28/06/2025
Botoks i czepiec ścięgnisty – związek głębszy, niż się wydaje
Czy botoks wpływa tylko na zmarszczki mimiczne? Nie.
Czy czepiec ścięgnisty to tylko cienka struktura “trzymająca skórę głowy”? Zdecydowanie nie.
Zanurkujmy głębiej.
Czepiec ścięgnisty (galea aponeurotica) to dynamiczna, funkcjonalna powięź rozpięta od czoła do potylicy, która współpracuje z mięśniem czołowym, potylicznym, skroniowym i szeroką siecią struktur podpowięziowych – tworząc kompleks, który nie tylko odpowiada za mimikę, ale ma znaczenie dla propriocepcji, napięcia karku, postawy głowy, a nawet emocjonalnej ekspresji.
I właśnie w ten układ ingeruje toksyna botulinowa (BTX-A) – czasem dla dobra pacjenta, a czasem… komplikując sprawy.
✅ Pozytywne efekty działania botoksu – kiedy działa na naszą korzyść:
1. Redukcja napięcia w czepcu i okolicy czołowej
Botoks blokując przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe w mięśniu czołowym (lub potylicznym) może znacząco obniżyć napięcie powięziowe – co w przypadku pacjentów z napięciowymi bólami głowy daje realną ulgę.
👉 W badaniach (Dodick et al., 2010 – PREEMPT 1 i 2) wykazano istotną poprawę u pacjentów z przewlekłą migreną po iniekcjach BTX-A w obszarze głowy i karku.
2. Wpływ na układ nerwowy i redukcję przekaźnictwa bólowego
Dzięki blokowaniu acetylocholiny i efektowi lokalnego rozluźnienia, BTX może modulować aktywność nocyceptorów, czyli receptorów bólu.
Działa to nie tylko mechanicznie, ale i neuroprzekaźnikowo – zmniejszając sensytyzację centralną, co ma ogromne znaczenie u pacjentów z przewlekłym bólem głowy i szyi.
3. Wpływ na emocje i układ nerwowy
Ciekawym efektem ubocznym, który czasem staje się głównym celem, jest tzw. facial feedback hypothesis – osłabienie możliwości marszczenia brwi czy czoła wpływa na odczuwanie negatywnych emocji.
Niektóre badania sugerują poprawę nastroju i zmniejszenie objawów depresji u pacjentów po botoksie.
⚠️ Ale nie zapominajmy – botoks to nie tylko plusy. Są też ryzyka:
1. Zaburzenie równowagi napięciowej czepca
Botoks wyciszając mięsień czołowy, rozregulowuje naturalny balans między czołem a potylicą.
Potylica może „przeciągać” czepiec ku tyłowi → pojawiają się bóle głowy, uczucie ciągnięcia, asymetrie napięciowe.
To częste u osób, które mają bardzo silny mięsień potyliczny i słabszy czołowy.
2. Zaburzenia czucia i propriocepcji
Czepiec ścięgnisty ma wiele zakończeń nerwowych.
Botoks może zakłócać lokalne czucie i propriocepcję – stąd objawy typu:
• „ciężka głowa”,
• zawroty głowy przy ruchu,
• trudności z kontrolą postawy głowy (szczególnie u pacjentów z problemami błędnikowymi).
🧠 De Benedictis et al. (2016) pokazują, że BTX może wpływać nie tylko na ruch, ale i percepcję położenia głowy.
3. Wpływ na kark, szyję i obręcz barkową
Przez ciągłość powięziową (galea → powięź karkowa → MOS, czworoboczny) zmiana napięcia w czole wpływa na całe “dalsze ogniwo”.
Rezultat?
Zwiększone napięcie szyi, przeciążenia barku, kompensacje posturalne.
Pacjenci nie zawsze to łączą z botoksem – ale Ty, jako terapeuta, powinieneś to rozpoznać.
4. Zaburzenia krążenia limfatycznego i żylnego
Zmniejszone napięcie mięśni i powięzi może upośledzić odpływ limfy i krwi – szczególnie z okolic czoła, oczodołów i skroni.
Typowe objawy to:
• obrzęki pod oczami,
• uczucie ciśnienia w głowie,
• “zapchana” twarz.
5. 5. Zanik mimiki, zaburzenia emocjonalne i emotional blunting
Jednym z mniej oczywistych, ale bardzo istotnych skutków ubocznych stosowania botoksu w obrębie czoła i brwi jest tzw. emotional blunting – czyli stępienie emocjonalne, związane z ograniczoną ekspresją twarzy i osłabieniem odczuwania emocji.
Botoks blokując przewodnictwo nerwowo-mięśniowe mięśni odpowiedzialnych za marszczenie czoła (głównie corrugator supercilii i frontalis) wpływa nie tylko na wygląd, ale też na sprzężenie zwrotne między mimiką a stanem emocjonalnym – znane jako facial feedback hypothesis.
Nie mogąc np. marszczyć brwi, pacjent może nieświadomie słabiej odczuwać złość, frustrację, napięcie – co z jednej strony może działać terapeutycznie (np. redukcja stresu), ale z drugiej zaburzać pełnię przeżywania emocji, ekspresję interpersonalną i nawet skuteczność terapii psychologicznej.
Badania Finziego i Rosenthala (2014) wykazały, że botoks może wpływać na objawy depresyjne – zarówno pozytywnie (łagodząc je), jak i ograniczając dostęp do pełnego spektrum emocji, co nie u wszystkich pacjentów jest korzystne.
U części pacjentów emotional blunting przyjmuje postać subtelną – np. trudność w „poczuciu” smutku, nieumiejętność empatycznego reagowania mimiką lub „pustka emocjonalna”, którą trudno opisać.
Dlatego tak ważne jest, by terapeuta pytał nie tylko o funkcję ruchową, ale też o doświadczenia emocjonalne po zabiegu, zwłaszcza gdy praca toczy się w obszarze psychosomatyki, napięć przewlekłych czy pourazowych reakcji stresowych.
6. Trwałe zmiany powięzi przy długotrwałym stosowaniu
Botoks używany przez wiele lat może prowadzić do:
• zaniku mięśni,
• pogrubienia i przekształceń czepca ścięgnistego,
• tworzenia kompensacyjnych zrostów i asymetrii w obrębie czaszki i szyi.
🧠 Praktyczne wnioski dla fizjoterapeutów:
• Jeśli pacjent zgłasza napięciowe bóle głowy, sztywność karku, uczucie ciężkiej głowy – zapytaj, czy miał botoks w okolicy czoła lub potylicy.
• W przypadku nietypowych zawrotów głowy, opadania powieki, asymetrii napięcia twarzy – sprawdź, czy nie doszło do zaburzeń w obrębie czepca.
• Terapia manualna, neuromobilizacja nerwów czaszkowych, delikatna praca na powięzi głowy i karku – mogą być kluczowe u pacjentów po botoksie.
📚 Źródła naukowe:
• Dodick DW et al. (2010). Botulinum toxin type A for the prophylaxis of chronic migraine: PREEMPT clinical program.
• Bordoni B, Zanier E (2013). The fascial system and exercise intolerance in patients with chronic heart failure.
• Mathevon L et al. (2018). The anatomical continuity of the occipitofrontalis muscle and the superficial musculoaponeurotic system.
• De Benedictis A et al. (2016). Proprioceptive and neurological changes following botulinum toxin A injections.
✍️ Na koniec – przemyślenie:
Botoks to nie tylko zabieg estetyczny.
To interwencja w cały układ powięziowo-mięśniowy głowy, szyi i emocji.
Fizjoterapeuci powinni być świadomi jego wielowymiarowego wpływu – zarówno tego korzystnego, jak i potencjalnie szkodliwego.
A Ty – masz pacjentów po botoksie, którzy trafili z bólem głowy lub karku?
Jak wyglądała Twoja praca z nimi?
💬 Podziel się doświadczeniem w komentarzu – bardziej mi zależy aby ten funpage stał się też miejscem wymiany doświadczeń oraz wiedzy:-)
Liczę ma Was 😀
Pozdrawiam serdecznie
Marcin Absalon
