treści, aby uzyskać to samo pobudzenie).
• Wpływ na emocje: częsta ekspozycja (oglądanie) będzie zaburzać naturalny rozwój zdolności do regulacji emocji i zdrowego budowania więzi.

👩‍🦱👦 Skutki psychologiczne i społeczne
• Zniekształcenie obrazu seksualności: dzieci i nastolatki uczą się z p***ografii, zanim zdążą rozwinąć realistyczne rozumienie intymności. Mogą myśleć, że seks to głównie przemoc, dominacja czy brak czułości.
• Niskie poczucie własnej wartości: porównywanie się z aktorami p***o sprzyja kompleksom i lękom dotyczącym wyglądu czy „sprawności”.
• Wzrost ryzyka agresji i przedmiotowego traktowania partnera: część badań wskazuje, że wczesny kontakt z p***ografią koreluje z większą akceptacją zachowań przemocowych w relacjach.
• Problemy w relacjach rówieśniczych: p***ografia może zastępować rozwijanie umiejętności społecznych potrzebnych do budowania więzi.

⚧ Wpływ na przyszłe życie seksualne
• Zaburzenia erekcji / anorgazmia u młodych dorosłych: u części mężczyzn pojawia się tzw. porn-induced erectile dysfunction – trudności w osiągnięciu pobudzenia podczas realnego kontaktu seksualnego.
• Trudności z intymnością: p***ografia wzmacnia koncentrację na bodźcu wizualnym i natychmiastowej gratyfikacji, zamiast na empatii i bliskości.
• Ryzyko uzależnienia behawioralnego: nie wszyscy młodzi uzależniają się, ale ci, którzy mają predyspozycje (np. impulsywność, przeżyta trauma, brak wsparcia emocjonalnego), są bardziej narażeni.
• Oczekiwania nierealistyczne: mogą powodować rozczarowanie prawdziwymi relacjami seksualnymi.

📊 Co mówią badania?
• Średni wiek pierwszego kontaktu z p***ografią spada — często to 9–11 lat (często przypadkowo, np. przez internet).
• Im wcześniejsza i częstsza ekspozycja, tym większe ryzyko:
• utrwalenia stereotypów płciowych,
• problemów z poczuciem własnej tożsamości,
• trudności w tworzeniu stabilnych, satysfakcjonujących związków.

✅ Co pomaga chronić dzieci i młodzież?
• Otwarte rozmowy o seksualności – dostosowane do wieku, bez tabu, z akcentem na szacunek, granice i zgodę.
• Uczenie krytycznego myślenia – że p***ografia to fikcja, nie wzorzec.
• Wsparcie emocjonalne i bliskość rodzinna – zmniejsza ryzyko kompulsywnego sięgania po treści p***ograficzne.
• Ograniczenie swobodnego dostępu do internetu (filtry, kontrola rodzicielska, wspólne korzystanie z urządzeń u młodszych dzieci).

24/09/2025

MEDIA SPOŁECZNOŚCIOWE I DZIECI 🚨🚨

Intensywne korzystanie z mediów cyfrowych, szczególnie aplikacji opartych na nieskończonym przewijaniu i szybkich nagrodach, prowadzi do zmian funkcjonalnych i strukturalnych w mózgu. Najbardziej narażona jest kora przedczołowa odpowiadająca za planowanie, refleksję, koncentrację i kontrolę impulsów oraz jądro półleżące (centrum układu nagrody) i hipokamp (pamięć, orientacja przestrzenna).

21/09/2025

✨ KIEDY PRZYJDĄ DO CIEBIE Z PLOTKAMI… PRZYPOMNIJ SOBIE O TRZECH FILTRACH SOKRATESA

W starożytnej Grecji Sokrates cieszył się szacunkiem dzięki swojej mądrości. Pewnego dnia podszedł do niego mężczyzna i podekscytowany powiedział:

— Chcesz, opowiem ci, co właśnie usłyszałem o twoim przyjacielu?

Sokrates spokojnie podniósł rękę i odpowiedział:
— Zaczekaj. Zanim coś powiesz, chciałbym, abyśmy przepuścili twoje słowa przez mały test, który nazywam trzema filtrami.

— Trzy filtry? — zdziwił się mężczyzna.

— Właśnie tak — rzekł Sokrates. — Pierwszy to prawda. Czy jesteś absolutnie pewien, że to, co chcesz mi powiedzieć, jest prawdą?

— Cóż… nie. Po prostu gdzieś to usłyszałem.

— Rozumiem. A więc nie wiesz, czy to prawda. Przejdźmy do drugiego filtra: dobroć. Czy to, co chcesz mi powiedzieć, jest czymś dobrym o moim przyjacielu?

— Nie, raczej przeciwnie.

— A więc — odpowiedział Sokrates — chcesz mi powiedzieć coś złego o nim, nie mając pewności, że to prawda. Zostaje ostatni filtr: pożytek. Powiedz, czy jest dla mnie jakiś pożytek z tego, co zamierzasz opowiedzieć?

— Szczerze mówiąc… niezbyt.

— W takim razie — podsumował Sokrates — skoro to, co niesiesz, nie jest ani prawdą, ani dobre, ani pożyteczne, to po co w ogóle o tym mówić?

🌱 Stosowanie tej prostej zasady nie tylko chroni nasze relacje, lecz także czyni lepszym nasze życie i społeczeństwo, w którym żyjemy.

17/09/2025

Telefon ☎️ który niesie POMOC.

17/09/2025

CZY TO AUTYZM?

Istnieją choroby metaboliczne i genetyczne, które mogą powodować objawy podobne do zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). W praktyce klinicznej zawsze bierze się pod uwagę różnicowanie, zwłaszcza u małych dzieci, gdy objawy są niespecyficzne.

👩🏻‍🎓Choroby metaboliczne, które mogą dawać obraz „autyzmopodobny”
👉🏻👉🏻1. Fenyloketonuria (PKU)
• Nieleczona prowadzi do upośledzenia rozwoju intelektualnego, zaburzeń zachowania, stereotypii.
• W Polsce wykrywana w badaniach przesiewowych noworodków.
• Diagnostyka: badanie poziomu fenyloalaniny we krwi, testy genetyczne genu PAH.
👉🏻👉🏻2. Homocystynuria
• Objawy: opóźnienie rozwoju, zaburzenia zachowania, czasem podobne do ASD.
• Diagnostyka: oznaczenie poziomu homocysteiny w osoczu, badania enzymatyczne i genetyczne.
👉🏻👉🏻3. Zaburzenia metabolizmu puryn i pirymidyn (np. zespół Lescha–Nyhana)
• Agresja, autoagresja, zaburzenia ruchowe i komunikacyjne.
• Diagnostyka: oznaczenia poziomu kwasu moczowego, badania enzymatyczne.
👉🏻👉🏻4. Zaburzenia mitochondrialne
• Mogą dawać opóźnienie rozwoju, regres umiejętności, zaburzenia kontaktu, drgawki.
• Diagnostyka: mleczany i pirogronian w surowicy, badania profilu aminokwasów i kwasów organicznych w moczu, badania genetyczne mtDNA i nDNA.
👉🏻👉🏻5. Mukopolisacharydozy (np. MPS III – Sanfilippo)
• Dziecko początkowo rozwija się prawidłowo, później pojawia się regres, zaburzenia mowy, nadpobudliwość, stereotypie – obraz może przypominać autyzm.
• Diagnostyka: oznaczanie glikozaminoglikanów w moczu, badania enzymatyczne, genetyczne.
👉🏻👉🏻6. Deficyt biotynidazy, zaburzenia metabolizmu witamin (B12, kwas foliowy)
• Mogą powodować zaburzenia neurologiczne, opóźnienie rozwoju, drażliwość.
• Diagnostyka: oznaczanie aktywności biotynidazy, poziomu wit. B12, kwasu foliowego, badania metaboliczne.
👉🏻👉🏻7. Wrodzone defekty metabolizmu aminokwasów i kwasów organicznych
• Mogą objawiać się zaburzeniami rozwoju, drgawkami, zachowaniami nietypowymi dla wieku.
• Diagnostyka: profil aminokwasów we krwi, analiza kwasów organicznych w moczu (GC-MS), badania enzymatyczne.

👩🏻‍⚕️Badania zalecane przy podejrzeniu choroby metabolicznej „maskującej się” jako autyzm
1. Badania podstawowe i przesiewowe metaboliczne
• Profil aminokwasów w osoczu
• Profil kwasów organicznych w moczu
• Oznaczenie amoniaku, mleczanów, pirogronianu
• Oznaczenie homocysteiny
• Badania funkcji wątroby i nerek
2. Badania specjalistyczne
• Aktywność enzymów (np. w kierunku mukopolisacharydoz, deficytu biotynidazy)
• Oznaczenie metabolitów puryn/pirymidyn
• Badania profilu kwasów tłuszczowych (w podejrzeniu zaburzeń β-oksydacji)
3. Badania genetyczne
• Panel genów związanych z chorobami metabolicznymi
• W uzasadnionych przypadkach badania całogenomowe (WES/WGS)
4. Dodatkowo
• EEG (jeśli są drgawki)
• MRI mózgu (cechy zaniku, zmiany metaboliczne)

✅ Podsumowanie:
Niektóre choroby metaboliczne (PKU, homocystynuria, MPS, zaburzenia mitochondrialne) mogą dawać obraz kliniczny zbliżony do autyzmu. Różnicowanie wymaga badań laboratoryjnych, najczęściej panelu przesiewowego metabolitów we krwi i moczu, a także badań genetycznych i enzymatycznych.